Dürtü Kontrol Bozukluğu Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Dürtü Kontrol Bozukluğu Nedir?

Dürtü kontrol bozukluğu, insanların birtakım farklı nedenlerden dolayı davranışlarını kontrol edememesi ve başkalarına zarar verecek bu davranışlardan keyif almasını içeren davranış bozukluğudur.

Dürtü kontrol bozukluğuna sahip kişiler kendi davranışlarını kontrol edememeye başladığında çevresine zarar vermeye başlar. Çevresine verdikleri zarar kişiye haz verir ve bu durumun sonucu olarak kronik olacak psikolojik problemlere yol açabilir.

Özellikle yetişkinlerde dürtü kontrol bozukluğu öfke nöbetleri şeklinde gözükebilir. Bu rahatsızlığa sahip kişiler dürtülerini kontrol altına alamaz. Dürtü kontrol bozukluğuna sahip insanın eylemlerine ve dürtülerine hakim olmadığından dolayı kendisine ve başkalarına zarar verebilirler.  

Dürtü kontrol bozukluğuna sahip kişiler aynı zamanda bu davranışları sergilerken olayların sonuçlarını düşünmeden hareket ederler.

Dürtü kontrol bozukluğu, sosyal ilişkilerde ve günlük yaşamda ciddi zorluklara neden olabilir. Ancak doğru tanı ve etkin tedavi yöntemleriyle dürtü kontrol bozukluğu yönetilebilir ve kişinin yaşam kalitesi arttırılabilir.

Çocuklarda Dürtü Kontrol Bozukluğu Nedir?

Çocuklar dünyaya geldikleri ilk andan itibaren dürtülerine göre hareket ederler. Ailesi ve çevresi sayesinde bu dürtülerini zamanla kontrol etmeyi öğrenirler. Çocuklar davranışlarının başka kişileri nasıl etkileyeceğini bilmezler. Eylemlerini kendi isteklerine göre yaparlar. Çocuklarda dürtü kontrol bozukluğu, çocuğun yaşam kalitesini etkiler. Dürtü kontrol bozukluğuna sahip çocuklar sık sık konuşmalara müdahale ederler, sıra beklemezler, davranışlarının nelere yol açacağını düşünmezler ve olur olmadık anlarda çığlık atarlar.

Dürtü Kontrol Bozukluğu Çeşitleri Nelerdir?

Dürtü kontrol bozukluğu çeşitleri, kendi içinde bazı psikolojik sorunları içermesiyle bilinir. Bunların başında kleptomani, piromani ve trikotilomani gelir.

Dürtü kontrol bozukluğu çeşitleri detaylı olarak şöyle açıklanabilir:

