Dolaşım sistemi veya diğer adıyla kardiyovasküler sistem, tüm vücuda oksijen ve besin sağlamakla birlikte özellikle karbondioksit atıklarını kandan uzaklaştıran organlar sistemidir. Kalbi ve kan damarlarını içermenin yanında kanı vücut boyunca hareket ettiren oldukça kritik bir sistem olan dolaşım sistemi aynı zamanda ddokuların yeterli oksijen ve besin almasına da yardımcı olur. Kalp ve kan damarları, dolaşım sisteminin en önemli parçalarıdır. Dolaşım sisteminde meydana gelen hastalıkların başında genellikle kardiyovasküler hastalıklar gelir.
Dolaşım Sistemi Nedir?
Dolaşım sistemi hücrelere oksijen, besin ve hormon taşıyan, metabolik ürünleri canlı bir organizma gibi işleyen ve karbondioksit atıklarını vücuttan atan bütün bir sistemdir.
Vücudun dolaşım sistemi kalp ve kan damarlarından meydana gelir. Bu yapılar, hücrelere ihtiyaç duydukları kaynakları taşımak ve ihtiyaç duymadıkları atıkları vücuttan uzaklaştırmak için kanı kullanır.
Kalp; atardamar ve toplardamarların geniş, karmaşık ağından vücuda kan pompalar. Kan, vücudun kaslarına, dokularına ve organlarına oksijen ve besin taşır. Bu taşıma ihtiyaç duyulan bir sürecin parçasıdır. Bu faydalı sistem ayrıca karbondioksit atıklarını temizler. Tüm bu sisteme de dolaşım sistemi adı verilir. Dolaşım sistemi ayrıca kardivosküler sistem olarak da ifade edilir.
Dolaşım sisteminde yer alan damar çeşitleri atardamarlar, kılcal damarlar ve toplardamarlar olarak ayrılır. Diğer yandan dolaşım sisteminde meydana gelen hastalıklar ise kardiyovasküler hastalıklarla ilişkilidir.
Dolaşım Sisteminin Görevleri Nelerdir?
Vücuttaki tüm hücrelerin oksijene ve besinlere ihtiyacı vardır ve ayrıca fazla atıkların da vücuttan atılması gerekir. Dolaşım sisteminin temel görevi hücrelerin ihtiyaçlarını karşılaması ve fazla atıkları vücuttan uzaklaştırmasıdır.
Dolaşım sisteminin görevleri şu şekilde sıralanabilir:
- Dolaşım sistemi kanın vücutta dolaşmasını sağlar
- Organlara, kaslara ve dokulara oksijen ve besin taşır
- Karbondioksit atıklarını vücuttan uzaklaştırır
Dolaşım sisteminin önceliği, kalbin ve beynin kan ihtiyacını sağlamaktır. Bu durum, dolaşım sisteminin yüksek önceliğidir. Beyin, ihtiyaç duyduğu kanı alamazsa kısa süre içinde bilinç kaybı yaşanabilir. Ayrıca kan akışı olmaması sonrasında beyin hasarı yaşanma riski de söz konusudur. Benzer şekilde, kalp de yeterli kanı alamadığında sorun yaşamaya başlar.
Dolaşım Sistemi Nasıl Çalışır?
Kardiyovasküler sistem olarak da bilinen dolaşım sistemi kan damarlarının ortak hareket etmesiyle çalışır. Bazı kan damarları (toplardamarlar) kanı kalbe geri döndürürken, atardamarlar ise kanı kalpten uzaklaştırır. Kan damarları, kanı vücutta sürekli olarak hareket ettirmek için kalp ve akciğerlerle birlikte çalışır ve organların, dokuların ve hücrelerin ihtiyaçlarını karşılar.
Dolaşım Sistemi Nelerden Oluşur?
Dolaşım sisteminin temel parçaları kalp ve kan damarlarıdır. Bu iki parça da kanın vücutta hareket etmesinde önemli bir rol oynar. Hem kalp hem de kan damarları hücrelere oksijen ve besin getirmekle birlikte atıkları vücuttan uzaklaştırır. Dolaşım sisteminin de en önemli görevleri bunlardır.
Dolaşım sisteminin ana bölümleri ve parçaları şu şekildedir:
- Kalp
- Atardamarlar
- Kılcaldamarlar
Kalp: Güçlü kaslara sahip olan ve dolaşım sisteminin tek organı olan kalp vücudun her yerine kan pompalar. Akciğerler de dolaşım sisteminde görev alır ancak solunum sisteminin bir parçasıdır. Kalp ise dolaşım sisteminin temel organıdır.
Atardamarlar: Oksijenli kan, kaslı bir yapı olan atardamarlar boyunca kalpten pompalanır. En büyük atardamar, kalbe bağlanan ve sol ventrikülden oksijenli kanı alan aort damarıdır. Oksijensiz kanı alan tek atardamar ise, kalp ve akciğerler arasında uzanan pulmoner atardamardır.
