Yükleniyor
Glikojen, vücudun öncelikle karaciğerde ve kaslarda depoladığı ana enerji kaynağı olan glikozun bir şeklidir. Vücudun glikoz ve glikojen oluşturmak için tüketilen besinlerden karbonhidratlara ihtiyacı vardır. Kan şekeri seviyesini düzenlemeye yardımcı olan glikojen seviyesini belirlemede yeme ve egzersiz alışkanlıklarını önemli rol oynar. Vücut, hızlı bir enerji artışına ihtiyaç duyduğunda glikozu kan dolaşımına salmak için glikojeni parçalayabilir.
Glikojen, kan şekeri seviyesini düzenlemeye yardımcı olarak, vücuda fazla gelen glikozun karaciğerde depolandığı halidir. Yeme ve egzersiz alışkanlıkları glikojen seviyesini belirlemede önemli rol oynar.
Basit şeker olan glikozun depolanmış şekli olan glikojen, karmaşık bir şeker halinde bir araya paketlenmiş çok sayıda glikoz içerir. Vücut glikozu tüketilen besinlerden alarak, bunu hücrelere yakıt olarak kullanır. Kanda fazladan glikoz varsa vücut bunu daha sonra kullanmak üzere glikojen olarak depolar.
Bu durum vücudun ihtiyaç duyduğunda sabit bir yakıt akışını sürdürmesini sağlar ve bu da vücudun tüm aktivitelerine güç sağlamaya yardımcı olur. İyi dengelendiğinde ise vücudun aşırı yüksek kan şekeri seviyelerinden de korumasını destek olur.
Glikojen, karaciğerde, iskelet kaslarında, beyinde ve diğer dokularda depolanır. Karaciğer kendi kütlesine kıyasla daha büyük bir oranda glikojen depolar, ancak kaslar daha büyük bir kütleye sahip oldukları için toplam ağırlığa göre daha fazla depo alanı yaratır. Bu yüzden glikojenin yaklaşık dörtte üçü kaslarda bulunur. Hücrelerdeki toplam glikojen miktarı birkaç faktöre bağlı olarak farklılık gösterir:
Glikojeni depolama süreci, insülin adı verilen hormon tarafından karşılanır. Besin tükettikten sonra glikoz seviyeleri yükseldikçe pankreas insülin salgılamaya başlar. Bu insülin vücutta kullanılmayan glikozun glikojen olarak depolamasına destek olur.
Glikojen depolandığı yere göre farklı işlevlere sahiptir. Özellikle kaslarda ve karaciğerde depolanan glikojen kas aktivitesi ve egzersiz için enerji sağlar. Glikojenin vücuttaki görevleri şöyle sıralanır:
Vücut kan şekeri seviyesini düzenlemeye yardımcı olmak için karaciğerdeki glikojen deposunu kullanır. Vücut normalde kan şekerini öncelikle insülin hormonlarıyla dikkatli bir şekilde düzenler. Kan şekeri seviyeleri düştüğünde yani hipoglisemi yaşandığında, pankreas daha fazla glukagon salgılar. Glukagon ise karaciğerde glikojenin kan dolaşımınıza girebilmesi için glikoza dönüşmesini tetikleyici bir işlevi bulunur. Bu işleme glikojenoliz adı verilir. Glikoz kan dolaşımına girdiğinde vücuttaki hücreler onu enerji için kullanabilir. Bunun yanında karaciğerdeki glikojen depoları da kas aktivitesine ve egzersiz için destek olur.
Kaslarda yer alan glikojen, kasların metabolik yakıt kaynağı olarak görülür. Egzersiz yaparken, hareket ederken ya da kasların çalışması için çok fazla enerjiye ihtiyaç duyulur. Vücut glikojenin büyük bir kısmını kaslarda depolayarak enerjiye ihtiyaç duyulduğu durumda kullanır. Kaslarda yer alan glikojenin azalma hızı fiziksel aktivitenin yoğunluğuna bağlı olarak farklılık gösterir. Yüksek tempolu aktiviteler, sürat koşuları glikojen depolarının hızlı bir şekilde tükenmesine neden olabilir. Bunun yanında besinlerde yeterli miktarda karbonhidrat alındığında kaslar glikojenle yenilenir.
Glikoz molekülleri içerisinde yer alan glikojen, doğal olarak glikoz içeren gıdalarda bulunur. Glikoz içeren besinler arasında bal, şeker, pekmez, meşrubat, reçel ve muz yer alır.
Vücutta yer alan glikojen depoları tükendiğinde enerji için yağlar metabolize edilmeye başlar.
Glikojen depo hastalığı, karaciğerde ortaya çıkarak glikojenin glikoza metabolizma edilememesi sonucunda oluşan kalıtsak sağlık problemidir. Kontrolsüz şekilde gelişen kas kasılmaları, kan şekeri düşüklüğü, ağız yaraları gibi belirtilerle ortaya çıkar. Alt türleri bulunan glikojen depo hastalığının en yaygın görülen türü tip 1’dir.
Glikojen, glikoz ve glukagon da vücudun ana enerji kaynağını oluşturmak için karbonhidratları kullanır fakat hepsinin farklı işlevleri bulunur. Besinlerdeki karbonhidratlardan vücuda alına glikoz beynin birincil enerji kaynağıdır. Vücut glikoza ihtiyaç duymadığında onu karaciğerde ve kaslarda glikojen olarak depolar.
Glukagon ise pankreasın ürettiği, glikojenin tekrar glikoza dönüşmesini ve kan dolaşımınıza girmesi için hareket geçiren ve vücudun onu enerji olarak kullanabilmesini sağlayan bir hormondur.
Glikojen, karbonhidratlardan alınan bir bileşiktir fakat bir karbonhidrat değildir. Karbonhidrat barındıran besinler tüketildiğinde ya da içildiğinde vücut bunları sindirir ve glikoza dönüştürür. Böylelikle glikozu yakıt olarak kullanabilir.
Karaciğer ve kaslar yer alan glikojen suda az çözünü bir yapıya sahiptir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 12 Aralık 2024
Yayınlanma Tarihi: 29 Kasım 2023
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
