Ertesi Gün Hapı Nedir? Nasıl Kullanılır ve Yan Etkileri Nelerdir?

Ertesi Gün Hapı Nedir?

Ertesi gün hapı, yüksek progesteron içeren, doğum kontrol yönteminin uygulanmadığı, korunmasız olarak girilen cinsel ilişki sonrasında hamileliği önlemek için kullanılan, reçetesiz olarak satılan acil doğum kontrol yöntemidir. Özellikle ilk 72 saat içerisinde kullanıldığında hamileliği önlemede etkilidir. Birincil doğum kontrol yöntemi olmayıp, acil kontrasepsiyon seçeneğidir.

Ertesi Gün Hapı Hakkında Bilmeniz Gerekenler 

Doğum kontrol yöntemlerinin başında gelen ertesi gün hapı, korunmasız cinsel ilişki veya kontraseptif yöntemlerin başarısızlığı sonrasında istenmeyen gebelikleri önlemek için kullanılan acil bir doğum kontrol yöntemidir. Bu yöntem, gebeliği sonlandırmaz; aksine, gebeliğin oluşmasını engeller.

Ertesi gün hapları, yumurtlamayı (ovülasyon) geciktirerek veya engelleyerek sperm ve yumurtanın birleşmesini önleyerek çalışır. Bazı durumlarda döllenmiş yumurtanın rahim duvarına tutunmasını da engelleyerek gebelik oluşma olasılığını en aza indirir.

Ertesi gün hapının kullanım zamanlaması

Ertesi gün haplarının etkinliği, kullanım zamanlamasına bağlıdır. İdeal olarak ertesi gün hapının korunmasız cinsel ilişkiden sonra en kısa sürede alınmalıdır. Bu süre genellikle ilk 24 saat olarak kabul edilir. Bazı haplar, ilişkiden sonra 72 saate kadar (3 gün) etkiliyken, diğerleri 120 saate kadar (5 gün) etkili olabilir. Ancak, zaman geçtikçe etkinlik azalır; bu nedenle ertesi gün hapının mümkün olan en kısa sürede kullanılması önerilir.

Ertesi gün hapının etkinliği ve sınırlamaları

Ertesi gün hapları, düzenli doğum kontrol yöntemleri kadar etkili değildir ve sadece konrunmasız cinsel ilişkisi sonrasındaki acil durumlar için tasarlanmıştır. Özellikle düzenli bir doğum kontrol yöntemi olarak kullanılmamalıdır. Ayrıca, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara (CYBE) karşı da koruma sağlamaz.

Ertesi gün hapının olası yan etkileri

Ertesi gün hapının olası yan etkileri arasında mide bulantısı, baş ağrısı, baş dönmesi, göğüs hassasiyeti ve adet döngüsünde değişiklikler bulunabilir. Ancak bu belirtiler genellikle hafif ve geçicidir.

Ertesi gün hapına erişim

Ertesi gün hapları, reçetesiz veya reçeteyle temin edilebilen doğum kontrol yöntemlerinden biridir. Kullanım öncesinde uzman bir doktora danışmak doğru bilgi ve rehberlik almak açısından önemlidir.

Sonuç olarak;

Ertesi gün hapı, acil durumlarda istenmeyen gebelikleri önlemek için etkili ve pratik bir seçenektir. Ancak, düzenli bir doğum kontrol yöntemi yerine geçmez ve CYBE'lere karşı koruma sağlamaz. Bu nedenle, cinsel sağlık ve doğum kontrolü konularında bir sağlık profesyoneline danışmak en iyi yaklaşımdır.

Ertesi Gün Hapı Ne İşe Yarar?

Ertesi gün hapı, içeriğinde yüksek progesteron hormonu bulunan geçici olarak yumurtlamayı engellemeyi sağlar. Planlı gebeliğin olmadığı durumda korunmasız cinsel ilişki sonrasında, gebelik oluşumunu engellemek için kullanılır. Bu tür hapların en etkili olduğu kullanım süresi ilk 72 saat olup, 5 güne kadar da önleme noktasında etkisini sürdürür. Aradan fazla zaman geçtiği durumda ve sperm yumurtaya ulaştıysa kullanılan hapın etkisi olmayabilir. Dolayısı ile ertesi gün hapı sadece gebelik oluşumunu önler, gerçekleşen gebeliği sonlandırmaz.

