Hematokrit ya da HCT, kırmızı kan hücrelerinin toplam kan hacmindeki yüzdelik oranını ifade eder. HCT ölçümü özellikle oksijen dağıtım kapasitesini değerlendirmek için kullanılır. Vücuda oksijen taşımakla görevli olan kırmızı kan hücrelerinin düşüklüğü veya yükseklliği, başta kan bozuklukları olmak üzere birtakım tıbbi problemlere sebebiyet verebilir. HCT’nin normal değerleri yaş ve cinsiyete bağlı olarak değişkenlik göstermekle birlikte erişkin bir erkekte %39-50, kadında ise %35-45 aralığındadır.
Hematokrit (HCT) Nedir?
Hematokrit (HCT), kırmızı kan hücrelerinin (eritrosit) hacminin toplam kan hacmine oranının santrifüjleme yoluyla ölçüldüğü kan testidir. HCT, kandaki kırmızı kan hücrelerin yüzdesini verir. HCT testi anemi ya da herhangi bir kan bozukluğu bulunup bulunmadığını tespit etmek için uygulanabilir. Kırmızı kan hücreleri vücuda oksijen taşımakla görevli olup, kemik iliği tarafından üretilirler. Vücuttaki oksijen ve karbondioksit döngüsünü tamamlamak gibi önemli bir görevi bulunan kırmızı kan hücreleri, kanda az veya çok miktarda bulunduğunda bu durum başta kan bozuklukları olmak üzere birtakım sağlık sorunları ortaya çıkarabilir.
Kırmızı kan hücrelerinin kandaki hacmine oranı şeklinde tanımlanan HCT, düşüklüğü veya yüksekliğinde bazı hastalık ve tıbbi sorunlarla ilişkilendirilir. HCT düşüklüğü, kandaki sağlıklı kırmızı kan hücresinin az olduğunu gösterir ve bu durum anemi anlamına gelir. HCT yüksekliğinde ise kandaki kırmızı kan hücresi fazladır. Bu durum da polisitemi ve dehidrasyon durumuyla bağlantılıdır.
Hematokritin normal değerleri yaş ve cinsiyete bağlı olarak değişmekte olup kadınlarda %35-45, erkeklerde ise %39-50 aralığındadır.
Özellikle 15 yaşından küçük çocuklarda hematokrit için normal kabul edilen değer aralıkları her yaş için ayrı olarak belirlenmiştir. HCT değerini etkileyebilecek çeşitli durumlar mevcuttur. Bunlar yüksek rakımlı bölgelerde yaşamak, gebelik, ciddi derecedeki sıvı kaybı (dehidrasyon), kan transfüzyonu, kan kaybı gibi durumlardır.
Hematokrit (HCT) Kaç Olmalı?
HCT bir kişinin kanının ne kadarının kırmızı kan hücrelerinden oluştuğunu ölçen bir kan testidir. Yetişkin bir kadında HCT değeri %35-45 aralığında olması gerekirken HCT’nin erkeklerdeki referans değerleri ise %39-50 olmalıdır. Bu değerlerin altında veya üstünde olan durumlar HCT düşüklüğü ve HCT yüksekliği olarak kabul edilir. HCT düşüklüğü anemiyle doğrudan bağlantılıyken HCT yüksekliği ise polisitemi durumunu gösterir.
Ayrıca HCT değerleri bazı faktörlere bağlı olarak da değişebilir. Bu durumlar arasında yüksek rakımlı bölgelerde yaşamak, gebelik, ciddi derecedeki sıvı kaybı (dehidrasyon), kan transfüzyonu, kan kaybıdır.
Hematokrit (HCT) Düşüklüğü Nedir?
HCT düşüklüğü, kandaki kırmızı kan hücresi (alyuvar) oranının normalden daha az olmasıdır. HCT düşüklüğü anemiyi işaret eder. Kemik iliği ve kök hücre sorunları, demir eksikliği, B12 veya folat başta olmak üzere vitamin eksikliği, crohn gibi sindirim rahatsızlıkları, sık kan bağışı, emzirme ve beslenme alışkanlığı HCT düşüklüğünün yaygın nedenleridir.