• Kleptomani: Kleptomani, kişinin bir şeyleri çalma dürtüsüne hakim olamadığı zihinsel bir durumdur. Bu kişiler hırsızlık yaptıkları için pişman olsalar bile bu dürtüye karşı koyamazlar. Sorun çıkacağını öngörseler de hakim olamayabilirler. Bu dürtü kontrol bozukluğu ilaçlarla veyahut terapiye tedavi edebilirler. Kleptomani %0,6 yaygındır.
• Piromani: Yangın çıkarma dürtüsünü kontrol edememe durumudur. Piromani, nadir bir zihinsel dürtü bozukluğudur. Piromani olan kişiler yangın çıkarmadan önce gergin olurlar. Yangın çıkarmanın zararlı olduğunu bilse de bh dürtülerine karşı koyamazlar. Çok nadir bir şekilde görülen piromaninin aynı zamanda erkeklerde görülme riski kadınlardan daha fazladır.
• Trikotilomani: Kişinin takıntılı bir şekilde kendi saçını yolduğu zihinsel bir sağlık sorunudur. Bu durum ilerlediğinde kişinin hayat kalitesi olumsuz etkilenir.
• Aralıklı patlayıcı bozukluğu: Dürtüsel öfke patlamalarını içeren bir durumdur. Bu öfke atakları kişinin kendisine ve çevresine zarar verebilir. Herhangi bir hayalkırıklığı ya da sıkıntı durumuna karşı yok denecek kadar az toleransları bulunur. Öfke patlamaları sözlü veya fiziksel saldırganlık şeklinde gösterebilir. Aralıklı patlayıcı bozukluğu, %2,7 kendini gösterir.
• Davranış bozukluğu: Davranış bozukluğu olan kişiler başkalarına karşı sık sık saldırgan hareketler sergilerler ve genel kuralları kuralları sürekli ihlal ederler. Davranış bozukluğu, çocukların ve ergenlerin %4’ü oranında yaygındır.
• Karşı gelme bozukluğu (KGB): Otorite sahibi kişilere karşı gelme durumudur. Karşı gelme bozukluğu taşıyan bireyler karşılarındaki kişilere düşmanca davranış sergilerler. Bahsi geçen bu bozukluk çocuk ve ergenlerin %3,3’ünde görülür.
• Dikkat eksikliği bozukluğu (DEHB): Çocukluk çağında sık görülen DEHB, çocuklarda dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüsel konuda sıkıntıyla ortaya çıkar. Genellikle çocukluk döneminde tanısı konan dikkat eksikliği bozukluğu, yetişkinlik çağına kadar sürer. Dikkat eksik bozukluğuna sahip bireyler duygu, davranış ve düşüncelerini yönetme konusunda zorluk çekerler.

Dürtü Kontrol Bozukluğu Neden Olur?

Dürtü kontrol bozukluğu genetik, çevresel faktör ve biyolojik olmak üzere çeşitli faktörlerden meydana gelebilir. Fakat dürtü kontrol bozukluğunun kesin nedenleri bilinmemektedir. Araştırmacılar dürtü kontrol bozukluğunun nedenlerini hala araştırır.

Bu nedenlerden bazıları şu şekildedir;

Genetik: Birçok araştırmacıya göre biyolojik ebeveynlerinden dolayı dürtü kontrol bozukluğuna sahip olduğu görülür. Bu durumda genetik faktörler dürtü kontrol bozukluğunda da önemli bir roldedir.

Çevre: Düşük sosyo-ekonomik durum, şiddet, çocuklukta başlayan ihmal, istismar, akran zorbalığı gibi durumlar dürtü kontrol bozukluğuna neden olabilir.

Biyoloji: Kişilerde beyonce veya hormon aktivitesindeki anormal değişiklikler de dürtü kontrol bozukluğuna yol açabilir.

Dürtü Kontrol Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Dürtü kontrol bozukluğu genel olarak aşırı yeme, sık yaşanan öfke patlamaları, fiziksel şiddet ve kendine zarar verecek hareketler gibi semptomlarla ortaya çıkar.

Her dürtü kontrol bozukluğunun farklı belirtileri bulunur. Dürtü kontrol bozukluğuna sahip bireyler bu davranışlarının uygunsuz ve sorunsuz olduğunu bilirler fakat buna engel olamazlar.

Bu kişiler davranışlarını sergilemeden önce yüksek gerilim içerisine girerler. Davranışlarının ardından genelde rahatlama hissederler. Dürtü kontrol bozukluğuna sahip kişiler kırgınlıklarını başkalarına dışa dönük şekilde gösterir.

Dürtü kontrol bozukluğunun mevcut belirtileri şöyledir:

• Aşırı yeme
• Sık sık öfke patlamaları
• Aşırı paylaşım içinde olmak
• Fiziksel şiddet
• Kendine zarar verme
• İsyan ve itaatsizlik
• Kuralları çiğnemek

Dürtü Kontrol Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?

Dürtü kontrol bozukluğu öncelikle terapi ve ebeveynlik stratejilerini içeren tedavi yöntemlerini içerir.

