Eklem ağrılarına kök hücre tedavisi

Diz, omuz veya kalçada yaşanan kıkırdak hasarları ciddi eklem ağrısına yol açabiliyor. Genellikle cerrahi yöntemlere uygun olmayan hastalarda kullanılan kök hücre tedavisiyle başarılı sonuçlar alınabiliyor. Memorial Ataşehir Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Haldun Orhun, kıkırdak hasarlarında uygulanan kök hücre tedavisi hakkında bilgi verdi.

Kök hücre vücudun tamircisi

Kök hücreler, insan vücudunda tüm dokularda bulunan ana hücrelerdir. Özellikle var olan diğer tüm hücrelere dönüşme potansiyeli olan bu hücreler embriyonik yani anne karnındaki ilk gelişim aşamasında ve yetişkin kök hücre şeklinde vücudun bazı bölgelerinde daha yoğun bulunmaktadır. Doku hasarı meydana geldiğinde bu hücreler aktif hale gelerek hasarlı dokunun tamiri için ihtiyaç duyulan büyüme faktörünün salınımını sağlamaktadır. Diğer taraftan kök hücreler iyileşme için gerek duyulan doku özeliğindeki hücrelere dönüşerek iyileşme ve tamir aşamasında görev yaparlar. Günümüzde de bu amaçla birçok çalışma yapılmış ve sonuçlarının anlamlı olarak yüz güldürücü olması sebebiyle de aktif olarak kliniklerde kullanıma girmiştir.

Doğru hasta seçimi başarıyı artırıyor

Ceninlerde bulunan kök hücrelerin alınması yasal ve etik olmadığı için erişkin kök hücre kaynakları kullanılmaktadır. Kök hücre tedavisi ortopedi alanında erken dönemde kıkırdak hasarı olan ağrılı ekleme sahip ancak cerrahi tedavi için erken olan ya da ameliyat olmayı istemeyen hastalarda, kıkırdak hasarının ilerlemesini durdurmak ve iyileşmesine destek olmak amacıyla kullanılmaktadır. Kıkırdak yaralanmasına maruz kalmış diz, kalça ve omuz gibi eklemlerde kök hücre kullanılmaktadır.  Kullanım alanı açısından önemli özellikleri olan bu uygulamada, yaş, cins ve hastalığın düzeyi çok önemlidir. Her olguda kök hücre tedavisi uygulamak ve hastaya bu konuda mucizevi iyilik tablosu çizmek doğru bir yaklaşım değildir. Eklem kıkırdak kapasitesinin tamamına yakın kayıplarında tedavi seçeneği olarak sunmak doğru bir yaklaşım değildir. Bu nedenle kullanım alanı da çok geniş olmadığından doğru hasta seçimi çok önemlidir.

Kök hücrenin uygulama şekli hastaya göre belirleniyor

Genellikle kas iskelet sistemi hastalıklarında uygulanmakta olan kök hücre tedavisinde hücreler genellikle kemik iliğinden elde edilmektedir. Ancak kemik iliği kaynaklı hücrenin çoğaltılması yöntemi özel ortamlar gerektirmektedir. Alınan doku örneği, hücre kültüründe üretilerek kök hücreler çoğaltılabilir veya özel santrifüj sistemleri kullanılarak kök hücreler konsantre edilebilir. Hücre kültürü işlemlerinin, hastalık taşınmasını engellemek ve istenmeyen hücrelerin nakledilmesini önlemek için özel laboratuvar koşullarında yapılması gereklidir. Çoğaltılan hücreler daha sonra hastalıklı alanlara ekilerek burada tedavi sağlanır. Bu ekim işlemi de kök hücrelerin bir taşıyıcı olan matriks adı verilen dokulara emdirilmesi ile yapılır ve oluşan preparat hasarlı alana cerrahi olarak eklemin açılması ile yerleştirilip çeşitli yapıştırıcılar ile tespiti sağlanır. Uygulanan matriksin kıkırdak hücrelerine dönüşüp hasarlı bölgede bir tamir dokusu oluşturması hedeflenir. 

Tek seansta tedavi mümkün

Daha pratik ve tek seans da uygulanan diğer bir yöntem ise; yağ dokusundan elde edilen materyal içerisindeki kök hücrelerin santrifüjlerle yoğunlaştırılarak aynı seans da eklem içerisine enjeksiyonu şeklindedir. Bu yöntemde de hücrelerin kendisinin hasarlı bölgeye ulaşması beklenir. Bu nedenle hasarlı alanın özelliği, büyüklüğü ve yapısı bu iki yöntemden hangisinin yapılması gerektiğini göstermektedir. Kıkırdak hasarının özellikleri iyi değerlendirilmeden yapılacak uygulamalar yetersiz kalabilir. Hasta seçimi bu tedavi seçenekleri açısından çok önemlidir.

Genetik yapınızda bir değişiklik olmuyor

Kök hücrelerin kıkırdak hastalıklarında kullanılması yöntemleri sayısız hayvan deneyi ile araştırılmış ve daha sonra insanlarda uygulamalar gündeme gelmiştir. Ancak insan üzerinde yapılan tedavi uygulamalarının sonuçları halen %100 yeterli olmadığını göstermektedir. Oluşturulan kıkırdak yapısı orijinal yapıya benzememekte ve dayanıklılığının da yeterli olduğu tartışmalıdır. Ancak daha iyi kalitede bir iyileşme elde edildiği görülmektedir. Kök hücre tedavisinin hastanın gen yapısında bir değişiklik yapıp yapmadığı merak edilmektedir. Kök hücreler, kişinin genetik yapısında herhangi bir değişiklik yapmazlar ve gen tedavisi olarak kabul edilmezler.
Kök hücre tedavisinin bilinen çok riski bulunmamaktadır.  Kök hücreler her türlü hücreye dönüşme potansiyeline sahiptirler. Bu özelliği nedeniyle bazen kök hücrelerin kıkırdaktan başka kemik benzeri bir dokuya da dönüşebilmektedir. Eklem içinde bazen yüzeyde kabartıya yol açtığı ve ikincil bir cerrahi tıraşlama gerektirdiği durumlar yaşanabilmektedir.   

Sonuç olarak oluşan kıkırdak dokusunun kalitesi ve dayanıklılığı ve çevre kıkırdak ile bütünlüğünün sağlanması bu yöntemlerle elde edilmesine rağmen, oluşan kıkırdak dokunun niteliği bazen yeterli olamamaktadır. Hastaların var olan kıkırdak sorunlarının yeteri derecede değerlendirilmesi, kişi bazında tedavi seçeneklerinin düşünülmesi ve kök hücre tedavisinin doğru hasta ve doğru zamanda yapılması gerektiği unutulmamalıdır. Hastalara tedavi seçenekleri konusundaki bilgilendirmede dikkatli olunmalıdır.