HCT (Hematokrit) aşağıdaki durumlara bağlı olarak düşüklük gösterebilir:
Yaralanma veya hastalık sonucu oluşan kan kaybı
Bir hastalığa veya yaralanmaya bağlı olarak vücutta azalan kırmızı kan hücreleri kandaki HCT oranının düşmesine neden olur ve bu durum HCT düşüklüğünü meydana getirir.
Hemolitik anemi
Hemolitik anemi, kırmızı kan hücrelerinin normal ömürlerini tamamlamadan kan dolaşımından uzaklaşması durumuna verilen isimdir. Kırmızı kan hücreleri vücuttan uzaklaştığında da HCT düşüklüğü yaşanır.
Hiponatremi
Hiponatremi, vücutta çok fazla su bulunması durumudur. Bu durum kanın sulanmasına yol açar ve akabinde kandaki HCT oranını düşürebilir.
Böbrek hastalıkları
HCT düşüklüğü, anemiyle doğrudan bağlantılı olduğu için anemi de böbrek hastalıklarının ciddi komplikasyonları arasında yer alır.
Tiroid hastalıkları
Tiroid hormonları kırmızı kan hücresi üretimini destekleyen hormonlardır. Tiroid problemleri ortaya çıktığında kırmızı kan hücreleri azalır ve hematokrit seviyesi düşer.
Lösemi
Lösemi hastalığında vücuttaki kırmızı kan hücreleri azalır. Bu durumun sonucu olarak lösemi hastalarının HCT seviyeleri düşüktür.
Dalak büyümesi
Dalağın görevlerinden birisi de hasar görmüş alyuvarları yok etmektir. Dalak büyümesi yaşandığında sağlıklı alyuvarlar da yok olur ve HCT oranında bir düşüş yaşanır.
Hematokrit (HCT) Düşüklüğü Belirtileri Nelerdir?
HCT düşüklüğünün belirtileri arasında; halsizlik, bitkinlik, yorgunluk, soluk cilt rengi, nefes darlığı, kalpte ritim bozuklukları, çarpıntı hissi, baş ağrısı, gözlerde kararma, uyku problemleri, saç dökülmesi, soğuk eller ve ayaklar bulunmaktadır.
Genel olarak HCT düşüklüğü şu belirtileri içerir:
Hematokrit (HCT) Nasıl Yükseltilir?
HCT düşüklüğü yetersiz ve sağlıksız beslenme sonrası oluşmuşsa beslenme tarzında yapılacak değişikliklerle HCT seviyeleri yükseltilebilmektedir. B12 ve demir yönünden zengin et, balık, süt ve süt ürünleri, yeşil yapraklı sebzeler ve yeterli su tüketimi önerilmektedir.
Hematokrit (HCT) Yüksekliği Nedir?
HCT yüksekliği, kandaki kırmızı kan hücresi oranının normalden daha fazla olmasıdır, bu duruma dehidrasyon, polisitemi gibi vücudun kırmızı kan hücresi üretmesine neden olan bozukluklar yanı sıra akciğer ve kalp rahatsızlıkları da neden olabilir.
HCT yüksekliği genellikle kanda uzun süre düşük oksijen bulunmasından kaynaklanır ve çoğunlukla dehidrasyonun bir göstergesidir. Dolaşımda yer alan hücrelerin sayısında meydana gelen bu artış kanın akışkanlığında azalmaya neden olur.
Kan akımının yavaşlaması ise damar içi pıhtı oluşumuna yatkınlığı artırarak yaşamı tehdit edici olaylar ile sonuçlanabilir. Ayrıca sigara kullanımı, az su tüketmek ve yüksek sıcaklıklara maruz kalmak da HCT değerini yükseltebilmektedir.
