Fitoterapi nedir? Nasıl uygulanır?

Fitoterapi nedir?

Fitoterapi, köken olarak Antik Yunanca’daki bitki (fito) ve tedavi (terapi) sözcüklerinin birleştirilmesinden meydana gelmektedir. Bitkilerle tedavi anlamına gelen fitoterapi en eski tıbbi tedavilerden biridir. Fitoterapi geleneksel Avrupa natüropatisinin ve geleneksel Çin tıbbının önemli bir parçasıdır. Yüzyıllar boyunca gelişen fitoterapi, şifalı bitkileri hem geleneksel hem de modern ekstraksiyon yöntemlerini kullanarak pratik ve etkili ürünler şeklinde uygulanır.

Bitkisel ürünlerde zayıflama ilaçlarından, aktarlarda satılan karışımlara, zayıflama çaylarına kadar çok geniş bir pazar söz konusudur. Birçok bitkisel kaynaklı ürünler yıllardır kullanılmakta ve yararlı olduğu bilinmektedir. Bununla beraber bazı bitkisel ürünler kullanıcılar üzerinde ciddi yan etkilere neden olabilmektedir. Bitkisel ürünler ilaçlardan daha güvenli şeklindeki düşünce doğru bir yaklaşım değildir. Bu bağlamda fitoterapi mutlaka uzman bir doktor kontrolünde gerçekleştirilmelidir.

Fitoterapi nasıl uygulanır?

Fitoterapi uygulamaları kişiye göre değişim gösterir. Her hastanın genel sağlık durumu, vücut yapısı, hastalık derecesi farklı olabildiğinden kişiye özel tedavi planı çıkarılmaktadır. Nitekim bitkilerle tedavi anlamına gelen fitoterapi uzmanlık gerektirir. Fitoterapi, rasyonel, kanıta dayalı, allopatik bir tedavi yöntemidir. Fitoterapide biyolojik etki/etkilerden hangi etken madde/etken madde grubunun sorumlu olduğu bilinmektedir.

Bazı bitkilerin tıbbi faydaları şu şekildedir:

Arnica

Arnica bitkisi fitoterapide harici veya dahili olarak kullanılabilir. Arnica cilde tentür veya merhem şeklinde masaj yapılarak uygulanır; şişlik, burkulma ve morlukların giderilmesine yardımcı olur. Bununla birlikte, arnica dahili olarak yalnızca homeopatik olarak seyreltilmiş bir ilaç olarak  alınmalıdır. Dahili alımda homeopatik seyretilmiş ilaç olarak alınmaması takdirde zehirlenme belirtileri ortaya çıkabilir.

Aynısefa bitkisi

Calendula yani aynısefa bitkisi çoğunlukla haricen iyileşen yaralar için ve ağız ve boğazdaki mukoza zarlarının iltihaplanması şikayetleri için merhem, çay şeklinde özütlenerek kullanılır. Aynı sefa bitkisinin güneş yanığı, donma, varis, çıban, egzama ve hemoroid üzerinde de yatıştırıcı etkisi vardır.

Papatya

Papatya anti-inflamatuar, antibakteriyel ve antispazmodik özellikleriyle çok yönlü bir tıbbi bitkidir. Nitekim papatya çayı sadece soğuk algınlığı, mide-bağırsak enfeksiyonları ve mide ülseri ile değil, aynı zamanda mide ekşimesi, gastrit, diş eti iltihabı ve ülserli bademcikler için de faydalıdır. Papatya çayı ayrıca iltihap, sıyrıklar ve hafif sivilcelerin harici tedavisi için de kullanılabilir.

Not: Halk arasında papatya adı verilen farklı bitki türleri mevcuttur; ancak papatyanın tek tıbbi türü Matricaria recutita'dır.

Karahindiba

Bitkisel tıpta karahindiba detoksifiye edici bir bitki olarak kabul edilir. Sindirimi uyarır ve diürezi iyileştirir. Karahindibada bulunan çeşitli aktif bileşenleri, mide, bağırsak, safra ve böbrek şikayetleri için geniş bir uygulama yelpazesi sunar. Karahindiba çay, taze sıkılmış bitki suyu veya hatta karahindiba kahvesi olarak alınabilir. Bunlarla birlikte karahindiba özü, tentürler, tabletler, kapsüller veya toz şeklinde uygulanabilir.

Lavanta

Lavanta şifalı bir bitki olarak güçlü bir etkiye sahiptir ve uygulanma alanı geniştir. Lavanta aşağıdaki listelenen sağlık sorunları için uygulanabilir:

• Enflamasyonlar
• Enfeksiyonlar
• Mantar hastalıkları ve rahatsızlıkları (cilt mantarı, tırnak mantarı)
• Deri parazitleri
• Gut
• Romatizma
• Nevraljiler
• Uzuvlarda ağrı
• Böcek sokmaları-ısırıkları
• Öksürme
• Stresli zihinsel durumlar
• Korku
• Huzursuzluk
• Baş ağrısı
• Migren

Melisa

Limon otu olarak da bilinen melisa, gergin bir sinir sistemi üzerinde sakinleştirici bir etkiye sahiptir. Melisa; uyku bozuklukları, huzursuzluk ve sinir bozukluklarında yardımcı olur. Ayrıca uçukların rahatlamasına ve iyileşmesine etki ederr. Bu etkiler, çaylarla sıvı halde- damla şeklinde veya tablet ve pastillerde kuru ekstrakt olarak alınan esansiyel yağı, ayrıca merhem ile sağlanır.

