Dispraksi Nedir? Dispraksi Belirtileri Nelerdir?

Dispraksi Nedir?

Dispraksi, koordineli hareketleri gerçekleştirme yeteneğinin bozulmasıdır. Beyin hasarı veya nörodejeneratif hastalık nedeniyle meydana gelebilen nörogelişimsel bir bozukluğun sonucudur. Disprakside duyusal ve motor görevleri planlama ve yerine getirme yeteneğindeki bozukluk söz konusudur.

Genellikle çocuklarda görülen bir bozukluk dispraksi, genel anlamda hareket ve koordinasyonla ilgili çok çeşitli sorunlarla karakterizedir. Bunlardan bazıları çocuklarda erken yaşta fark edilirken diğer vakalar ise çocukların büyümesiyle birlikte belirginleşebilir.

Dispraksinin en belirgin semptomları çocuğun koordinasyon becerilerini etkilemesiyle ortaya çıkar. Bunlara örnek olarak çocuğun bisiklete binmek veya spor yapmak gibi eylemlerde zorlanması verilebilir. Ayrıca, yazı yazma veya düğme ilikleme gibi ince motor becerilerde de bozukluk gözlemlenebilir.

Çocukların dışında ayrıca yetişkinlerde de dispraksi görülebilir. İlerleyen yaşlarda beyin hasarı veya felç geçirilmesi dispraksiyi tetikleyebilir ancak yaygın görülme sıklığı çocuklar üzerindedir.

Dispraksi Neden Olur?

Dispraksinin temel nedeni tam olarak bilinmez ancak bu bozukluğu tetikleyen sebep olarak beyindeki sinirler arasındaki bağlantıların gelişme biçimindeki sorunlar görülür. Bununla birlikte güçlü genetik bağlantılar, hamilelik süreci ve doğum sırasındaki komplikasyonlar da dispraksiye yol açabilir.

Dispraksinin ortaya çıkmasına sebep olabilecek faktörler şu şekildedir:

• Beyin sinirleri arasındaki bağlantıların gelişim sorunları
• Genetik faktör
• Hamilelik süreci
• Doğum sırasındaki komplikasyonlar
• Bebeğin erken veya düşük kilolu doğması

Dispraksi Belirtileri Nelerdir?

Dispraksi, çocuklarda genellikle motor becerilerinin azalmasıyla ortaya çıkar. Bu çocuklarda denge-koordinasyon sorunları yaşar, görme sorunları meydana gelir, yazı yazma becerisi azdır, merdiven inip çıkarken zorluk yaşanır, spor aktiviteleri nitelikli yapılamaz ve duygusal olarak da huzursuzluk söz konusudur.

Dispraksi genel olarak şu belirtilerle ortaya çıkar:

• Denge-koordinasyon problemleri
• Görme sorunlarının yaşanması
• Yazı yazma becerisinde azalma
• Merdiven inip çıkma konusunda sorunlar
• Spor aktivitelerinde yaşıtlarına nazaran geride kalınması
• Giyinme, düğme ilikleme, diş fırçalama, ayakkabı bağlama gibi ince motor becerilerde zayıflık
• Psikolojik olarak huzursuzluk ve agresiflik
• Kısa süreli hafıza problemleri
• Duruş bozukluğu
• Sosyal ortamlara katılma konusunda çekingenlik

Yetişkinlerde ise dispraksi belirtileri zamanla değişiklik gösterebilir ancak genel olarak şunlar ortaya çıkabilir:

• Koordinasyon, denge ve hareket bozukluğu
• Yeni beceriler öğrenme konusunda zayıflık
• Hafıza problemleri
• Kötü zaman yönetimi
• Günlük rutinlerin yerine getirilmesinde gerileme
• El becerisi isteyen konularda beceri eksikliği
• Duygusal dalgalanmalar

Dispraksi Tanısı

Dispraksi için öncelikle çocuğun yaşadığı belirtiler ve şikayetler ele alınır. Bu incelemeler çocuk  doktoru, çocuk nöroloğu veya çocuk psikoloğu tarafından yapılabilir. Ancak dispraksi tanısı için belirlenmiş özel bir tanı yöntemi yoktur. Bunun yerine çocuğun motor becerileri incelenir. Ayrıca serebral palsi veya kas distrofisi gibi hastalıkların olmadığının tespitinin yapılması da dispraksi süreci için önemlidir.

Dispraksi (gelişimsel koordinasyon bozukluğu) belirtileri doğumdan sonra erken yaşlardan itibaren görülme potansiyeli gösterse de çocukların gelişimi hızlı bir şekilde değiştiği için bu belirtiler gözden kaçırmak kolay olabilir. Bu nedenle dispraksinin kesin tanısı genellikle bir çocuk 5 yaşına veya daha büyük yaşa gelene kadar konulamayabilir.

