Gastrointestinal Sistem Nedir? Gastrointestinal Sistem Hastalıkları Nelerdir?

Gastrointestinal Sistem Nedir?

Gastrointestinal, ağız ile anüs arasında uzanan uzun tubüler yapıları belirten ve bu yapıların bağlandığı sindirim organlarla ilişki içerisinde olan bir sistemdir. Tanımı gereği gastrointestinal sistem, birçok organı içerisine alan yoğun bir sindirim akışını da ifade eder. Sindirimle beraber gastrointestinal, mevcut organların işleyişini de eksiksiz gerçekleştirmesini hedefler. Sindirim boyunca farklı görevleri üzerinde taşıyan mekanizma; boşaltım, emilim, sindirim ve çiğneme gibi fiziksel ve kimyasal yollara başvurur. Bununla birlikte, fizyolojik olarak gastrointestinal, alt ve üst sindirim sisteminde gizlidir. Bu açıdan, ağızda başlayan anüste son bulan alt ve üst gastrointestinal sistem iki ayrı başlık altında değerlendirilebilir.

Üst Gastrointestinal Sistem

Üst sindirim organları aşağıdaki şekilde listelenebilir:

• Ağız: Yiyeceklerin fiziksel sindirime uğradığı ilk kısımdır. Ağız bölgesinde, dişler besinleri öğüterek ve tükürük bezi de bileşimi sayesinde gıdaları parçalayarak destek olur.
• Yutak: Ağız ile yemek borusu arasında kalan ve boru vazifesinde bir organdır.
• Yemek borusu: Yutağa bağlantısı bulunan ve besinleri mideye transfer eden boru şeklindeki yapıdır.
• Mide: Proteinlerin kimyasal sindiriminin başladığı ve besinlerin geçici olarak depolandığı kısımdır. Kimyasal sindiriminde başladığı yer olması mide asidi ve enzimlerin varlığıyla ilgilidir.
• On iki parmak bağırsağı: İnce bağırsağın mideye bağlandığı bölüm olan oniki parmak bağırsağı, sindirim sisteminin son kısmında yer alır.

Alt Gastrointestinal Sistem

Gastrointestinal sistemde sindirim ve boşaltım fonksiyonu alt sindirim organları ile açıklanabilir. Bu doğrultuda, bu sistem içerisinde yer alan organlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• İnce bağırsak: İnce bağırsağa makro moleküllerin ve mikro moleküllerin sindirimi tamamen gerçekleşerek gelir, özelleşmiş iç yapısı sayesinde emilim gerçekleşerek tüm maddeler damar yoluna verilir.
• Kalın bağırsak: Kalın bağırsağın temel görevleri arasında kimusta bulunan elektrolitlerin (başta mineraller) ve suyun geri emilimi vardır. Ayrıca, sindirim artıklarını depolayarak anüse ulaşmasını sağlar.
• Anüs: Kalın bağırsağın bittiği yerdir ve dışkının dışarıya verildiği açıklığa sahiptir.

Gastrointestinal Sistemin Görevleri Nelerdir?

Gastrointestinalin temelinde bu sistem içerisinde yer alan birimlerin ve organların görevleri vardır. Vücudun sindirimi gerçekleştiren kompleks yapının görevleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Çiğneme ve yutma: Besinlerin sindirimin hızlanması ve kolaylaşması için küçük parçalara ayrılması gerekir, bu süreç çiğneme ve öğütmeyi ifade eder. Sonrasında ise, öğütülmüş besinler yutularak yemek borusuna gelir.
• Sindirim: Mide asidi, amilaz, proteaz, lipaz gibi enzimler besinlerin kimyasal sindirimini gerçekleştirerek parçalar.
• Emilim: Makro moleküller ve mikro moleküller en küçük yapıtaşlarına ayrılmasıyla beraber ince bağırsaktan vücuda emilimleri gerçekleştirilir.
• Boşaltım: Sindirimden arta kalan atıkların ya da vücutta parçalanamayan atıkların depolanması ve devamında da anal yolla atılmasını ifade eder.
• Sindirim sistemi: Tüm birimleri ile ağızdan anüse kadar yer alan tubüler oluşumu tanımlayan ve bu sistem içerisinde yer alan organların entegrasyonunu ifade eder.

Sindirim ağının içerisinde doğrudan yer almamasına karşın pankreas organı, sindirim enzimlerini sentezlemesi ve kan şekerini dengeleyen insülin/glukagon hormonlarını üretmesi açısından kritik bir öneme sahiptir.

Gastrointestinal Sistem Hastalıkları Nelerdir?

