Eliminasyon Diyeti Nedir? Eliminasyon Diyeti Nasıl Yapılır?

Eliminasyon Diyeti Nedir? 

Eliminasyon diyeti, gıda intoleransına bağlı olarak vücudun kaldıramadığı besinleri belirlemeye yönelik uzun süreli olmayan bir diyet programıdır. Eliminasyon diyeti ile sizi rahatsız eden veya alerjiye sebebiyet veren yiyecekleri beslenme listenizden çıkarmanız amaçlanır. Bu diyet programının en önemli özelliklerinden biri çıkarılan besinlerin sonra teker teker yeniden diyet listesine eklenmesidir.

Eliminasyon diyetinde yenilebilecek olan besinlerden bazıları şunlardır:

• Turunçgiller dışındaki meyvelerin çoğu tüketilebilir.
• Sebzelerin büyük bir kısmı yenebilir.
• Karabuğday ve pirinç dahil olmak üzere gluten içermeyen tahıl grubu tüketilebilir.
• Hindi, kuzu eti, yabani av eti ve somon gibi balıklar dahil olmak üzere beyaz ve kırmızı et yenebilir. 
• İnek sütü yerine Hindistan cevizi sütü içilebilir.
•  Soğuk sıkım zeytinyağı ve keten tohumu yağı dahil olmak üzere çeşitli yağlar yemeklerde ve salatalarda tercih edilebilir.
• Su ve bitki çayları istenildiği kadar içilebilir.

Acı biber hariç olmak üzere diğer baharatlar ve taze otlar kullanılabilir.

Eliminasyon Diyeti Ne İşe Yarar?

Eliminasyon diyeti kilo vermekten daha çok kronik ve ciddi rahatsızlıklardan kurtulmak için uygulanan bir diyet yöntemidir. Bu diyet yönteminin insan sağlığı için oldukça fazla faydasından söz edilebilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir.

• Eliminasyon diyeti; kabızlık, şişkinlik, mide krampları ve bulantısı, ishal ve gaz gibi sindirim ve boşaltım sorunlarının giderilmesine katkı sağlar. 
• İrritabl bağırsak sendromunun semptomlarının hafifletilmesine yardımcı olur.
•  Yemek borusunun iltihaplanmasının yol açtığı ve kronik bir hastalık olan eozinofilik özoajit hastalarının belirtilerinin azaltılmasına olumlu katkısı vardır.
• Özellikle çocukları etkileyen dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun azaltılmasında işe yarar.
• Egzama gibi cilt hastalıklarının iyileşmesine yardımcı olur.
• Kronik hale gelen migren ağrılarını azaltır.

Eliminasyon Diyeti Nasıl Yapılır?

Bu diyet programı eliminasyon ve yeniden başlama olmak üzere iki adımdan oluştuğu için diyeti uygularken buna dikkat etmeniz gerekir. Öncelikle eliminasyon aşaması, alerji ve rahatsızlık verici semptomları arttıran gıdaları genellikle 2-3 hafta boyunca yememeyi içerir. Bu sayede belirtilerin çıkartılan bu besinlerden kaynaklanıp kaynaklanmadığını rahatlıkla belirleyebilirsiniz. İkinci aşamada ise listeden çıkarılan besinler yavaş yavaş diyete sırasıyla eklenir. Besin grupları 2-3 gün boyunca vücuda tekrar tanıtılır.

Eliminasyon Diyeti Uygularken Nelere Dikkat Edilmelidir?

Her diyette olduğu gibi eliminasyon diyeti de bir beslenme programıdır. Bu nedenle dikkat etmeniz gereken bazı kurallara sahiptir. Önemli noktalar şu şekilde listelenebilir:

• Öncelikle diyeti ilk defa yapacak olanlar dört-sekiz hafta arasında uygulamalıdır.
• Diyet yapılırken mutlaka bir beslenme uzmanından destek alınmalıdır.
• Diyette kesinlikle tüketilmemesi gereken yiyecekler listesine mutlaka uyulmalıdır.
• Diyet süresince bol su içmeye özen gösterilmelidir.