Biberiye

Biberiye baharat olarak kullanıldığında dahi şişkinliğe karşı yardımcı olur. Biberiyenin tıbbi kullanımı ise düşük tansiyonu normalleştirmeye yardımcı olabilir. Biberiye ayrıca sindirime yardımcı olur, kas ve eklem ağrılarını giderir ve konsantrasyonu artırır, romatizmal hastalıklarda da kullanılır. Biberiye yağı ise kan dolaşımını hızlandıran ve dolaşımı uyaran maddeler içerir. Bunlarla birlikte biberiye yağı ile banyo yapmak canlandırıcı bir etkiye sahiptir. Gergin kasları gevşetmek için de biberiye yağı cilde masaj yapılarak uygulanabilir. Unutulmamalıdır ki biberiye yağı cilt ile doğrudan temas halindeyken her zaman doğru dozda verilmelidir, aksi takdirde aşırı reaksiyon meydana gelebilir.

Adaçayı

Çay olarak tüketilen adaçayı, terleme nöbetleri ile sinirlilik, gerginlik, stres ve kaygının giderilmesine yardımcı olur. Adaçayı ayrıca mide kramplarını ve adetin yol açtığı şikayetlerin giderilmesine katkıda bulunur olur, sinirleri yatıştırır. Adaçayı hazımsızlığın giderilmesine de iyi gelebilir.

Sarı Kantaron

Sarı kantaron yağı özellikle gözle görülür biçimdeki yara izinin önlenmesine yardımcı olur. Ayrıca bel ağrısı, gut, gastrit, romatizma, stres, kaygı, hafif depresyon ve ruh hali değişimlerinde de kullanılır.

Kekik

Kekik, hem iç hem de dış kullanımda çok çeşitli etkilere sahiptir. Çay olarak ayrıca tablet, bronş pastilleri, veya damlalar şeklinde alınabilir. Kekik; öksürük, bronşit ve astım üzerinde balgam söktürücü, spazm giderici ve iltihap önleyici etkiye sahiptir. Ayrıca gastrointestinal sistemdeki zararlı bakterileri öldürür, sindirim bozuklukları ve mide zarı iltihabı, ince ve kalın bağırsak ve ishal gibi iltihaplı mide-bağırsak hastalıklarında fayda sağlar. Kekik; ağız ve boğazdaki mukoza zarının iltihaplanmasıyla mücadele eder ve kan dolaşımını destekler. Ayrıca mantar, virüs ve bakterilerle ilişkili egzama ve cilt hastalıklarının yanı sıra akne ve lekeli ciltlere de yardımcı olur. Bu amaçlar için merhem şeklinde uygulanabilir. Kekik çayı ayrıca sivilce ve lekeli ciltler için harici kullanıma uygundur. Bitkinin sapını çiğnemek de ağız kokusunun giderilmesine karşı yardımcı olabilir.

Civanperçemi

Civanperçemi, papatya, arnika, karahindiba, aynısefa ve ayçiçeğini de içeren bileşik veya papatya ailesinden bir bitki türüdür. Civanperçemi çayının nasıl hazırlandığına bağlı olarak, sakinleştirici veya canlandırıcı bir etkisi vardır. Civanperçemi harici veya dahili olarak kullanılabilir. Civanperçemi cildin yaraları ve iltihapları için harici olarak; gastrointestinal safra bozuklukları, adet şikayetleri ve kan dolaşımını iyileştirmek için dahili olarak kullanılabilir.

Fitoterapi uygulaması dünyada nasıldır?

Fitoterapi uygulaması dünya genelinde büyük farklılıklar göstermektedir. Güney Kore ve Japonya gibi bazı ülkelerde, kanıtlanmış fitoterapi ürünleri sağlık sigortası kapsamına entegre edilmiştir. Yine Çin, Hindistan ve Nepal dahil olmak üzere bazı ülkeler de geleneksel tıp hizmetleri kapsamına giren bitkisel ilaçlar için geniş bir sağlık sigortası imkanı sunmaktadır. Ancak dünyanın diğer birçok yerinde bu tür ürünler sağlık hizmetlerine veya sağlık sigortası programlarına entegre edilmemiştir. Bunlar daha çok hastanın özel tercihine göre satışa sunulmuştur, genellikle reçetesiz ürünler olarak satılır. Ancak bu ürünler doktorlar tarafından önerilebilir.

Bitkisel ilaçlar diğer ilaçlarla etkileşime girebilir mi?

Bitkisel ilaçlar ve/veya takviyeler, alınan reçetesiz veya reçeteli ilaçlarla zararlı şekillerde etkileşime girebilir. Yani bitkisel takviyeler almak, alınan diğer ilaçların etkinliğini azaltabilir veya yan etkilerini artırabilir. 

Bitkisel takviyeler kullanmak isteyen kişiler olası yan etkiler ve kullanılan diğer ilaçlarla olası etkileşimlerine dair hakkında doktorlarıyla iletişime geçmelidir.

Fitoterapi alternatif bir tedavi yöntemi midir?

Fitoterapinin alternatif bir tedavi yöntemi olduğu düşüncesi doğru değildir. Fitoterapi destekleyici veya tamamlayıcı tedavi şeklidir. Örneğin şeker hastalığı, yüksek tansiyon, kanser ve kalp rahatsızlıklarında bitkisel tedavi ancak normal tedavi sürecine yardımcı amaçlı doktordan onay alındığı takdirde uygulanabilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.