Gebelikte guatr nedir? Neden olur?

Memorial Ataşehir Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bölümü’nden Prof. Dr. Başak Karbek Bayraktar, gebelikte guatr hakkında bilgi verdi.

Gebelikte guatr nedir? Gebelikte tiroid fonksiyonlarında ne gibi değişiklikler olur?

Vücut metabolizmasının sürdürülebilmesi için tiroid hormonlarının kanda belli değer aralığında bulunması gerekir. Bu normal aralığa ötiroid durumu denir. Tiroid hormonlarının dolaşımda normal değerlerden yüksek olmasına hipertiroidi; normal değerlerin altında olmasına hipotirodi denir. Tiroid bezinin büyümesi ise guatr olarak tanımlanır.

Halk arasında gebelikte guatr, tiroid bezinin büyümesi olarak bilinmektedir. Tiroid bezi, tiroid hormonu azlığı (hipotiroidi)  kaynaklı olabileceği gibi tiroid hormonunun aşırı salgılanması (hipertiroidi) nedeniyle de yaşanabilmektedir.

Gebelikte guatr nedenleri nelerdir?

Tiroid bezi hamilelik sırasında büyüyebilir yani guatr gelişebilir. Hamileliğe bağlı guatr, dünyanın iyot eksikliği olan bölgelerinde çok daha sık görülür.

Gebelikte guatr belirtileri nelerdir?

Hamilelikte guatr belirtileri şu şekilde sıralanabilir;

• Sinirlilik
• Çarpıntı
• Kabızlık
• Konsantrasyon sorunları
• Uykusuzluk
• Soğuk ve sıcağa hassasiyet
• Kas krampları

Gebelikte guatr teşhisi nasıl konulur?

Gebelik, tiroid fonksiyonu ve tiroid bezi şeklinde önemli değişikliklere yol açar. Bu nedenle gebelerde tiroid testi sonuçları, gebe olmayan bir kadına göre önemli farklılıklar gösterir.

Gebelikte Tiroid Fonksiyonlarının Değerlendirmesinde TSH ve sT4 testleri kullanılır. Bu bağlamda gebeliğin haftasına göre değişen TSH hedef değerleri;

1. trimester 0,1-2,5 mU/L 

2. trimester 0,2-3,0 mU/L    

3. trimester 0,3-3,0 mU/L olmalıdır.

Gebelikte guatr tedavisi nasıldır?

Gebeliğin ilk 3 ayında anne karnındaki bebeğin tiroid bezi henüz gelişmemiştir. Sinir sisteminin gelişimi için bebeğin tiroid hormonuna ihtiyacı vardır. Bu dönemde anne adayının tiroid bezi bebeğin bu ihtiyacı karşılamak için daha fazla çalışabilir ya da büyüyebilir. Bu süreçte doktor takibinde ilaçların ayarlanması önemlidir.

Gebelikte Guatr Hakkında Sık Sorulan Sorular

Tüm gebelere tiroid fonksiyon testleri yapılmalı mıdır?

Hamilelikte bütün anne adaylarını tiroid fonksiyon testi yaptırması önemlidir. Ülkemizin iyot eksikliği bölgesi olması, tiroid fonksiyon bozukluğunun anne ve bebek üzerinde ciddi olumsuzluklar ile birlikte seyredebilmesi, TSH ölçümünün ülkemiz için kabul edilebilir bir maliyette olması nedeni ile gebelik planlayan tüm kadınlara ve tüm gebelere başlangıçta TSH ölçümü yapılmalıdır.

Gebelikte tiroid hormon eksikliği (hipotiroidi) riskleri nelerdir?

Anne karnında bebeğin normal gelişimi için tiroid hormonları gereklidir. Fetal tiroid bezi gebeliğin 10-12.  haftasında oluşur, 18-20. haftada tiroid hormonu üretmeye başlar. Bu sebeple ilk trimesterde fetüs, gelişimi için annenin tiroid hormonlarına ihtiyaç duyar. Hipotiroidinin doğru tedavi edilmediği durumlarda;

• Düşük
• Preeklampsi ( gebelik zehirlenmesi)
• Düşük doğum ağırlığı
• Erken doğum
• Çocukta nöropsikolojik bozukluk riski artar. 

Özellikle nöronal gelişimin olduğu gebeliğin erken haftalarında (ilk 8-10 hafta) hipotiroidinin tespit edilerek tedavisinin zamanında yapılması önemlidir.

Gebelikte hipotiroidi tedavisi nasıl yapılır?

