Yükleniyor
Glukoz, kandaki ana şeker türü olup, vücudun hücreleri için ana enerji kaynağı olan bir karbonhidrattır. Vücut, tüketilen besinlerden şeker türü olarak glukoz sağlar, kan dolaşımında hücrelere hareket eden glukozu vücudun kendisi için bir yakıta dönüştürür. Glukoz yüksekliği ya da düşüklüğü yaşanması durumunda beyinde bulanıklık, uzun vadede ise obezite ya da diyabet görülebilir. Sağlıklı bir beslenme şekli tercih ederek glukoz seviyesini korumak mümkündür.
Glukoz, vücudun ana enerji kaynağı olan ve metabolik süreçlerde kullanılan, tüketilen yiyecek ve içeceklerden elde edilerek kan dolaşımında yer alan bir karbonhidrat türüdür. Vücuda alındıktan sonra kan dolaşımı yoluyla hücrelere taşınan glukoz, karbonhidratların temel yapı taşını oluşturur. Glukoz seviyesi vücutta iyi yönetildiğinde fark edilmeyebilir. Yine de glukoz yüksekliği ya da düşüklüğü olduğu durumlarda işleyişi etkileyebilmektedir. Doğru yönetilemeyen glukoz seviyeleri sağlık açısından zararlı olabilir.
Açlık kan şekeri olarak da bilinen glukoz serum plazma, 8 saat açlığın ardından ölçüldüğünde doğru sonucu vermektedir. Kanda yer alan glukoz seviyesi, parmağı delip, bir damla kan alınarak test şeridine damlatmak suretiyle ölçülebilir. Hastane ortamında ise kan alınarak laboratuvara yönlendirilir. Laboratuvarda kanın plazma alanındaki glukoz değeri ortaya çıkarılır. Bunun yanında günümüzde evde glukoz ölçümü bir damla kan ile cihazlarla kolaylıkla yapılmaktadır.
Uzman doktor sonuçları inceleyerek HbA1c parametresini inceleyerek size önerilerde bulunabilir. HbA1c testinde glukozun kontrol altında olup olmadığına ya da diyabet riskine bakılır. HbA1c testi sonucuna göre kişideki şu değerler diyabet olup olmadığını ortaya çıkarır:
Glukozun kanda normal değerde olması normoglisemi, normalden düşük çıkması hipoglisemi ve normalden yüksek çıkmasına ise hiperglisemi olarak adlandırılır. Yetişkin ve çocuklar arasında glukoz değeri arasında 20-30 mg/dl fark bulunabilir. Normal glukoz (kan şekeri) değeri, açlık durumunda 70 ile 100 mg/dL (3,9 ve 5,6 mmol/L), tokluk durumunda ise 70-140 mg/dl olarak kabul edilir. Glukoz değeri 60’ın altında olduğunda hipoglisemi meydana gelir.
Hipoglisemi olarak da adlandırılan glukoz düşüklüğü, kandaki glukoz seviyesinin normal değer olan 60’ın altına düştüğünde meydana gelir. Tip 1 diyabeti olan, insülin ya da diğer bazı diyabet ilaçları kullanan, 65 yaş ve üstünde kişilerde, böbrek, kalp ve bilişsek bozukluğu bulunanlarda glukoz düşüklüğü görülür. Glukoz düşüklüğü şu belirtilerle ortaya çıkar:
Bunların yanında çeşitli diyabet ilaçları da dozundan fazla alındığında hipoglisemi meydana gelebilir. Vücudun günlük ihtiyacından daha az kalori almak ve yoğun egzersiz yapmak da glukoz düşüklüğüne sebep olabilir. Nadir de olsa, karaciğer, böbrek hastalığı ve hormon gibi durumlarda da glukoz düşüklüğü görülür.
Hiperglisemi olarak bilinen glukoz yüksekliği, kanda bulunan glukozun (şekerin) normal değerlerden daha yüksek olduğu anlamına gelir. Açlıkta hiperglisemi (8 saatlik açlık) desilitre başına 130 mg/dL, toklukta (yemek yedikten 2 saat sonrası) 180 mg/dL olarak kabul edilir. Diyabet teşhisi konmamış kişiler için glukoz yüksekliği, açken 125 mg/dL'den (desilitrede miligram) daha yüksek kan şekeridir.
Glukoz yüksekliği, vücutta çok az insülin olduğunda ya da vücutta insülin düzgün kullanılamadığında meydana gelir. Kanda glukoz yüksekliği, diyabet hastası olduğunuz anlamına gelir ve diyabete sahip olan kişiler glukoz yüksekliğinin sebep olduğu ataklar yaşayabilmektedir. Tedavi edilmeyen glukoz yüksekliği, sinirlere, kan damarlarına, doku ve organlara zarar verebilir. Glukoz yüksekliği şu belirtilerle ortaya çıkar:
Kan şekerinin düzenli olarak kontrol edilmesi, beslenme süreçlerinin dengelenmesiyle glukoz yüksekliği kontrol edilebilmektedir.
Glukoz yüksekliği durumunda eğer diyabet tedavisinde insülin kullanılıyorsa oluşan atağı önelemk için insülin enjekte edilmelidir. İnsülin dozları kişilere göre farklılık gösterir. Bunların yanında tüketilen gıdaların değiştirilmesi ve egzersiz yapılması da glukoz değerinin düşmesine ve dengelenmesine yardımcı olur.
Yaşam tarzında yapılan bazı değişiklikler, sağlıklı beslenme ve hareket etme glukoz değerinin dengelenmesine yardımcı olur. Glukoz normal değerini sağlamak için şu yöntemlerden yararlanabilirsiniz:
Bağırsaklarda emilerek kana karışan basit bir karbonhidrat türü olan glukoz, kan şekeri anlamına gelir. Halk arasında yaygın bilinenin aksine ise glikoz, glukoz ile aynı değildir. Kimya'da glikoz monosakkaritleri yani basit şekeri ifade etmek için kullanılır.
İdrarda glukozun negatif değer olarak çıkması glukozun düşüklüğü hakkında bilgi vermemektedir.
Plazma açlık kan şekeri değeri 100-125 mg/dl arasında olan kişiler için bozulmuş açlık glukozu vardır ve bu prediyabetik olarak tanımlanır.
Glukoz tolerans testi, özellikle gebelerde diyabet tanısı için yapılmaktadır. Bu test, 8- 12 saatlik açlık sonrasında sabah saatlerinde yapılır.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 6 Kasım 2024
Yayınlanma Tarihi: 22 Eylül 2023
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