Bunlarla birlikte aşağıdaki durumlar da HCT yüksekliğine zemin hazırlayabilir:
Polisitemi
Eritrositoz olarak da adlandırılan polisitemi, çok fazla kırmızı kan hücresinden kaynaklanır ve bu da kanınızın kalınlaşması sonucu kan damarlarınızda ve organlarınızda daha yavaş hareket etmesine neden olabilir. Sonuç olarak polisitemi kanda HCT yüksekliğine neden olur.
Dehidrasyon
Dehidrasyon, kandaki plazma da dahil olmak üzere vücuttaki tüm su içeriğini tüketir. Düşük plazma seviyeleri, kırmızı kan hücrelerinin kan hacmine oranını artırır ve bunun sonucunda kandaki hematokrit düzeyi artar ve HCT yüksekliği meydana gelir.
Kalp hastalıkları
Yapılan çalışmalar kardiyovasküler hastalıkların hematokrit seviyelerinin artmasına neden olduğunu göstermiştir.
Akciğerlerde yara izi veya kalınlaşma
Akciğerlerdeki yara izi, kırmızı kan hücrelerinin vücuda oksijen taşımasını zorlaştırır. Bu olayla birlikte kandaki HCT oranı yükselir.
Karbonmonoksit zehirlenmesi
Karbonmonoksit kılcal damarları etkileyerek kandaki plazma miktarını azaltır ve kırmızı kan hücrelerinin sayısını artırır. Daha fazla kırmızı kan hücresi daha yüksek hematokrit demektir.
Sigara tüketimi
Sigara içmek hematokrit düzeylerini iki şekilde etkilemesiyle bilinir. Sigara içmek vücudunuzun kırmızı kan hücresi üretimini uyaran böbrek hormonu olan eritropoietin'i daha fazla üretmesine neden olur.
Hematokrit (HCT) Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?
HCT yüksekliği kendini bazı belirtiler ile gösterir.
Bu belirtileri şu şekilde sıralayabiliriz; halsizlik, kaşıntı, yüzde ve ellerde kızarıklık, eklemlerde ve kaslarda ağrı, karın ağrısı, görmede bulanıklık, baş ağrısı ve dönmesi, uyku sorunları, kulak çınlaması ve aşırı terleme.
HCT yüksekliği şu belirtileri ortaya çıkar:
Hematokrit (HCT) Nasıl Düşürülür?
Aşırı kırmızı kan hücresi üretimine neden olan bir durum söz konusuysa sigarayı bırakmak veya kalp hastalıklarını önlemek için sağlıklı bir diyet uygulamak gibi yaşam tarzı değişiklikleri uygulanabilir. Bazı durumlarda dehidrasyon da hematokrit seviyesinin yükselmesine sebebiyet verir. Bol su içerek HCT seviyesini normal seviyelere indirebilirsiniz.
Hematokrit (HCT) Hakkında Sık Sorulan Sorular
Kanda HCT nedir?
Kırmızı kan hücrelerinin toplam kan hacmine oranına hematokrit yani HCT denir. Kırmızı kan hücreleri vücutta oksijen-karbondioksit döngüsünü sağladıkları için, kandaki oranları büyük önem arz eder. Hematokrit analizi ile kırmızı kan hücrelerinin toplam kan hacminde kapladığı hacim ölçülebilmektedir.
HCT düşüklüğü ne anlama gelir?
Normal aralığın altındaki hematokrit (HCT) düşüklüğüne yani kişinin çok az kırmızı kan hücresine sahip olmasına anemi denir. Anemi vücuda ve vücuttaki hücrelere yetersiz oksijen taşınmasına neden olur.
HCT önemli mi?
Vücuttaki oksijen ve karbondioksit döngüsünü işleten HCT, hem kadınlarda hem de erkeklerde sağlık açısından normal değer aralıklarında olmalıdır.
HCT yüksekliği hangi hastalığın belirtisi?
Kandaki HCT değerinin yüksek çıkması başta polisitemi ve kalp hastalıkları olmak üzere dehidrasyon, uyku apnesi, akciğerde yara izi gibi durumların belirtisi sayılabilir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 20 Eylül 2024
Yayınlanma Tarihi: 1 Aralık 2023