Ayrıca bu diyetin uygulandığı süreçte birçok besinden uzak durulacağı için vücutta vitamin ve mineral eksikliği oluşabilir. Bu eksikliği telafi etmek için süreç uzman bir doctor tarafından takip edilmeli ve kan değerleri kontrol altında tutulmalıdır.

Eliminasyon Diyetinde En Önemli Besinler Hangileridir?

Eliminasyon diyetinde belirli besinler geçici olarak çıkarılması amaçlanır ve bunun akabinde vücudun bu besinlere verdiği tepkiler ölçülür.. Diyetin başarılı olması için hangi besinlerin çıkarıldığı kadar, hangi besinlerin tüketildiği de önem arz eder. Eliminasyon diyeti sırasında, çıkarılan gıdaların yerine dengeli bir beslenmeyi sağlamak için besin değeri yüksek gıdalar tercih edilmelidir.

İlk olarak eliminasyon diyetinde tüketilmemesi önerilen besinler:

Gluten İçeren Gıdalar: Buğday, arpa, çavdar gibi tahıllar ve bunlardan yapılan ürünler
Süt ve Süt Ürünleri: Süt, yoğurt, peynir, krema gibi laktoz içeren gıdalar
Yumurta: Özellikle yumurta beyazı
Kuruyemişler: Badem, fındık, ceviz gibi alerjen potansiyeli yüksek gıdalar
Deniz Ürünleri ve kabuklu deniz hayvanları
Soya ve soya ürünleri
Bazı sebzeler: Domates, patlıcan, biber gibi gece gölgesi (nightshade) ailesine ait sebzeler.
Şeker ve işlenmiş gıdalar: Rafine şeker, şekerli içecekler, katkı maddeleri.

İkinci olarak ise eliminasyon diyetinde tüketilmesi Önerilen başlıca besin maddeleri şöyledir: 

• Pirinç, kinoa, karabuğday gibi glutensiz tahıl ürünleri
• Lif ve antioksidan açıdan zengin taze sebze ve meyveler
• Tavuk, hindi ve balık gibi protein kaynakları
• Mercimek ve nohut gibi baklagiller
• Sağlıklı yağlardan avokado yağı, zeytinyağı, hindistancevizi yağı
• Tatlı patates, patates, kabak
• Badem sütü, hindistancevizi sütü
• Zencefil ve zerdeçal gibi antiinflamatuar besinler

Her bireyin ihtiyaçları farklıdır ve bu nedenle diğer birçok diyet modelinde olduğu gibi eliminasyon diyeti de kişiye özel olmalıdır. Eliminasyon diyetine başlamadan önce uzman bir diyetisyen ile çalışmak, besin eksikliklerini önlemek ve diyeti bilinçli bir şekilde uygulamak için önemlidir.

Eliminasyon Diyetinin Temel Amacı Nedir?

Belirli gıdaların geçici olarak tüketilmesinin bırakılmasını içeren bir beslenme modeli olan eliminasyon diyeti, vücudun bu gıdalara verdiği tepkilerin değerlendirilmesi amacıyla uygulanır. Bununla birlikte temel amaç, gıda alerjileri, gıda intoleransları veya hassasiyetlerini tespit etmek, bireyin sağlık sorunlarını gidermek ve kişinin genel sağlık durumunu iyileştirmektir. Ancak uzman bir diyetisyen eşliğinde yapılması önerilir.