Hipotiroidi gebelik dışında olduğu gibi gebelerde de tiroid hormon tedavisi ile yapılır. Levotiroksin etken maddeli tiroid hormon ilacı kullanılır. Normal gebelik seyri sırasında, tüm gebelerde tiroid bezinin hormon salınımında %30-50 oranında artış olur. Bu nedenle, hipotiroidi tanısı olan ve zaten ilaç kullanan annelerde artmış tiroid hormon ihtiyacı gözetilerek almakta olduğu tiroid hormon ilacının (LT4) dozu artırılmalıdır. Gebelik öncesi tiroid hastalığı olduğu bilinmeyen ve ilk kez gebelik esnasında hipotiroidisi tespit edilen gebelerde ise, öncelikle altta yatan neden araştırılarak, ilaç düzeyi ve ihtiyacı belirlenir. Ülkemizde en sık iki hipotiroidi nedeni; otoimmun tiroid hastalığı ve iyot eksikliğidir. Gebelikte, ilk 24 haftalık dönemde takip sıklığının dört haftada bir olması önerilmektedir. Daha sonraki dönemde doz ihtiyacının değişmediği gözetildiğinde, doğuma kadar olan sürede sadece bir kez değerlendirme yapılması yeterlidir

Gebelikte tiroid hormon fazlalığının (hipertiroidi) riskleri nelerdir?

Gebelikte hipertiroidi annede, düşük, gebelik ile ilişkili hipertansiyon, erken doğum, anemi, aritmiler ve daha ilerlemiş olgularda kalp yetmezliği ve tiroid krizine yol açabilmektedir. Bu nedenle altta yatan hastalığa göre tedavinin planlanması ve gereken durumlarda antitiroid ilaç başlanarak uygun doz ayarlaması yapmak önemlidir.

Gebelikte hipertiroidi nasıl tedavi edilir?

Gebelikte hipertiroidi tedavisinin nasıl olması gerektiğine karar vermek için öncelikle hipertiroidinin nedeni bilinmelidir. En sık iki neden gebeliğe bağlı geçici hipertiroidi ve Graves hastalığıdır. Gebeliğe bağlı oluşan hipertiroidi artan beta HCG etkisiyle ortaya çıkar, ilk trimester denilen 3 aylık dönemde görülür ve genelde kendiliğinden geçer ve tedavi gerektirmez. Ancak Graves Hastalığı olarak adlandırılan ve otoimmun tiroid hastalığında antitiroid ilaç kullanmak gerekebilir. Ülkemizde kullanılan 2 antitiroid ilaçtan biri ile ilgili bebekte gelişimsel anormali bildirimi olduğundan ilk trimesterde sadece propiltiouracil etken maddeli ilaç kullanılmaktadır. Eğer ilaçla tiroid hormon düzeyi kontrol altına alınamıyor ise ya da ilaç yan etkisi nedeni ile kullanılamıyor ise tiroid cerrahisi planlanabilir. Gebelikte cerrahi yaklaşım için en doğru zaman 2. trimester dediğimiz 2. 3 aylık süredir.

Gebelikte tiroid nodülü nasıl takip edilir?

Daha önceden tiroid nodülü olduğu bilinen bir gebede, gebelikte meydana gelen değişiklikler nedeni ile yeterli iyot alınmadığında, tiroid bezinin ve nodüllerinin boyutu artış gösterir. Gebelik sırasında sonografik olarak nodüllleri daha yakından takip etmek koşulu ile biyopsi yapılması doğum sonrasına ertelenebilir.

Gebelikte tiroid kanseri tespit edilen bir hastaya ne zaman ameliyat planlanır?

Gebeliğin erken döneminde biyopsi ile bir tiroid nodülünde kanser tanısı konulmuş ve hastalık sadece tiroid bezi içerisinde sınırlı ise her trimester için sonografik takip önerilir. Tiroid dışı yayılım ve/veya boyun bölgesinde saptanan lenf nodu varlığında, gebelik sırasında erken cerrahi önerilmelidir. Cerrahi yine 2. trimesterde gerçekleştirilir.

Gebelerin iyot alması gerekir mi?

Gebe olan kadınlarda günlük iyot alımı 250 µg/gün olmalıdır. Türkiye’de standart iyotlu tuz tüketen bir gebede, günlük iyot alımının ortalama 100-150 µg/gün olduğu varsayıldığında, gebelerin yaklaşık 100 µg/gün dozunda iyot takviyesi alması önerilir.