Yükleniyor
Endokrin sisteminde vücutta bulunan bezler ve organlardan oluşan bir ağ olarak bilinir. Bu sistem içerisinde yer alan kimyasallar metabolizmadan büyüme ve gelişmeye, duygulara, ruh haline, cinsel işlevlere ve hatta uyku kalitesinde kadar vücudun işlevlerini yerine getirmeye yardımcı olur.
Endokrin, vücut hücrelerinin birbiri ile iletişimini sağlayan hipofiz bezi, tiroid bezi ve diğer bezlerden oluşan hormonları üreten ve kana salgılayan sistemdir. Endokrin sistem büyüme ve gelişme, metabolizma, elektrolit dengeleri ve üreme de dahil olmak üzere vücudun pek çok fonksiyonunda rol alır.
Endokrin sistem kandaki hormon miktarını sürekli olarak takip eder. Bu hormonlar, sinyalleri iletebilmek için hedefledikleri hücrelere kitlenirler. Endokrin sistem üreme, beslenme, vücuttaki maddelerin vücut tarafından kullanılabilmesi, metabolik aktivite, büyüme, ruh halini, büyümeyi ve gelişmeyi, organların çalışma şeklini, doğurganlığı ve tansiyonu kontrol etmeye yardımcı olur.
Bazen bu bezler çok fazla ya da yetersiz hormon üretir. Bu dengesizlik sonucunda kilo artışı, yüksek tansiyon, uyku, ruh hali ve davranış değişiklikleri gibi sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Hastalık, stres ve beslenme koşulları gibi birçok faktör vücudun hormon oluşturma ve salma şeklini etkileyebilir.
Endokrin sistemi bez adı verilen organlardan meydana gelir ve bu bezler belirli mesajlar ileterek farklı hormonlar üretir ve salgılanmasını sağlar. Boyun, beyin ve üreme organları da dahil olmak üzere vücudun her yerinde bezler bulunur. Pirinç tanesi ya da bezelye büyüklüğünde olan bu bezler genellikle çok küçüktür. Endokrin sistemde hormon üreten ana bezler şunlardır:
Beyinde yer alan hipotalamus, endokrin sisteminin kontrol edilmesinde önemlidir. Bezlere hormon üretmeleri için sinir sisteminden gelen mesajlar kullanılır. Hipotalamus (vazopressin hormonu) açlık, susuzluk, uyku düzeni, ruh hali ve cinsel işlev dahil olmak üzere vücuttaki birçok işlevin kontrolünü sağlar.
Hipofiz bezi, bezelye boyutunda olsa bile görevi büyüktür. Tiroid bezi, adrenal bezler, yumurtalıklar ve testisler gibi vücuttaki önemli bezleri kontrol eden hormonların üretiminde rol oynar. Hipofiz bezi vücut gelişimi de dahil olmak üzere birçok önemli fonksiyondan sorumludur. Hipofiz bezi, beynin tabanında yer alır.
Tiroid, boyun bölgesinin ön kısmında bulunan kelebek şeklindeki bir bezdir. Vücudun dengesinin sağlanmasından metabolizmaya kadar birçok işlevden sorumludur.
Pirinç tanesinden büyük olmayan paratiroid bezi, vücuttaki kalsiyum seviyesini kontrol eder. Kalbin, böbreklerin, kemiklerin ve sinir sisteminin çalışması için doğru miktarda kalsiyuma ihtiyaç vardır.
Her böbrekte de yer alan iki adrenal bez vardır. Metabolizma, kan basıncı, cinsel gelişimi ve strese karşı tepkinizi kontrol eder.
Epifiz bezi, uykulu hissetmeye neden olan bir hormon olan melatonin salgılanmasını sağlayarak uyku döngüsünü yönetir.
Pankreas da endokrin sistemin bir parçasıdır ve sindirim sisteminde önemli bir rol oynar. Kanda bulunan şeker seviyesini kontrol ederek insülin adı verilen bir hormonun üretilmesini sağlar.
Kadınlarda ve erkeklerde östrojen, progesteron ve testosteron hormonları salgılanır. Bu hormonlar cinsel işlevlik açısından önemlidir.
Erkeklerde testisler sperm üretere testosteron hormonu salgılar. Bu hormon sperm üretimi, kas gücü ve cinsel dürtüyü etkilemektedir.
