Eski medeniyetlerden günümüze pek çok doğum kontrol yöntemi kullanılmıştır. Antik çağlarda çeşitli bitkilerden yararlanılmış, sıra dışı sistemler geliştirilmiştir. Bunların içinde oldukça riskli ve sağlığa zararlı yöntemler de bulunmaktadır. İlkel uygulamalar yüzyıllar içerisinde geliştirilerek bu güne kadar gelmiş, günümüzde modern tıpta kullanılan birçok yönteme temel oluşturmuşlardır. Günümüzde uygulanan birçok doğum kontrol yöntemi mevcuttur. Bunlar, koruma başarı oranlarına göre, yöntemlerine göre, barındırdıkları risklere göre çeşitli gruplara ayrılabilmektedir. Ancak gebelikten korunma yöntemleri kişiye özel olmalıdır. Kişinin yaşına, ek hastalıklarına, aile planlamasına, sağlık durumuna, yaşam tarzına bakılarak seçilmeli ve kişiye en uygun yöntem profesyonel olarak kadın doğum uzmanlarıyla birlikte karar verilmelidir. Memorial Bahçelievler Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölümü’nden Op. Dr. Emine Barın, gebelikten korunma yöntemleri ve başarı oranları hakkında önemli bilgiler verdi.
Gebelikten korunma yöntemleri nelerdir?
Gebelikten korunma yöntemleri 5 gruba ayrılır.
1. Hormonal yöntemler
2. Rahim içi araçlar (spiral)
3. Bariyer yöntemleri
- Kondom (prezervatif)
- Diyafram
- Spermisitler
4. Doğal yöntemler
- Geri çekilme
- Takvim yöntemi
5. Cerrahi yöntemler
- Tubal sterilizasyon (kadın)
- Vazektomi (erkek)
Doğal korunma yöntemleri ile istenmeyen gebelikten korunma mümkün mü?
GERİ ÇEKİLME YÖNTEMİ: Diğer yöntemlere göre hamilelik riski daha yüksektir. Özellikle kadının yumurtlama döneminde ise çoğu zaman gebelik oluşur. Geri çekilme çok sık tercih edilen bir yöntem olmasına rağmen güvenilirliği düşüktür. Gebelikten koruma oranı %60 kadardır.
TAKVİM YÖNTEMİ: Kadınlarda yumurtlama dönemi hesaplaması ile yapılan korunma yöntemidir. Adet döngüleri düzenli olan kadınlarda yaklaşan yumurtlama zamanı tahmini yapılabilir. Etkinliği %75 civarındadır.
Gebelikten korunma yöntemleri erkeklerde nelerdir?
Erkelerde;
- Kondom (prezervatif)
- Geri çekilme
- Vazektomi (cerrahi sterilizasyon)
Gebelikten korunma yöntemleri kadınlar için nelerdir?
Kadınlarda;
- Doğum kontrol hapları
- Aylık iğneler
- 3 aylık iğneler
- Ertesi gün hapı
- İmplantlar (ciltaltı uygulama)
- Takvim yöntemi
- Spermisitler
- Diyafram
- Tubal sterilizasyon (cerrahi sterilizasyon)
En sağlıklı gebelikten korunma yöntemi nelerdir?
En sağlıklı yöntem kişiden kişiye değişebilir. Hastanın yaşı, genel sağlık durumu, adet düzeni ve kanama miktarına, ilişki sıklığına göre hangi yöntemin size uygun olduğuna bir kadın doğum uzmanı ile görüşerek muayene olup beraber karar verebilirsiniz.
Doğum kontrol yöntemlerinin güvenilirliği nedir?
- Doğum kontrol hapları %99
- Aylık ve 3 aylık iğneler %99
- İmplantlar (cilt altı) %99
- Ertesi gün hapı %80-85
- Prezervatif (kondom) %98
- Rahim içi araç (spiral) %98
- Diyafram %94
- Spermisit %91
- Geri çekilme %60
- Takvim yöntemi %75
- Tubal sterilizasyon (cerrahi) %99.8
Bitkisel gebelikten korunma yöntemleri var mıdır?
Bazı bitki çayları rahimde kasılmaya ve kanamaya yol açabilir. Bitkilerin bu özelliklerinden faydalanarak doğum kontrolünde kullanılmıştır. Cinsel ilişki sonrası hibiskus çayı içilmesi gebelik riskini azaltır. Aynı şekilde adaçayı, meyan kökü, ökse otu, pelin otu rahimde kasılmaya yol açarak kanama yapabilirler. Aynı şekilde çok miktarda maydanoz tüketilmesi rahimde kasılmalara neden olabilir. Bu yöntemlerin güvenilirliği, etkinliği hakkında yeterli bilgi ve kanıt yoktur. O nedenle doğum kontrol yöntemi olarak biz hekimler tarafından önerilmezler.
Eskiden hamile kalmamak için ne yapılırdı?
Eski medeniyetlerde doğum kontrolü amacıyla oldukça farklı yöntemler kullanılmıştır. Antik Mısır’da spermi öldürmek veya vajinadan rahime geçişini önlemek için rahim ağzına bir tür fitil (pesser) benzeri malzemeler yerleştirirlerdi. Kahun Papirüsü’nde rahim içi doğum kontrol yöntemleri anlatılmıştır. Önerilen malzemeler akasya sakızı, ekşimiş süt, timsah gübresi bitki lifleriyle karıştırılmış sodyum bikarbonattır. Bunlar rahim ağzına yerleştirilirdi.
