Yükleniyor
Ekzokrin bezler, ter, gözyaşı, tükürük, süt ve sindirim suları gibi maddelerin üretimini sağlayan ve bunları bir kanal veya açıklık yoluyla vücut yüzeyine salgılayan bez sistemidir. Ekzokrin bezlerine örnek olarak ter bezleri, gözyaşı bezleri, tükürük bezleri, meme bezleri ve mide, pankreas ve bağırsaklardaki sindirim bezleri verilebilir. Bu bağlamda ekzokrin bezleri, deriden pankreasa kadar pek çok organ sisteminin fizyolojisinde önemli bir rol oynar.
Ekzokrin bezleri, vücut yüzeylerine açıklıklar veya diğer bir ifadeyle kanallar yoluyla maddeler salgılamakla görevli bezlerdir. Salgılanan maddeler arasında ter, gözyaşı, tükürük, süt ve sindirim sıvıları yer alır.
Vücutta yer alan bir bez, ilgili maddeleri oluşturmak ve salgılamak için birlikte çalışan bir hücre birimidir. Ekzokrin bezleri ise vücuttaki birçok farklı organda bulunabilir ve çeşitli görevleri vardır. Bu görevlere örnek olması açısından ter bezlerinden ter, gözyaşı bezlerinden gözyaşı, tükürük bezlerinden tükürük, meme bezlerinden süt ve daha fazlasının salgılanması bilgisi verilebilir.
Endokrin bezleri ile birlikte iki ana türden biri olan ekzokrin bezleri, maddeleri bir kanal sistemindeki epitel bir yüzeye salgılar. Diğer tür olan endokrin bezleri ise ürünleri doğrudan kan dolaşımına salgılar. İki ana bez türünün arasındaki temel fark budur.
Ekzokrin bezleri, sırasıyla farklı hücre tiplerine sahip bir asinüs ve bir kanaldan meydana gelir. Vücuttaki birçok organda yer alırlar, çok çeşitli hücre tipleri içerirler ve salgılarının çok çeşitli işlevlerini gösterirler. Ekzokrin bezlerinin türleri ise şöyle açıklanabilir:
Ter bezleri: Adından da anlaşılacağı üzere ter bezlerinin temel görevi ter üretip salgılamasıdır. Ekrin ter bezleri adı verilen bir ter bezi türü vücudun yüzeyinin neredeyse tamamını kaplar. Bu ter bezleri vücut sıcaklığını kontrol etmeye yardımcı olan berrak ve yağsız ter üretir. Ter bezleri aynı zamanda ekzokrin bezlerinin türleri arasındadır.
Yağ bezleri: Yağ bezleri genellikle ciltte yer alır. Ancak saç köklerine doğru da açılırlar. Yağ bezleri aynı zamanda sebum salgılar. Sebum, saçı ve cildi doğal olarak yağlayan ve koruyan yağlı bir maddedir. Yağ bezleri de ekzokrin bezler arasına girer.
Tükürük bezleri: Tükürük bezleri de adıyla belli olduğu üzere tükürük üretir ve salgılar. Salvia, yiyecekleri çiğnemeye, yutmaya ve sindirmeye yardımcı olur. Ayrıca dokuların iç astarını yağlamaya ve korumaya da yardımcı olur.
Gözyaşı bezleri: Gözyaşı bezleri, gözyaşı üretiminden sorumludur. Gözdeki yeri üst göz kapaklarının üstüdür. Her göz kırpıldığında gözlere giren bir sıvı yaratıp salgılarlar. Bu sıvı gözlerin nemli kalmasına yardımcı olur. Ekzokrin bezlerin salgıladığı bez türlerinden biri de gözyaşı bezleridir.
Meme bezleri: Meme bezleri süt üretimden sorumludur. Süt, besin açısından zengindir ve bebeğin gelişimi ve bağışıklık sisteminin güçlenmesi noktasında oldukça faydalıdır.
Seruminöz bezler: Seruminöz bezler kulaklardaki bezlerdir. Temel görevi kulak kiri (serumen) üretmeye yardımcı olmasıdır. Kulak kiri kulakları fiziksel hasardan ve enfeksiyondan korur. Bu nedenle çok derin ve detaylı temizlenmesi önerilmez.
