Yükleniyor
Glutamat vücutta üretimi sağlanan ve birçok gıdadan da alınabilen amino asit olarak bilinir. Hafızada ve öğrenmede önemli bir rolü bulunan glutamat, sinirler hücreleri aracılığıyla vücuda yayılır. Doğal olarak vücutta yer alan glutamat, beynin düzgün çalışması için doğru zamanda doğru mesajı iletmesi beklenir. Besinlerden de alınan glutamatın aşırı tüketimi durumunda ise çeşitli sağlık sorunları görülebilir.
Glutamat, sinirler aracılığıyla beyinden hücrelere mesaj gönderen uyarıcı bir nörotransmitterdir. Nörotransmiterler, kimyasal haberciler olarak tanımlanırlar. Beyinde bol miktarda bulunan bir nörotransmiter olan glutamat, sinir hücresinin uyarılmasını sağlar. Böylelikle kimyasal olarak gerçekleşen mesaj sinir hücresinin harekete geçmesinde etkili olur.
Glutamat, bellek, algı ve bilişsel fonksiyonlarda görev alarak sinir sisteminde ana uyarıcı görevi görür. Bunun yanında beyin gelişiminde de önemli görevlere sahiptir. Glutamatın vücut üzerindeki görevleri şöyle sıralanabilir:
Glutamat, dört farklı reseptörle etkileşime girerek, sinir hücreleri arasında hızlı bir mesaj gönderim sağlar. Bu hızlı sinyal gönderme durumu hafıza, öğrenme ve işlemenin önemli yönleridir. Glutamat ayrıca sinir hücrelerinin hafıza temeli olan ilgili bilgileri oluşturmasına da olanak sunar.
Vücutta ana enerji kaynağı olarak bilinen glikoz seviyeleri düşük olduğu durumda glutamat, enerji kaynağı olarak kullanılabilir.
Glutamat nörotransmitteri, sinir hücreleri arasında kimyasal mesajların gönderilmesini sağlayan bir yapısı bulunur.
Uyanık olunduğu durumda ve uykunun hızlı göz hareketi (REM) aşamasında glutamat seviyeleri yüksektir. Böylelikle uyku ve uyanıklık arasındaki dengenin sağlanmasında önemli bir rol oynar.
Vücutta yüksek glutamat seviye görüldüğü durumda ağrı durumda artışla ilişkilendirilir ve buna yönelik önlem alınabilir.
Glutamat, sinir hücreleri tarafından üretilerek her sinir hücresinin sonunda bulunan akson terminalinde yer alan sinaptik kesecikler adı verilen ince duvarlı keseciklerde depolanır. Her kesecik binlerce nörotransmiter molekülü barındırır. Glutamat, sinir hücrelerindeki belirli mesaj alıcı reseptörlere bağlanır. Bağlandıktan sonra bir sonraki sinir hücresindeki bir değişikliği ya da eylemi tetikler.
Diğer nörotransmiterlerden farklı olarak glutamat dört farklı reseptöre bağlanabilme özelliğine sahiptir. Bu, glutamatın diğer sinir hücrelerini uyarma ve onlarla iletişim kurma yeteneğine sahip olmasını sağlar. Glutamat insan beynindeki tüm uyarıcı fonksiyonların %90'ından fazlasında önemli bir rol oynar.
Glutamat vücutta salgıladığı gibi gıdaların içerisinde de yer alır. Domates, mantar ve peynir gibi besinler de yüksek oranda glutamat içerir. Bu gıdaların içerisindeki yüksek glutamat oranı, o gıdaların umami olarak bilinen tattan sorumlu olmasıyla görülür. Umami, tuzlu, tatlı, ekşi ve acı ile birlikte 5. tattır. 100 gram parmesan peynirinde 1689 mg glutamat yer alır. Karides ve deniz tarağı gibi deniz ürünlerinin yanında tavuk ve sığır etinde de glutamat bulunur.
Sinir hücreleri tarafından çok fazla glutamat salındığı durumda aşırı heyecan beyin hücresi hasarına neden olabilir. Bu durumda glutamata, eksitotoksin adı verilir. Beyinde çok fazla glutamat görüldüğü durumda ise Multipl skleroz, Alzheimer, Parkinson hastalığı, felç, fibromiyalji gibi hastalıklar görülebilir.
Beyinde az miktarda glutamat olduğunda ise kişinin odaklanmasında zorluk, uykusuzluk, düşük enerji görülebilir. Bunun yanında zihinsel yorgunluk da gözlemlenir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 20 Şubat 2024
Yayınlanma Tarihi: 20 Şubat 2024
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