Bir çocuğa dispraksi (gelişimsel koordinasyon bozukluğu) tanısının konulabilmesi için genellikle aşağıdaki belirtilerin yaşanması gerekir

• Motor becerileri beklenen düzeyin altındaysa,
• Motor becerilerindeki ve koordinasyonlarındaki eksiklikler günlük aktiviteleri ve özellikle okul başarılarını olumsuz etkiliyorsa,

Dispraksi belirtileri ilk olarak çocuklarda gelişimin erken evrelerinde ortaya çıkar.

Dispraksi Tedavisi

Dispraksi (gelişimsel koordinasyon bozukluğu) için bilimsel bir tedavi söz konusu değildir ancak mesleki terapi ve fizik tedavi gibi farklı terapi türleri, dispraksi görülen çocukların ve yetişkinlerin motor becerilerini ve koordinasyonlarını geliştirmelerine yardımcı olabilir. Bu da dispraksinin etkilerini hafifletebilir ve günlük yaşamı kolaylaştırabilir.

Mesleki terapi

Mesleki terapi, dispraksi tedavinin merkezinde yer alan bir süreçtir. Çocuğun yemek yeme, tuvalete gitme, giyinme veya hatta oyun oynama gibi aktivitelerde zorluk çektiği durumlarda bir mesleki terapist yardımıyla gerekli araçlar sağlanarak dispraksinin etkilerinin azaltılması hedeflenir.

Fizik tedavi

Bir fizyoterapist eşliğinde vücut gücünü artırmaya yardımcı olacak bir fizik tedavi süreci planlanabilir. Bu süreç koşma, denge ve koordinasyona problemlerinin iyileşmesine yardımcı olabilir.

Psikolojik süreç

Dispraksili birçok çocuk aynı zamanda duygusal, psikolojik ve davranışsal sorunlarla da mücadele eder. Duygusal olarak huzursuzluk ve agresif bir ruh hali ortaya çıkabilir. Uzman bir psikolog eşliğinde yürütülen terapi, çocuğun yaşadığı bu sorunları yönetmesi ve dispraksi etkilerinin azalması için ihtiyaç duyduğu kontrolü sağlamaya yardım edebilir.

Dispraksi Önlenebilir mi?

Dispraksi temelde motor becerilerin planlanması ve koordinasyonu konusundaki zorluklarla karakterize olan nörolojik bir durum olarak kabul edilir. Bu durumun kesin nedenleri tam olarak bilinemez ancak genetik ve çevresel faktörlerin dispraksiyi tetikleyebileceği düşünülür. Ancak dispraksinin tamamen önlenmesi mümkün değildir.

Ancak disprakside erken tanı ve müdahale dispraksinin etkilerini azaltmada ve bireylerin günlük işlerini daha rahat bir şekilde yapmasında önemli bir rol oynar. Özellikle erken çocukluk döneminde uygulanan ergoterapi ve fizyoterapi gibi terapötik yaklaşımlar dispraksi gelişen çocuklarda motor becerilerin geliştirilmesine yardımcı olabilir. Bu da günlük hayatı biraz olsun kolaylaştırır.

Diğer yandan dispraksiye yönelik farkındalığın artırılması ve erken müdahale programlarının uygulanması da bireylerin yaşam kalitesini artırma noktasında önemli bir başlıktır.

Dispraksi Hakkında Sık Sorulan Sorular

Dispraksi ne anlama gelir?

Genellikle çocuklarda nörogelişimsel bir durumla (gelişimsel koordinasyon bozukluğu) ilişkilendirilen ve koordineli hareketleri gerçekleştirmede zorluk olarak tanımlanan disprakside nörolojik bir temel söz konusudur.

Dispraksi düzelir mi?

Dispraksi tamamen düzelmese de konuşma terapisi, ergoterapi, fizik tedavi ve psikolojik tedavilerle etkileri azaltılabilecek bir durumdur.

Dispraksi ve otizm aynı mı?

Dispraksi genelde motor becerileri etkilerken otizmde sosyal iletişim ve davranışların etkilendiği görülür. Ayrıca dispraksili bireylerde bilişsel işlevsel normaldir ancak otizmli kişilerin bilişsel yetenekleri değişiklik gösterebilir.

Dispraksiye hangi doktor bakar?

Dispraksi için çocuk nöroloji ve ergoterapi bölümlerinden randevu alınabilir. Ayrıca dispraksinin psikolojik etkileri göz önüne alınarak uzman bir psikoloğa da başvurulabilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.