Ertesi Gün Hapının Yan Etkileri Nelerdir?

Ertesi gün hapının en sık görülen yan etkisi adet düzeninde değişikliktir. Adet gecikmesi dışında, ara kanama, normalden daha yoğun ya da daha az geçebilen adet kanamaları, göğüslerde hassasiyet, baş ağrısı, karın ağrısı ve bulantı da ertesi gün hapı kullanımında görülen yan etkilerdir.

Ertesi gün hapında karşılaşılabilecek yan etkiler şunlardır:

• Adet düzensizliği
• Mide bulantısı ya da kusma
• Ara kanama
• Baş ağrısı ve dönmesi
• Yorgunluk
• Memelerde hassasiyet
• Alt karın ağrısı ve kramplar
• Ertesi gün hapı kullanımı sonrası kanama ya da ağrılı adet görme

Ertesi gün hapının yan etkileri birçok kişi için hafif olabilmektedir. Ciddi semptomların olduğu durumda uzman doktordan destek almak gerekir.

Ertesi Gün Hapı Hangi Durumlarda Kullanılır?

Ertesi gün hapı, rıza dışı ilişki, kondom yırtılması veya bir siklus içinde iki veya daha fazla doğum kontrol hapı alınmasının unutulması gibi gebeliğin istenmediği ya da planlamadığı durumlarda kullanılır. Progesteron hormonu içeriği bulunan ertesi gün hapı gebelik oluşumunu engelleme konusunda etkilidir ve kullanımı sağlanır.

Ertesi Gün Hapı Ne Zaman Kullanılır?

Ertesi gün hapı, korunmasız olarak girilen cinsel ilişki sonrasında ilk 24 saat içerisinde kullanıldığında %98, ilk 72 saat içerisinde kullanıldığında %85-90 ihtimalle hamileliği önlemeyi sağlar. Cinsel ilişkiden sonraki ilk 72-120 saat içerisinde hala etkili olmayı sürdürür ancak etkili olma ihtimali %75'in altına iner.

Yumurtalıklar tarafından üretilen progesteron hormononun sentetik versiyonu olan ve yumurtlamayı geciktiren levonorgestrel içeren doğum kontrol hapları ilk 72 saat içerisinde, progesteronun normal çalışmasını durduran ulipristal asetat içeren doğum kontrol hapları da 120 saat içinde alınmalıdır.

Ertesi Gün Hapı Nasıl Kullanılır?

Ertesi gün hapı türleri korunmasız cinsel ilişkiye girdikten sonra oral yolla yani ağızdan en kısa zamanda alınmalıdır. Ertesi gün hapı ne kadar erken kullanılırsa hamilelikten koruma etkisi o kadar yüksek olacaktır. 120 saate kadar etkili olabilsede, tavsiye edilen ilişkiden sonraki 24 saat içinde alınmasıdır. 24 saatten sonra etki etme yüzdesi düşmektedir. Özetle ertesi gün hapı, ağız yoluyla içilebilecek en erken sürede kullanılmalıdır.

Ertesi Gün Hapı Nasıl Koruma Sağlar?

Ertesi gün hapları türlerine göre içerdikleri levonorgestrel hormonu ve ulipristal asetat ile ya da sentetik ile döllenmeyi engelleyebilen veya döllenmiş bir yumurtanın uterusa implante (embriyonun rahime gömülmesi) olmasını engeller, böylelikle döllenmenin hiç gerçekleşmemesini veya embriyonun rahme tutunamamasını sağlayarak hamileliği önler.

Rahim içi araçlar (RİA) ise yumurta ve spermin buluşmasını engeller ya da döllenmiş yumurtanın rahime yerleşmesinin önüne geçer.