Mide bezleri: Midede yer alan bezler, besinleri parçalamaya yardımcı olan enzimleri salgılar. Ayrıca vücudun önemli besinleri emmesine de yardımcı olurlar. Mide bezleri de ekzokrin bez sınıfına girer.
Brunner bezleri: Brunner bezleri ince bağırsağın ilk kısmında yer alır. Buna duodenum adı verilir. Brunner bezleri duodenumu mide asidinden koruyan mukus üretmekle görevlidir. Ayrıca vücudun yiyecekleri sindirmesine ve besinleri emmesine de yardımcı olurlar.
Ekzokrin bezleri, deriden pankreasa kadar pek çok organ sisteminin fizyolojisinde önemli bir rol oynar. Ekzokrin bezler, vücuda protein, mukus ve diğer ürünleri içeren salgıların vücuttaki epitel yüzeylere salınmasını sağlar. Ter, gözyaşı, tükürük, süt ve sindirim suları gibi maddeleri üreten ve bunları bir kanal veya açıklık yoluyla vücut yüzeyine salgılayan bez olması dolayısıyla da önemli bir işlevi vardır.
Ter, yağ veya tükürük bezleri gibi tüm ekzokrin bezlerinin temel amacı, vücuda bir şekilde yardımcı olmak için maddeler üretir ve salgılar. Bu bağlamda ekzokrin bezlerin işlevleri şöyle sıralanabilir:
Ekzokrin bezlerinin, ürettiği maddelerinin salgılamasının üç temel yolu şunlardır:
Merokrin bezleri: Merokrin bezleri, ekzositoz adı verilen bir işlemle maddelerini serbest bırakır. Ekzositozda hücreler hiç hasar görmez. Ekrin ter bezleriniz bir tür merokrin bezidir.
Apokrin bezleri: Apokrin bezleri, kanala doğru parçalanan hücre zarlarının tomurcuklarını meydana getirir. Bu durum, süreçte zarın bir kısmını kaybetmelerine neden olur. Meme bezleri de bir tür apokrin bezidir.
Holokrin bezleri: Holokrin bezlerinde hücre zarı patlayarak maddesini serbest bırakır. Örneğin yağ bezleri bir tür holokrin bezidir.
Ekzokrin bezlerinin çalışma stratejisi yukarıda yer alan süreç üzerinden ilerler.
Birtakım hastalıklar veya sağlık sorunları ekzokrin bezlerin üretimini ve salgılamasını olumsuz etkileyebilir. Bu hastalıklar şöyledir:
Ekzokrin bezler, vücut yüzeylerine veya iç organlara salgılarını kanallar aracılığıyla ileten bezlerdir. Bu bezler, ter, tükürük, gözyaşı, süt, mukus ve sindirim enzimleri gibi maddeleri salgılar. Örneğin, ter bezleri vücut ısısını düzenlemeye yardımcı olurken, tükürük bezleri sindirimi kolaylaştırır ve ağız içini nemlendirir. Ayrıca, pankreas hem ekzokrin hem de endokrin fonksiyonlara sahip olup, sindirim enzimlerini salgılayarak besinlerin parçalanmasına katkıda bulunur.
Endokrin ve ekzokrin bezler, vücudun farklı maddeleri üretip salgılamada kullanılan iki temel bez türüdür. Endokrin bezler, hormonları doğrudan kan dolaşımına salgılar ve bu hormonlar vücudun çeşitli bölgelerindeki hedef hücrelere ulaşarak etkilerini gösterir. Örnekler arasında hipofiz bezi, tiroid bezi ve adrenal bezler bulunur. Ekzokrin bezler ise salgılarını vücut yüzeyine veya iç boşluklara açılan kanallar aracılığıyla ileterek ter, tükürük ve sindirim enzimleri gibi maddeleri salgılar. Örnekler arasında tükürük bezleri, ter bezleri ve pankreas bulunur. Aralarındaki temel fark budur.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Yayınlanma Tarihi: 2 Nisan 2025
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