Antik Yunanlıların hamileliğin kadın ve erkeğin birleşmesi sonucu oluştuğunun farkına varan ilk ulus olduğu söylenmektedir. Yarpuz bitkisi, sedef çiçeği, yabani havuç tohumu gibi bitkileri doğum kontrolü amacıyla kullanmışlardır. Ayrıca muskalar, ay ışığından kaçınmak gibi yöntemler de uygulamışlardır.
Antik Çin’de hamileliği önlemek için kadınlar sıcak cıva içiyorlardı. Ayrıca kadınlar bariyer yöntemi olarak yağlanmış bambu kağıt diskler kullanmışlardır.
Ortaçağ’da doğum kontrol yöntemi olarak geri çekilme, vajina içine bazı maddelerin ve bitkisel karışımların sürülmesi ve yerleştirilmesi, muska ve büyüler kullanılmıştır.
Yeni Çağ ve Rönesans döneminde doğum kontrol yöntemlerine ilişkin en kayda değer gelişme bilinen ilk kondomun bulunmasıdır. 1500’lü yılların Orta Çağ Avrupa’sında enfeksiyon riskini önemseyen soyluların kaliteli ketenlerde üretilen dekoratif desenli kondomlar kullandıkları görülmüştür.
Diyafram nasıl kullanılır?
Kadınlara özel kauçuktan (lateks) üretilen, rahim ağzına yerleştirilen doğum kontrol aracıdır. Diyafram hormon ilaçları kullanmak istemeyen kadınlar için kolay ve tekrar kullanılabilme özelliği ile tercih sebebidir. Diyafram spermlerin yumurtaya ulaşmasını engeller. Doğru kullanımda %94 etkilidir. Diyafram kullanmadan önce, ilgili uzman tarafından uygun boyut belirlenmeli ve ilk kullanacaklar için uygulamalı olarak gösterilmelidir. Cinsel birleşmeden 6 saat öncesinde yerleştirilebilir, bittikten 8-24 saat sonra çıkarabilirsiniz.
Hamile kalmamak için hangi günler uygun?
Her kadının adet döngüsü farklıdır. Normalde 21-35 günde bir adet döngüsü olabilir. 28 günde bir adet olan bir kadında yaklaşık yumurtlama zamanı adet ortasında 13.-14. günlerdedir. Bazen erken ve geç yumurtlama olabilir. Yumurtlama döneminde vücut ısısı artar ve vajinal sıvılar daha şeffaf ve fazla olur. Adet döngüsü düzenli olan kadınlarda bir önceki adet dönemi not edilerek yaklaşık yumurtlama zamanı tahmin edilebilir. Adetten hemen sonraki 2-5 gün ve adetten hemen önceki günler gebelik ihtimalinin az olduğu günlerdir.
Gebelikten korunmada aylık iğneler güvenli midir?
Doğum kontrol ilaçlarını unutabilen ve diğer yöntemleri tercih etmeyenler veya kullanamayanlar için alternatif bir yöntemdir. Uygulaması kolay ve uzun süreli korumasıyla tercih edilebilir. İçindeki östrojen ve progesteron hormonları sayesinde yumurtlamayı engellerken, serviksteki sıvıyı koyulaştırarak spermlerin geçişini engeller. Doğum kontrol iğnelerinin koruyuculuğu %99.2, gebelik olasılığı %1’in altındadır.
Doğum kontrol iğneleri aylık veya 3 aylık olarak ikiye ayrılır. Aylık iğneler progesteron ve östrojen içerirken, 3 aylık iğneler sadece progesteron içerirler. Bu iğneler adet döneminin ilk 5 günü içinde bir uzman kontrolü altında kas içine yapılır. Bu iğneler, özellikle adet düzensizliği ve uzun süreli adet görememe gibi şikayetler yapabilir.
Gebelikten korunmada derialtı implantlar güvenli midir?
Derialtına uygulanan implantlar içerdiği hormonlar ile yumurtlamayı engelleyerek 3 yıl süreyle gebeliğe karşı korunma sağlarlar. Progesteron hormonu sayesinde rahim ağzında sıvıyı koyulaştırarak sperm geçişini önler ve rahim içinde bebeğin tutunmasını sağlayan rahim iç duvarında incelmeye neden olurlar. İmplant yöntemi gebelikten %99.3 koruma sağlar. İmplant adet döneminde kolun üst iç kısmına küçük bir cerrahi işlem ile lokal anestezi ile yerleştirilir. Bu işlem hekim kontrolünde uygulanması gereken bir işlemdir. İmplant uygulanmalarından sonra en sık karşılaşılan şikayet adet düzensizliğidir. Bazen nadir olarak kilo alma, baş ağrısı, cinsel isteksizlik yapabilir.
Gebelikten korunmada doğum kontrol hapları güvenli midir?
Doğum kontrol hapları kadının yumurtlamasını engelleyerek gebeliği önler. Doğum kontrol yöntemleri içinde en çok tercih edilen yöntemlerden biridir. Haplar düzenli kullanılırsa gebelikten korunmada %99 etkili olur. Bazı kadınlarda doğum kontrol haplarını kullanmaya başlayınca hafif kanama, baş ağrısı, göğüslerde hassasiyet olabilir, zamanla şikayetler azalacaktır. Doğum kontrol ilaçlarını her kadının kullanması uygun değildir. Mutlaka bir doktor kontrolünde kullanılmalıdır.
Güncelleme Tarihi : 18 Aralık 2024
Yayınlanma Tarihi: 26 Temmuz 2021