Endokrin bozukluk, hormon salgılama bezlerini etkileyen organları barındıran endokrin sistemi düzgün çalışmadığı durumda endokrin bozukluk meydana gelir. Bu durum hormonların yükselmesine ya da düşük seviyelerde olmasına yol açar. Vücutta geniş kapsamlı etkilere neden olan endokrin bozukluk, özellikle tiroid, hipofiz bezi, pankreas, yumurtalıklar ve testislere etki eder.
Birçok faktör endokrin sisteminde sorunlara neden olabilir. Bunun sonucunda endokrin bozukluk ortaya çıkar. En sık görülen endokrin bozukluklarından bazıları şunlardır:
Bu endokrin bozukluğu, vücutta tüketilen besinlerden gelen enerjiyi kullanma şeklini etkiler. Pankreas, insülin adı verilen hormonu yeterince üretemediğinde veya insülin olması gerektiği gibi çalışmadığında vücutta diyabet hastalığı oluşur.
Birçok durum tiroid bezinin işlevini etkileyebilmektedir. Hipotiroidizm, tiroid yeterli hormon üretmediğinde meydana gelir. Hipertiroidizm ise çok fazla hormon oluştuğunda görülür.
Erkeklerde testisler yeterince testosteron hormonu üretmediğinde hipogonadizm meydana gelir. Aynı zamanda hafıza ve konsantrasyon problemlerine, kas gücünde değişikliklere ve cinsel istekte azalmaya sebep olur. Testisler yeterince seks hormonu testosteronu üretmediğinde ortaya çıkar.
Hormonal bir dengesizlik sonucunda kadınlarda düzensiz adet dönemleri, anormal saç büyümesi, aşırı sivilceye ve kilo almasına neden olur. Bunun yanında diyabete, metabolik sendrom riskinin artmasına ve kısırlığa sebep olabilir.
Kadınlarda yumurtalıklar yeterince östrojen üretmediğinde kemikler kırılgan ve zayıf bir hale gelir. Kadınlarda daha yaygın olarak görülmesine rağmen bazen erkeklerde testosteron seviyeleri çok düştüğünde de osteoporoz görülebilir.
Endokrin bozucu olarak tanımlanan kimyasallar endokrin sistemini etkileyebilir. Bu kimyasallar her alanda görülebilir. Pestisit, plastik, kozmetik ve hatta besinlerde bile olabilir. Endokrin bozucular, hormonların mesaj gönderme şekline etki ederek vücutta çok çeşitli problemler yaratabilir.
Endokrin sisteminde yer alan hastalıkların her biri farklı semptomlarla kendini gösterir. Genel olarak endokrin hastalıklarında kadınlarda kıllanma, kan şekeri yüksekliği, böbrek taşı ve kilo alma gibi belirtiler görülür. En sık görülen endokrin hastalıkları semptomları şöyle sıralanır:
Endokrin testi, endokrin bozukluklarının teşhisi ve tanısı için uygulanan hormonal bozuklukların ortaya çıkarıldığı testtir. Bu noktada endokrin testi, fonksiyonel testleri, hormon testi değerlerinin ölçülmesini sağlar.
Diğer hormonal bezler gibi tiroid bezi de endokrin sistem içerisinde yer alır. Endokrin bölümü tiroid hastalıklarını inceleyerek oluşan hastalıkların ortaya çıkarılmasına yardımcı olur.
Endokrin sistemini sağlıklı tutmak için bol bol egzersiz yapmak, sağlıklı beslenmek, sağlık kontrollerini yapmak ve takviye almak gerekir.
Endokrin sistemi ilgilendiren bozukluk ve hastalıklar için Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları bölümüne başvurulmalıdır.
Glukagon salgılayan alfa hücreleri, insülin salgılayan beta hücreleri ve glukagon ve insülin salgılanmasını engelleyen delta hücreleri olmak üzere 3 tip endokrin hücresi vardır.
Endokrin, kadın yumurtalıkları, testisler, hipofiz, tiroid ve adrenal bezler endokrin sistemin ana bileşenleridir.
Endokrin sistemde sorumlu oldukları üretim ve salınımını yaptığı hormonlar vücut içerisinde bir nevi bir ağa sahiptir. Bu mesajları organlara, cilde, kaslara ve diğer dokulara ileterek vücudun işlev ve fonksiyonlarını koordine ederek, işlemesini sağlar. Mesaj niteliğindeki bu sinyaller vücuda neyi ne zaman yapacağını iletir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 13 Aralık 2024
Yayınlanma Tarihi: 6 Eylül 2023
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
