Erkek ve kızların ergenliğe girmeden yaklaşık olarak bir buçuk yıl öncesinde çocukların bedenlerinde cinsel içerikli bazı değişiklikler başlar. Bu sürece ergenlik döneminde cinsel gelişim süreci adı verilir. Kızlarda 10 yaşında, erkeklerde 11-12 yaş civarında bu değişiklikler ortaya çıkar. Bu dönem geçiş dönemidir, çocukluktan yetişkinliğe geçiş mevcuttur ve bu nedenle yaşamın duygusal, davranışsal, bilişsel ve cinsel gelişim evrelerindeki en hızlı ve dramatik değişimi yaşanır. Ergenlik döneminde hızlı boy ve kilo artışı, kızlarda meme büyümesi, koltuk altı ve kasıklarda kıllanma, erkeklerde ilk boşalma, kızlarda adet kanaması gibi ikincil cinsel özelliklerin gelişmesidir. Cinsel gelişim, aile ve çevre ile yoğun çatışmaların ortasında kalan ergen bireyler için bazen kafa karıştırıcı, bazen utandırıcı bazen de bu yoğun duygulardan kurtulmanın bir yolu olabilir. Aslında bu süreç oldukça normal bir dönemdir.
Ergenlik Döneminde Birincil Cinsel Gelişim
Ergenlik döneminde cinsel gelişim süreci öncelikle; kız ve erkeklerdeki üreme organlarındaki değişiklikleri kapsar. Kız çocukları için ergenlikte cinsel gelişimin birinci aşaması ve önemli değişiklik adet kanamasıdır. Kızlarda boy büyümesi son noktaya geldikten sonra ilk adet kanaması olur. Adet kanamasından sonraki 2 yıla kısır dönem adı verilir. Kızlarda aybaşı kanaması 28 günde bir, 3 ve 10 gün arasında olur. Erkeklerde ergenliğin ilk aşamasında cinsel gelişimin ortaya çıkması 11-12 yaş civarlarında olur. Erkeklerdeki üreme organları olgunlaşır ve erkek çocuklarda geceleri boşalma başlar. Erkek çocuklar eğer bu duruma hazır değilse korkabilirler. Bir yıl boyunca gece boşalmaları olabilir.
Ergenlik Döneminde İkincil Cinsel Gelişim
Kız çocuklarındaki ergenlikte cinsel gelişim döneminde ikinci aşama olarak olgunlaşma dönemi gelir. Kız çocukların ergenlik döneminde cinsel gelişim ile ilgili belirtileri 8 ve 13 yaşları arasında ortaya çıkar. Öncelikle göğüs tomurcukları belirginleşir. Meme gelişiminden sonra cinsel organ kıllanır. 2 yıl sonra koltuk altı kılları ortaya çıkar. Kalça ve göğüslerdeki yağ miktarı artar. Böylece kalça ve göğüs büyür, omuzlar ise yuvarlak hale gelir. Bunun yanı sıra, erkek çocuklarda ergenlik döneminde cinsel gelişimin ikinci aşamasında kız çocuklarından daha farklı olarak bacak ve kol kaslarında gelişmeler ortaya çıkar. Omuzları genişler, göğüs kafesi genişler. Yüz ve vücutları daha erkeksi bir görünüm alır. Yaklaşık olarak bir buçuk yıl sonra da erkek organları büyür. Büyüme 14-16 yaşına gelene kadar devam eder. Erkeklerdeki pelvik bölgesinde kıllar ortaya çıkar, 12-14 yaşında yüz kılları çıkar, koltuk altı kılları da bundan bir ya da 2 yıl sonra ortaya çıkar. Bu dönemdeki erkeklerin ses tonlarında iniş ve çıkışlar görülür. Ergenliğin sonunda sesleri tamamen kalınlaşmış olur. Ayrıca derideki yağ bezleri daha fazla çalıştığı için salgılanan yağlar beze ve gözenekleri tıkar. Bu yüzden yüzde siyah noktalar ve sivilceler ortaya çıkar. Böylece ergenlik sivilceleri meydana gelir. Ergenlik döneminde erkek çocuklarda yüzde meydana gelen önemli değişikliklerden birisi de sakal ve bıyıkların çıkmasıdır. Öncelikle bıyıklar belirgin olur, daha sonra da sakallar çıkmaya başlar.