Ertesi Gün Hapının Etkinliğini Azaltan Faktörler

Ertesi gün hapının etkinliğini etkileyen çeşitli faktörler bulunmaktadır. Bu faktörler arasında ertesi gün hapının kullanım zamanlaması, vücut kitle indeksi, bazı ilaçlarla etkileşimi, tekrarlayan korunmasız cinsel ilişki ve kusma yer alır. Bu faktörleri anlamak, acil kontrasepsiyonun başarısını artırmak açısından önemlidir.

Ertesi gün hapının kullanım zamanlaması

Ertesi gün hapının etkinliği, korunmasız cinsel ilişkiden sonra ne kadar hızlı alındığıyla doğrudan ilişkilidir. Levonorgestrel içeren ertesi gün hapları, ilişkiden sonra 72 saate kadar etkilidir ancak ilk 24 saat içinde alındığında etkinlikleri daha yüksek olarak değerlendirilir. Bunun dışındaki haplar ise 120 saate kadar etkili olabilir, ancak yine de en kısa sürede alınmaları önerilir. Gecikmeler, erteis gün hapının etkinliğini azaltabilir.

Ertesi gün hapı ve vücut kitle indeksi (VKİ)

Yüksek VKİ'ye sahip yani aşırı kilolu bireylerde ertesi gün hapının etkinliği azalabilir. Özellikle bazı ertesi gün haplarının, VKİ'si 25'in üzerinde olan kişilerde etkinliğinin düştüğüne dair bazı bilimsel araştırmalar bulunmaktadır. 

Ertesi gün hapının bazı ilaçlarla olan etkileşimleri

Bazı ilaçlar, ertesi gün hapının etkinliğini azaltabilir. Özellikle karaciğer enzimlerini indükleyen ilaçlar (örneğin, bazı antiepileptikler, tüberküloz tedavisinde kullanılan ilaçlar) hormonların metabolizmasını hızlandırarak ertesi gün hapının etkinliğini düşürebilir.

Tekrar eden korunmasız cinsel ilişki

Ertesi gün hapı, kullanım sonrasındaki korunmasız cinsel ilişkilerde koruma sağlamaz. Bu nedenle, hap alındıktan sonra tekrar korunmasız cinsel ilişkiye girilirse, gebelik riski devam eder ve yeniden hap alınması gerekebilir.

Kusma ve ishal

Ertesi gün hapı alındıktan kısa bir süre sonra (genellikle 2 saat içinde) herhangi bir sebepten dolayı kusma meydana gelirse, ilacın emilimi azalabilir ve gebelik önleme konusundaki etkinliği düşebilir. Bu durumda, ek bir doz ertesi gün hapı alınması gerekebilir. Ayrıca şiddetli ishal de ilacın emilimini etkileyebilir.

Ertesi Gün Hapı İle İlgili Sık Sorulan Sorular

Ertesi gün hapı nasıl çalışır?

Ertesi gün hapı, gebeliği önleme noktasında yumurtlamayı (ovülasyon) geciktirerek veya engelleyerek çalışır. Bu sayede, sperm ve yumurtanın birleşmesi önlenir. Bazı durumlarda, döllenmiş bir yumurtanın rahim duvarına tutunmasını da engelleyebilir. Tüm bu süreçle birlikte gebelik büyük ölçüde önlenmiş olur. 

Ertesi gün hapı kaç gün korur?

Ertesi gün hapları korunmasız cinsel ilişkiden sonra beş güne kadar hamileliği önlemede etkili olsa da korunmasız cinsel ilişkinin ardından olan en kısa sürede kullanıldığında en iyi sonucu verir.

Ertesi gün hapı işe yarar mı?

Evet, kullanılan ertesi gün hapının türüne göre, ilk 72 saat ve 120 saat içerisinde ertesi gün haplarının koruyuculuğu bulunur. Ne kadar erken süre içerisinde kullanılırsa etkisi o kadar yüksek olacaktır.

Ertesi gün hapı güvenli mi?

Cinsel ilişki sonrası ilk 24 saat içerisinde kullanıldığında %98 oranında hamileliği önleyebilmektedir.

