Epifiz Bezi Nedir? Epifiz Bezi Ne İşe Yarar?

Epifiz Bezi Nedir?

Epifiz serebri olarak da adlandırılan epifiz bezi, beynin korpus kallosumun bölgesinin arkasında yer alan, en önemli işlevi uykuya dalmayı kolaylaştıran melatonin üretimini salgılamak olan küçük bir endokrin bezidir. Endokrin sisteminin önemli parçalarından biri olan epifiz bezi, melatonin salgılayarak kişinin 24 saatlik gündüz-gece döngüsü olan sirkadiyen ritmini düzenler ve uyku-uyanıklık döngüsünü kontrol etmeye yardımcı olur. Bu sayede bireyin uykuya daha rahat dalmasını ve kaliteli bir uyku almasını sağlar.

Özellikle uyku kalitesi konusundaki temel işleviyle öne çıkan epifiz bezi, vücutta bulunmadığı çok büyük bir tehlike içermez ve kişi epifiz bezi olmadan da yaşayabilir. Ancak epifiz bezinin olmaması nedeniyle salgılanamayan melatonin, vücutta bir eksiklik meydana getirir ve kişi uyku problemi yaşar. Epifiz bezi olmadan vücut uyku düzeni ve sirkadiyen ritimle ilgili hem fizyolojik işlevlerde hem de psikolojik olarak zor bir hayat yaşayabilir.

Çok nadir durumlarda epifiz bezi tümörü de görülebilir. Epifiz tümörü olan bir kişinin epifiz bezinin alınması için ameliyata gerek duyulabilr. Bu ameliyata ise pinealektomi adı verilir.

Epifiz Bezi Nerede Bulunur?

Epifiz bezi, beynin korpus kallosumun bölgesinin arkasında yer alan mercimek tanesi büyüklüğünde bir endokrin bezidir. Beynin duyular ve özellikle uykuyla ilgili çeşitli işlevleri koordine eden bölgesi olan talamusun hemen üzerindeki bir oyukta bulunur.

Nöronlardan, nöroglial hücrelerden ve pinealosit adı verilen özel hücrelerden oluşan epifiz bezi, pinealositler aracılığıyla melatonin üretir ve onu doğrudan beyin omurilik sıvısına, beynin ve omuriliğin içi boş alanlarının içinde ve çevresinde akan sıvıya salgılar. Bu sıvı daha sonra onu kan dolaşımına gönderir.

Epifiz Bezi Ne İşe Yarar?

Epifiz bezi, uyku-uyanıklık döngüsünü sağlamaya yardım eden melatonin hormonunu salgılamakla görevlidir. Temel işlevi bu döngüyü oluşturan sirkadiyen ritmi düzenleyen epifiz bezi, melatonin hormonu salgılayarak kişinin hem rahat uykuya dalmasını kolaylaştırır hem de daha kaliteli bir uyku geçirmesini sağlar.

Melatonin hormonu karanlık bir ortamda daha çok salgılanır ve ortam ne kadar karanlık olursa uyku süresi ve kalitesi de o kadar artmış olur. Melatonin hormonu da en sık olarak geceleri salgılanır ve bu üretim epifiz bezinde gerçekleşir.

Epifiz bezi, uyku üzerindeki etkisinin yanı sıra kadınlık hormonu seviyelerinin düzenlenmesine yardımcı olmasıyla birlikte kalp-damar sağlığına ve ruh haline de katkıda bulunduğu ifade edilir.

Uyku-uyanıklık döngüsünü sağlar

Epifiz bezi, geceleri melatonin hormonu üreterek kişinin daha rahat uykuya dalmasını sağlamakla birlikte kaliteli bir uykunun da anahtarıdır.

Kadınlık hormonu seviyelerinin düzenlenmesine yardımcı olur

Epifiz bezinin üretimini sağladığı melatonin ayrıca biyolojik olarak kadınlık hormonlarıyla da etkileşime girerek adet döngüsünün düzenlenmesine yardımcı olur. Aynı zamanda nöronların ilerleyici fonksiyon kaybı olan nörodejenerasyona karşı da koruma sağlayabilmektedir.

Kalp-damar sağlığı için etkilidir

Diğer yandan melatonin seviyeleri, kan basıncının ve kalp atış hızının düzenlenmesiyle birlikte kardiyovasküler sisteme de katkıda bulunur. Bu melatonin seviyelerindeki en büyük pay epifiz bezinindir.

Epifiz Bezini Olumsuz Etkileyen Faktörler Nelerdir?

Hem epifiz bezinin işlevi hem de epifiz bezine bağlı olarak melatonin hormonu, bazı faktörler sonucu hasara uğrayabilir ve performansı etkilenir. Bu faktörler şöyledir:

• Epifiz bezi tümörleri
• Epifiz bezini etkileyen yaralanmalar
• Pineal bez kalsifikasyonu

Epifiz bezi tümörleri

Epifiz bezinde meydana gelen tümörler her zaman kanser olarak değerlendirilmez ancak büyüdükçe beynin diğer bölgelerine baskı yapma riski bulunur. Ayrıca beyni çevreleyen sıvı olan beyin omurilik sıvısının normal akışını da engelleme ihtimali söz konusudur. Bu tıkanıklık kafatasınızın içindeki basıncı artırarak tehlikeli bir durum doğurabilir ve tedaviye ihtiyaç duyulabilir.

Epifiz bezini etkileyen tümörler

Epifiz bezinin hasar görmesi çalışma performansının bozulmasına sebebiyet verebilir. Özellikle travmatik beyin hasarı yaşayan kişilerin yaklaşık %30 ila %50'sinin beyinlerinde epifiz bezi ve hipofiz bezini de içeren en az bir endokrin bezi sorunu mevcuttur.

Pineal bez (epifiz bezi) kalsifikasyonu

Epifiz bezi, yaşlandıkça kireçlenme eğilimi gösterir. Bir miktar kireçlenme normal değerlendirilse de aşırı kireçlenme epifiz bezinin düzgün çalışmasını engelleyebilir. Hatta bazı çalışmalar alzheimer hastalığından etkilenen kişilerde epifiz bezinin kireçlenme derecesinin daha yüksek olduğunu ortaya çıkarmıştır. Epifiz bezinin kireçlenmesi ile bazı migren ve küme baş ağrıları arasında bir bağlantı da söz konusu olabilir.

Epifiz Bezi Hakkında Sık Sorulan Sorular

Epifiz bezi hangi hormonu salgılar?

Epifiz bezinin temel işlevi, vücutta melatonin hormonunu salgılamaktır. Melatonin hormonu da kişinin daha sağlıklı bir uyku uyuması için gereklidir.

Epifiz bezi endokrin mi?

Epifiz bezi, endokrin sisteminin önemli parçalarından biridir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.