Dürtü kontrol bozukluğunda kullanılan tedavi yöntemleri şunlardır:

• Ebeveyn yönetimi eğitimi: Ebeveyn ya da bakıcıların çocukların davranışlarını geliştirmesinde yardımcı olduğu bir tedavi yöntemidir. Bu terapide amaç, olumlu davranışın ödüllendirilmesi ile bir disiplin oluşturulur.
• Multisistemik terapi (MST): Bu terapi ile olumlu davranışları teşvik etmek için ailenin güçlü yönlerini kullanılır. Kişinin olumsuz davranışlarını azaltmak, olumlu davranışlarını güçlendirmek için ebeveynler ile terapist birlikte çalışır.
• Bilişsel davranış terapi (BDT): Bu tedavi yöntemi, hedefe yönelik bir psikoterapidir. Terapistler bu yöntemi, ebeveyn yönetimi ile birlikte kullanırlar. Bilişsel davranış terapisi, dürtü kontrol bozukluğuna sahip olan kişi düşünce ve duygularına yakından bakmasını sağlar. Bu sayede olumsuz düşünce ve davranışlarının yerine daha sağlıklı düşünmeyi benimsemesi sağlanır.

Dürtü kontrol bozukluğu tedavisinde ilaç kullanılır mı?

Dürtü kontrol bozukluğu tedavisinde ilaç kullanımı ile ilgili ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA), hiçbir ilacı onaylamıyor. Bundan dolayı dürtü kontrol bozukluğu tedavisinde terapi ve ebeveynlik stratejisi uygulanır. Dürtü kontrol bozukluğu için yararlı ebeveynlik stratejileri şu şekildedir:

• İstenmeyen davranışın olumlu pekiştirmesinin azaltılması
• Başka kişilerle empati kurmayı ve onlarla ilgilenmeye yönlendiren davranışların uygulanmasını teşvik etmek
• Şiddet içermeyen disiplini göstermek
• Tutarlı ve uyumlu ebeveynin kararlarını göstermek

Dürtü Kontrol Bozukluğu Hakkında Sık Sorulan Sorular

Dürtü kontrol bozukluğu kendiliğinden geçer mi?

Dürtü kontrol bozukluğu rahatsızlığı bulunan bireyler durumun kendiliğinden geçeceğine inanır. Kendileri direnç gösterip dürtüye sebep olan davranışla kendileri mücadele etmeye çalışır. Ancak dürtü tedavi edilmediği sürece kendini tekrar gösterme eğilimindedir. Özellikle yetişkinlerde dürtü kontrol bozukluğu şiddetli davranışlar şeklinde gösterirse günlük hayatını olumsuz yönde etkiler. Bu sebeple erken teşhis ve tedavi ile kendinizin ve çevrenizin yaşadığı bu sıkıntıyı önleyebilirsiniz.

Dürtüsellik kaç yaşında belli olur?

Dürtüsel kontrol bozukluğu belirtileri ve semptomları genellikle 6 ay veya 12 ay boyunca belirgin bir şekilde kendini gösterir. Dürtüsellik, benlik gelişimi döneminde 2,5 yaşlarında başlar. Çocuklarda dürtü kontrol bozukluğu genelde 4-5 yaşlarında fark edilebilir.

Dürtüsel çocuk nasıl davranır?

Çocuklar dürtüsel varlıklardır. Küçük çocuklar davranışlarını kendi isteklerine göre yönlendirir. Bu davranışlardan bazıları şunlardır:

• Tehlikeyi görmezden gelirler
• İnsanların sözlerini keserler
• Fiziksel şiddet uygularlar
• İstediklerini yaparlar
• Sık sık çığlık atıp bağırırlar

Dürtü kontrol bozukluğu genetik midir?

Araştırmacılara göre çocukların dürtü kontrol bozukluğu ebeveynlerinden kaynaklı olabilir. Davranış bozukluğu, antisosyal kişilik bozuklukları, şizofreni olan biyolojik ebeveynlere sahip çocuklarda dürtü kontrol bozukluğu olma riski yüksektir. Bu durum genetiğin dürtü kontrol bozukluğunda önemli faktörlerden biri olduğunu açıklar.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.