Ertesi gün hapı doğum kontrol yöntemi olarak kullanılabilir mi?

Ertesi gün hapı düzenli doğum kontrolü metodu değildir. Sadece acil durumlarda kullanılır ve sürekli kullanılması sağlık problemlerine yol açabilir.

Ertesi gün hapı var olan gebelikleri sonlandırır mı?

Ertesi gün hapları gebeliği sonlandırmaz ve gebeliği bitirmek için kullanılmaz.

Ertesi gün hapı ilişkiden kaç gün sonra kullanılır?

Bazı ertesi gün haplarının ilk 72 saat, bazılarının ise ilk 120 saat içine alınması gebelik ihtimalini yüzde 1-2 ye düşürmektedir. Ancak ilaç ne kadar erken alınırsa etkisi o derece artış gösterir.

Ertesi gün hapının etkisini düşüren durumlar nelerdir?

Bazı durumlar ertesi gün hapının etkisini azaltmaktadır. Aşağıda sıralanan durumlarda ertesi gün hapı kullanmak sıkıntılı yaratabilmektedir.

• Ertesi gün hapının bileşenlerinden birine karşı alerji durumu varsa
• İlacın etkinliğini azaltacak epilepsi ilacı veya rifampicin ve griseofulvin gibi antibiyotiklerin kullanımı durumunda
• BMI  boy kilo indeksinin 30’un üzerinde olması durumunda yani fazla kilo mevcutsa ilacın etkisi azalacak ve başarısızlık oranı artacaktır.

Ertesi gün hapını aldıktan sonra kusarsam ne yapmalıyım?

Ertesi gün hapı bazen kusmayı tetikleyebilir. Eğer ilacı aldıktan ilk iki saat içinde kusma gerçekleşirse ikinci doz ertesi gün hapının alınması gerekir. Eğer iki saatten fazla süre geçmişse ilaç artık sisteme girmiş demektir ve ilaç alımının tekrarı gerekmez.

Hamileyken ertesi gün hapı kullanılır mı?

Eğer kişi hamile olduğunu düşünüyorsa kesinlikle ertesi gün hapı kullanmamalıdır. Çünkü fetüs için bilinmeyen zararlara yol açabilmektedir.

Ertesi gün hapının etkisi ne kadar sürer? Sonrasında korur mu?

Ertesi gün hapı yumurtlamayı geciktirir, sonrasında korunmasız cinsel ilişki durumunda gebelik ihtimali artış gösterir. Ertesi gün hapı sonrasındaki cinsel ilişkilerde kondom gibi diğer yöntemlerin kullanımı güvenli olacaktır.

Ertesi gün hapı ne sıklıkta kullanılır?

Ertesi gün hapı bir ay içerisinde bir kereden fazla kullanılmamalıdır. Ertesi gün hapları acil bir korunma metodudur, düzenli korunma metodu yerine geçmez ve sürekli kullanılmamalıdır.

Ertesi gün hapı kısırlık (infertilite) yapar mı?

Ertesi gün hapı kesinlikle kısırlığa sebep olmaz. Bu haplar gelecekteki fertilite yani doğurganlık oranını kesinlikle etkilemez.

Ertesi gün hapları cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlar mı?

Ertesi gün hapları cinsel yolla bulaşan HIV, HSV, HPV gibi hastalıklara karşı kesinlikle bir koruma sağlamaz.

Ertesi gün hapları adeti geciktirir mi ya da kanama yapar mı?

Ertesi gün hapları kullanıldığı ay içinde hafif lekelenme tarzı kanama, bir sonraki adetin birkaç gün önce veya sonra olmasına yol açabilmektedir. Ancak adet düzensizliğine sebep olmaz.

Emziren anneler ertesi gün hapı kullanabilir mi?

Ertesi gün hapları emzirme döneminde güvenlidir ve kullanılabilir. Süte çok az bir miktarda hormon geçse de geçen miktar bebeğe bir zarar vermez.

Acil korunma metotları hangileridir?

Ertesi gün hapları ve rahim içi araç yani spiral en bilinen acil korunma metotlarını oluşturmaktadır.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.