Eliminasyon diyetinin temel amaçları şöyledir:

• Kabızlık, ishal veya gaz gibi sindirim sorunlarının belirtilerini azaltmak
• Egzama ve akne gibi cilt sorunlarına iyi gelmek
• Baş ağrısı veya migrenin etkilerini dindirmek
• Yorgunluk ve enerji düşüklüğünü gidermek
• Eklem ağrıları veya iltihaplanma gibi belirtileri hafifletmek
• Vücuttaki hassasiyet veya alerjenleri belirlemek
• Diyet sonrası, vücut tarafından tolere edilemeyen gıdaların çıkarılarak bireye uygun bir beslenme planı geliştirmek
• Gluten, laktoz, yumurta ve kuruyemiş gibi yaygın alerjenlerin vücutta tolere edilip edilmediğini anlamak
• Genel sağlık ve refahı iyileştirmek
• Genel anlamda sindirim sistemini rahatlatmak, bağışıklık tepkilerini azaltmak ve yaşam kalitesini artırmak.

Eliminasyon diyet süreci ise şöyle işler:

1- Kısıtlama Dönemi: Kısıtlama döneminde potansiyel alerjenler birkaç hafta boyunca diyetten çıkarılır.

2- Yeniden Tanıtım Dönemi: Yeniden tanıtım döneminde ise gıdalar yavaş yavaş ve tek tek diyete dahil edilerek, hangi gıdanın hangi belirtileri tetiklediği gözlemlenir.

Eliminasyon diyeti, bir uzman kontrolünde uygulandığında, özellikle nedeni belirlenemeyen sağlık sorunlarının kökenini belirlemek için etkili bir yöntem olabilir. Ancak yanlış ve bilinçsiz uygulanması durumunda besin eksiklikleri gibi risklere yol açabileceğinden, profesyonel bir destek almak önemlidir.

Eliminasyon Diyeti Yan Etkileri

Eliminasyon diyeti, belirli gıdaların beslenmeden çıkarılarak potansiyel alerjen veya intoleransların tespit edilmesini amaçlayan bir beslenme yöntemi olarak öne çıkar. Ancak eliminasyon diyetinin bazı yan etkileri söz konusu olabilir. Bunlar şöyle açıklanabilir:

• Besin yetersizliği
• Kilo kaybı
• Sindirim sorunları
• Psikolojik etkiler

Besin Yetersizlikleri: Önemli gıda gruplarının diyetten çıkarılması, vitamin ve mineral eksikliklerine yol açabilir. Örneğin, süt ürünlerinin çıkarılması kalsiyum eksikliğine neden olabilir. Bu nedenle eliminasyon diyetinin yapıldığı süre zarfında besin yetersizliği görülebilir.

Kilo Kaybı: Eliminasyon diyeti yapan kişilerde lalori alımının azalmasıyla istenmeyen kilo kaybı yaşanabilir.

Sindirim Sorunları: Lif alımının azalması kabızlık gibi sindirim problemlerine yol açabilir. Eliminasyon diyetinde de lifli gıdaların tüketimi azalır. Böylelikle sindirim sorunlarının ortaya çıkması olasıdır.

Psikolojik Etkiler: Eliminasyon diyetinde gıda kısıtlaması yaşandığı için bu gıda kısıtlamaları, stres ve anksiyete gibi duygusal tepkilere neden olabilir.

Bu yan etkileri en aza indirmek için, eliminasyon diyeti bir uzman bir diyetisyenin rehberliğinde uygulanmalıdır. Bu şekilde, besin yetersizlikleri önlenebilir ve diyetin etkinliği artırılabilir.

Eliminasyon Diyetinde Neler Yenmemelidir?

Eliminasyon diyetinde yenmemesi gereken gıdalar şunlardır:

• Portakal ve greyfurt gibi asit içeren meyveler,
• Domates, biber, patlıcan,
• Kırmızı ve acı biber,
• Kabuklu yemişlerin hepsi,
• Fasulye, mercimek ve bezelye gibi baklagiller,
• Gluten içeriğine tahıllar ve tüm besinler
• İşlenmiş et ve kabuklu deniz hayvanları,
• Süt, peynir ve yoğurt gibi süt ürünleri,
• Tereyağı, margarin gibi yağlar,
• Alkol, kahve ve siyah çay gibi içecekler,
• Şeker, tatlı ve çikolatalar.

Eliminasyon Diyetini Kimler Yapabilir?