Gastrointestinal sistem hastalıkların başında ülser, reflü ve pankreatit gibi hastalıklar yer alır. Gastorintestinal sistem hastalıkları şöyle sıralanabilir:

Pankreatit

Pankreatit, pankreasın iltihaplanma durumunu ifade eden rahatsızlıktır. Bu rahatsızlığı yaşayan kişiler kusma, karın ağrısı, mide bulantısı ve hızlı kilo verme gibi durumlarla karşılaşabilir.

Ülser

Bağırsak ve midede oluşan yararı ifade eder. Yaranın bulunduğu bölgeyi mide asitleri aşındırarak hazımsızlığa, şişkinliğe, ekşimeye, ağrıya ya da ileri boyutta kanamaya neden olabilir.

Reflü

Mide asidi yemekler sırasında miktarı artar, ancak bazı bozulan mekanizmalar nedeniyle mide asidi salgısı artabilir. Bu durum da mide iç zarını iltihaplandırabilir. Ayrıca, asidin ağıza doğru yemek borusuna çıkması ciddi bir tahrişe neden olabilir. Reflü, yanma hissi, kalp sıkışma hissi, göğüste yanma, ses kısıklığı, öksürük ve yutma güçlüğü ile belirtilerini veren bir rahatsızlıktır.

Karaciğer hastalıkları

Karaciğerde ileri boyutta yağlanması, karaciğer enzimlerinin çalışmaması, sarılık, karaciğer yetmezliği ve karaciğer kanseri sindirim sistemini yakından etkileyerek bozar.

Kolit

Kalın bağırsağın iltihaplanmasını ifade eder. Bu rahatsızlıkta kişiler kilo kaybı, kanlı ishal, ağrı ve yorgunluk yaşayabilir.

Bununla birlikte, safra kesesi iltihaplanması, makat çatlağı, kabızlık, çölyak hastalığı, glüten hassasiyeti, bazı kanser türleri, gastrit, hemoroit, crohn hastalığı gibi problemler sindirim sistemini yakından olumsuz etkileyebilir.

Gastrointestinal Sistem Hastalıkları Nasıl Tedavi Edilir?

Gastrointestinal hastalıkların tedavisi planlanırken teşhisi, ne kadar süredir devam ettiği, şiddeti önemlidir. Tedavi sırasında başvurulan bazı yöntemler aşağıdaki gibi listelenebilir:

Beslenme türünü değiştirme

Özellikle reflü hastalığı olan kişiler mide asidini arttırabilecek baharat, kafein, sigara, asitli gıdalar gibi ürünlerden uzak kalması gerekir. Bunun yanında, doğru beslenme diyet programında sağlandığında iyileşme süreci hızlanarak hastalık daha kolay atlatılabilir.

İlaç Tedavisi

Beslenme kontrolü ile beraber bazı ilaçlar sindirim sistemi hastalıklarında yardımcı rol üstlenebilir. Bunlardan bazıları proton pompası özellikli mide asidini nötralize edebilecek ilaçlar ile inflamasyonu azaltacak ilaçlardır.

Cerrahi operasyon

Anatomik olarak işleyişi bozulan sindirim organlarında cerrahi müdahaleler yapılabilir. Bununla beraber, mide, karaciğer, pankreas, anüs ve bağırsaklarda kist ya da tümör oluşumu varsa doktor kontrolünde operasyonla alınabilir.

Gastrointestinal Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Gastrointestinal Enfeksiyon Nedir?

Gastrointestinal enfeksiyon, sindirim sistemi organlarından özellikle mide ve bağırsağın iç yüzeyinin zarar görerek iltihaplanmasını ifade eder. Bu iltihaplanma durumu bakteri, virüs ve parazit kaynaklı oluşabilir. İltihaplanma düzeyi artarsa ishal, bağırsak problemleri, karın ağrısı ve kusma en temel belirtileri arasındadır.

Gastrointestinal Sistem Sağlığını Korumanın Yolları Nelerdir?

Öncelikle kişinin sindirim sistemi problemleri varsa erken tanı ile hastalığı belirlemesi önemlidir. Bu aşamaya gelmeden önce beslenme şeklini düzenleyerek, iyi bir uyku uyuyarak, bol su tüketerek, egzersiz yaparak, stresini azaltarak hastalıklardan korunabilir. Günümüzde, hazır tüketim ürünleri ve paketli ürünlerin alımı artması sindirim sistemine zarar vererek hormon, enzim ve salgı işleyişini bozabilir; bu ürünlerden uzak kalmak da önlemler arasındadır.

Gastrointestinal kanserler nelerdir?

Kanser türlerinin doğru belirlenmesinde medikal cihazların ve doktor öngörüsünün büyük rolü vardır. Ayrıca, sindirim sistemi organları ve sindirim enzimlerinin sentezlendiği organlarda kanserleşme gastrointestinal kanser türleri arasında değerlendirilir. Karaciğer, pankreas, ince ve kalın bağırsak, mide, özafagus, ağız, yemek borusu kanserleri bu grupta yer alır.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.