Kılcaldamarlar: Atardamarlar ise sonunda en küçük kan damarı olan kılcal damara ayrılır. Kılcal damarların yapısının çok küçük olması kan hücrelerinin bunların içinden sadece birer birer geçebilmesini gerektirir. Oksijen ve besin maddeleri bu kılcal damarlardan hücrelere geçer. Kılcal damarlar ayrıca damarlara da bağlıdır ve böylece hücrelerden gelen atıklar kana aktarılabilir.
Kalp, atardamar ve kılcaldamarlar dolaşım sisteminin temel parçalarıdır ve sistemin işlevsel bir şekilde çalışmasını sağlar. Bu sistem hücrelerin ihtiyaçlarını karşılaması açısından bir bütün olarak çalışır.
Dolaşım Sistemi Hastalıkları Nelerdir?
Dolaşım sisteminin yaygın hastalıklarının başında kalp-damar hastalıkları gelir. Bunlara örnek olarak ateroskleroz, anevrizma, kalp kapakçıkları hastalıkları, kalp yetmezliği, kalp krizi, aritmi, felç, yüksek tansiyon ve yüksek kolesterol verilebilir.
Dolaşım sisteminde meydana gelen hastalıklar şöyledir:
Ateroksleroz
Aterokleroz aynı zamanda damar sertliğidir. Aterosklerozda temiz kanı getiren atardamarlarda plak oluşumuyla birlikte damarlar sertleşir. Ateroskleroz, yaygın görülen dolaşım sistemi hastalıklarından biridir.
Anevrizma
Dolaşım sistemi hastalıklarından biri olan anevrizma, damar duvarının ve çeperlerinin zayıflaması veya hasar görmesi nedeniyle damarlarda anormal bir şişkinlik veya balonlaşma oluşturmasıdır.
Kalp kapakçığı hastalıkları
Kalp kapakçığının zarar görmesi sonucunda hasar, çökme veya sorunlar ortaya çıkabilir.
Kalp yetmezliği
Kalp kası bazen vücudun ihtiyaç duyduğu kan ve oksijeni karşılayacak kadar kan pompalayamaz. Bu durum da kalp yetmezliğini ortaya çıkarır. Kalp yetmezliği de dolaşım sistemi hastalıkları arasında yer alır.
Kalp krizi
Kalp kası yeteri kadar kan akışı alamazsa kalp krizi yaşanır. En belirgin semptomu göğüs ağrısı olan kalp krizi de dolaşım sisteminde meydana gelen ciddi bir sorundur.
Aritmi
Aritmi, kalp ritim bozukluğudur. Aritmide kişinin kalp atışları çok hızlı veya yavaş olabilir. Bu da dolaşım sisteminde meydana gelir.
Yüksek tansiyon
Kan atardamarlardan daha yüksek bir basınçta akarsa tansiyon yükselir ve bu durum hipertansiyon adını alır.
Yüksek kolesterol
Kandaki kolesterol düzeyinin referans değerinin üstüne çıkması yüksek kolesterol olarak ifade edilir. Kolesterol de kan damarlarını etkilediği için dolaşım sistemi hastalıkları arasındadır.
Varis
Varis, bacaklarda bulunan toplardamarın kalıcı olarak genişlemesi, bükülmesi ve ağrılı hale gelmesidir ve bir dolaşım sistemi hastalığıdır.
Dolaşım Sistemi Hastalıkları Nasıl Teşhis Edilir?
Dolaşım sistemi hastalıklarında genellikle kalp hastalıkları öne çıkar. Bunlarla birlikte damarlarda meydana gelen sorunlar da bu hastalıkları kapsar. Genel olarak dolaşım sistemi hastalıklarının teşhisi hastalığa bağlı olarak değişebilse de EKG, EKO, anjiyografi ve kalp kateterizasyonu yaygın teşhis yöntemleridir.
Dolaşım Sistemini Sağlıklı Tutmanın Yolları
Kalp ve kan damarlarını korumak aynı zamanda dolaşım sistemini korumaktır. Bunun için de kişinin uyması gereken bazı sağlık kuralları vardır. Öncelikle sağlıklı beslenmek, düzenli egzersiz yapmak, sigaradan uzak durmak ve uyku kalitesine dikkat etmek öncelikli başlıklar olmalıdır.
Dolaşım sistemini sağlıklı tutmanın yolları şu başlıkları içerir:
- Sağlıklı beslenilmelidir
- Düzenli olarak egzersiz yapılmalıdır
- Sigara ve tütün ürünlerinden uzak durulmalıdır
- Uyku kalitesine dikkat edilmelidir
- Stresten mümkün olduğunca kaçınılmalıdır
- Tansiyon, kolesterol ve kan şekeri kontrolü yapılmalıdır
Tüm bunları düzenli bir şekilde uygulamak sağlıklı bir dolaşım sisteminin anahtarı olarak kabul edilir.
Dolaşım Sistemi Hakkında Sık Sorulan Sorular
Dolaşım sistemi organları nelerdir?
Dolaşım sisteminin temel organı kalptir. Ayrıca kan ve damarlar da dolaşım sisteminin parçalarıdır.
Dolaşım sistemi hastalıklarına kim bakar?
Dolaşım sistemi hastalıkları için kardiyoloji bölümü doktorlarından randevu alınabilir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Yayınlanma Tarihi: 12 Aralık 2024