Eliminasyon diyeti herkes için ve her yaş grubu için uygun olmayabilir. Özellikle büyüme çağında olan çocuklar ve veya alerjisi olanlar uzman bir hekimden tavsiye alması gerekebilir. Bu diyeti öncelikle reflü, hazımsızlık, mide şikayetleri ve şişkinlikle birlikte sindirim ve boşaltım problemleri yaşayan kişiler için uygulanabilir bir diyettir. Eliminasyon diyetleri çok uzun süre uygulandığında vücut için oldukça önemli olan yiyeceklerin alımını azalttığı için kronik rahatsızlığı olanlar doktora danışmadan bu diyeti yapmamalıdır. Ayrıca hamile ve emziren kişilerin de bu diyeti uygulaması doğru olmayabilir. Bunun dışında kalan ve doktorun onay verdiği kişiler eliminasyon diyeti uygulayabilir.

Eliminasyon Diyeti ile İlgili Bilinmesi Gerekenler

Eliminasyon diyeti ile ilgili bilinmesi gerekenler şu şekilde sıralanabilir:

• Eğer herhangi bir gıdaya karşı alerjiniz olduğunu düşünüyorsanız bir eliminasyon diyetine başlamadan önce doktorunuza danışmalısınız.
• Eliminasyon diyetleri, kişinin beslenme alışkanlıkları ve alerjik durumuna göre değişir. Birden fazla sisteme sahip olduğu için bünyenize göre bir diyeti seçmeniz gerekir.
• Bu diyeti sadece kilo verme amaçlı uygulamamalısınız.

Eliminasyon Diyeti Örnek Menüler

Eliminasyon diyeti menü açısından oldukça zengindir. Kahvaltıda kavrulmuş sebzeler yumurta ile birleştirilerek omlet hazırlayabilirsiniz. Elma sirkesi ve zeytinyağı ile hazırlanan sosu salata malzemeleri ile bir araya getirip salata tercih edebilirsiniz. Öğle yemeği olarak çeşitli soslarla hazırlanan tavuğa lahana salatası eşlik edebilir. Alternatif olarak ızgara et ile yeşilliklerden oluşan bir salata da yenebilir. Akşam ise fırında pişen balığın yanına haşlanmış karnabahar ve brokoli konularak doyurucu bir öğün elde edilebilir.

Eliminasyon Diyeti Hakkında Sık Sorulan Sorular

Eliminasyon nedir?

Eliminasyon, vücudun iyi tolere edemediği, olumsuz reaksiyona neden olan yiyecekleri veya gıda grubunu beslenme planından çıkarmak yani elemek anlamına gelir. Bu amaçla gıda ve gıda gruplarını diyet yani beslenme programından çıkartıldığı ve daha sonra kademeli olarak tekrar beslenme programına dahil edildiği beslenme türüne de eliminasyon diyeti denmektedir.

Eliminasyon diyeti bittikten sonra ne yapılır?

Eliminasyon diyeti sonrası hemen normal beslenme düzenine geçilmemelidir. Yasaklı olan yiyeceklerden en çok yemek istenenler seçilerek bunlar denenebilir. Gluten eliminasyon diyeti için oldukça önemlidir. Diyetin bitiş sürecinden sonra gluten içeren gıdalardan uzak durmanızda fayda bulunur. Yumurta ve ceviz gibi Omega içeren yiyecekler ile başlayabilirsiniz. Bunlar denendikten sonra yavaş yavaş diğer yiyecekler diyet listesine alınmalıdır.

Eliminasyon diyeti ne zaman etki eder?

Eliminasyon diyetinin etkileri 4-6 haftalık zaman diliminde ortaya çıkabilir. Bu süre kişiden kişiye ve eliminasyon diyetinin uygulanma şekline göre değişiklik gösterebilir.

Eliminasyon diyetinde probiyotik kullanılır mı?

Eliminasyon diyetinde probiyotik kullanımı diyetin başarılı olmasına katkıda bulunabilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.