Ergenlik Döneminde Cinsel Gelişimin Yol Açtığı Problemler
Ergenlik döneminde çocuklar açısından en riskli durum, sağlıklı bilgiye ulaşılamamasıdır. Kız ve erkek çocukların kendisindeki cinsel kaygıları kimseyle paylaşmaması önemli sorunlara yol açabilir. Çocukların bu dönemde çeşitli kaynaklardan ya da internetten yanlış bilgiye sahip olması, hayal kırıklarına ve bocalamalara yol açar. Ergenlik döneminde cinsel gelişim konusunda yaşanan olumsuz durumlar kız ve erkek çocuklarının ilerideki cinsel yaşantısını da olumsuz şekilde etkileyebilir. Bu yüzden özellikle bu dönemde kız ve erkek çocukların yanında dikkat etmek gerekir, konu ile ilgili şaka bile yapmamak önemlidir. Çünkü bu dönemde ergen kız ve erkek çocukları konuşulan her detaya dikkat ederler. Bu yüzden konuşmalar mutlaka dengeli, tutarlı ve doğru bilgi içermelidir.
Ergenlerin Cinsellik Döneminde Anne Baba Tutumu
Ergenlik döneminde cinsel gelişim sürecinde en önemli nokta anne ve babaların davranışlarıdır. Ebeveynlerin kız ve erkek çocuklarının cinsellik dönemleri ile ilgili konuları görmezlikten gelmemesi gerekir. Direkt ya da dolaylı yollardan çocukların sorularına cevap vermek ve ertelememek oldukça önemlidir. Eğer sorulan sorulara nasıl cevap vereceğinizi bilmiyorsanız, ''biraz bana müsaade et'', '' kısa sürede seninle konuşacağım'' gibi cümleler ile ona değer verdiğinizi gösterebilirsiniz. Bu dönemde çocuklarınıza karşı baskıcı bir tutum sergilememeniz gerekir. Yasak, baskılayıcı, yasaklayıcı tutum çocuğun kendisini ifade etmesini engeller. Bu yüzden soru soramadığı ve merakını gideremediği için bir arayış ve bocalama içerisine girer. Bu durumda çocuk kendi başına cinsel bilgiye ulaşmaya çalışır ve yanlış kaynaklara yönelebilir. Bu yanlış kaynaklar; gazete, pornografik filmler, internet, hayal dünyası ya da arkadaşlar olabilir. Bu yüzden bu dönemde anne ve babaların tutum ve davranışları çok önemlidir. Sabırlı olmaları ve daha sakin davranmaları gerekir. Bireylere yönelik aile tutumları, cinsiyet rollerini kabul etmede ve ergenlik döneminde sağlıklı cinsel gelişimde kritik öneme sahiptir. Toplumumuzda ebeveynlerin çocukluk ve ergenlik dönemindeki cinsel gelişim hakkında çok az bilgi verdiği bilinir. Ebeveynler ve çocuklar arasında sevgi ve saygı ilişkisi olduğu sürece çocuklar gelişme dönemini kolaylıkla atlatabilir. Ayrıca bu çocuklarda ergenlik ve evlilikte cinsel sorunlar daha az görülür. Ergenlik döneminde sağlıklı cinsel gelişim süreçleri geliştiren ergenler, vücutlarındaki değişiklikleri yakından takip edebilirler.
Ergenlik Döneminde Çocukların Davranışları
Ergen bireylerin fiziksel değişiklikleri ergenlik döneminde cinsel gelişimi etkiler ve aynı zamanda bu durum ergen olanların davranış ve tutumlarına da yansır. Bu dönemde çocuklar gergin ve dengesiz bir iletişim seçebilirler. Ergenlik döneminde cinsel gelişim karşısında değişiklik yaşayan kız ve erkek çocuklarında görülen başlıca tutum ve davranışlar şunlardır:
- Derse ve okula karşı ilgisizlik,
- Yalnız kalma arzusu,
- Can sıkıntısı,
- Sürekli şikayet etme,
- Olumsuzluk hali,
- Söylenme,
- Karşı cinse yönelme,
- Topluma karşı olma, aşırı özgüven davranışları ya da aşırı çekingenlik davranışları,
- Asık suratlılık,
- Duygu durumundaki tutarsızlıklar,
- Basit şeylere ağlamak,
- Karamsarlık,
- Basit şeylerle mutlu olma gibi davranışlar sergilerler.
Anne ve babaların bu gibi davranışlarla karşılaştıklarında olağan dışı tepkiler vermemeleri sürecin doğru işlemesi için oldukça önemlidir. Nasıl davranacağını bilemeyen ya da aşırı tepki verdiğini düşünen bireylerin bir uzmandan destek alması gerekebilir. Bu şekilde ergenlik döneminde cinsel gelişim ile doğru bir yöntem izlenebilir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Yayınlanma Tarihi: 3 Ocak 2023