Dislipidemi, kan dolaşımındaki lipit yağların veya LDL gibi kötü kabul edilen lipoproteinlerin sayısının anormal seviyelerde olması ile karakterize bir kan yağları bozukluğudur. Bu anormallik çok yüksek veya çok az şeklinde seyredebilir. Dislipidemi, özellikle sigara içen kişilerde tıkalı atardamarların (ateroskleroz) ve kalp krizi, felç veya diğer dolaşım sorunlarının görülme riskini artırır. Yetişkinlerde, genellikle obezite, sağlıksız beslenme ve egzersiz eksikliğiyle bağlantılı olan dislipidemi belirti vermeyebilir. Sağlıklı beslenme, egzersiz ve lipid düşürücü ilaçlar ise dislipidemi komplikasyonlarının önlenmesine yardımcı olabilir.
Dislipidemi Nedir?
Dislipidemi, kan dolaşımındaki anormal lipit seviyeleri ile ilişkili bir bozukluktur. Meydana gelen bu bozukluk özellikle kardiyovasküler hastalıklar için önemli bir risk faktörü oluşturabilir.
Dislipidemi vakalarında meydana gelen anormal seviyeler genel olarak çok yüksek veya düşük seviyeler şeklinde kendini gösterir. Obezite, sağlıksız beslenme, sigara tüketimi ve egzersiz eksikliği en temel risk faktörleri olarak kabul edilir.
Diğer yandan bu lipit seviyelerindeki düzensizlik, genetik yatkınlıklardan veya yaşam tarzı faktörlerinden kaynaklanıyor olursa olsun ateroskleroza ve diğer kardiyovasküler hastalıkların komplikasyonlarına yol açabilir.
Dislipidemi için tanı genellikle, kardiyovasküler sağlık için önerilen hedef seviyelerle lipit profili testlerine dayanır. Tedavide belirlenen stratejiler, belirli lipit anormalliklerini hedefleyerek, yaşam tarzı değişikliklerini içerir ve bakımı kişiselleştirmek için eşlik eden hastalıklar dikkate alınarak mevcut riskler azaltılmaya çalışılır.
Dislipidemi yönetiminin ve tedavisinin çok yönlü yapısı göz önüne alındığında, detaylı hasta bakımı için multidisipliner bir yaklaşım gereklidir.
Dislipidemi Neden Olur?
Diyet, obezite, hareket eksikliği, sigara-alkol tüketimi veya belirli ilaçların kullanımı gibi çevresel veya davranışsal faktörler dislipidemi oluşumunu tetikler. Bu faktörler dislipidemi düzeylerinde anormallik meydana getirerek özellikle kardiyovasküler açıdan kişiyi risk grubuna sokar.
Dislipidemiye neden olabilecek risk faktörleri şu şekilde sıralanabilir:
- Sağlıksız beslenme ve diyet
- Obezite
- Hareket eksikliği
- Sigara-alkol tüketimi
- Belirli ilaçların tüketimi
Bu faktörlerin bir veya birkaçının birleşimi sonucunda kandaki lipit seviyelerinde anormallik meydana gelebilir. Bu durum aslında edinilmiş dislipidemiye işaret eder. Kişinin yaşam tarzında yapacağı değişiklikler genellikle etkili olur.
Dislipidemi Türleri
Dislipidemi, birincil ve ikincil şeklinde kategorize edilir. Birincil dislipidemide kalıtsal faktör söz konusudur. İkincil dislipidemi ise edinilmiş bir durumdur. Örneğin sağlıksız beslenme, obezite, sigara tüketimi gibi faktörler edinilmiş dislipidemi örneğidir.
Birincil dislipidemi aynı zamanda primer dislipidemidir. Primer dislipideminin tipleri ve nedenleri şöyle ifade edilebilir:
Ailevi kombine hiperlipidemi: Bu durum hem yüksek LDL kolesterol hem de yüksek trigliseridlerin en yaygın bilinen kalıtsal nedenidir. Ailevi kombine hiperlipidemisi olan bireylerde ergenlik veya 20’li yaşlarda bu durum görülebilir.
Ailesel hiperkolesterolemi ve poligenik hiperkolesterolemi: Her iki durum da toplam kolesterolün yüksekliği ile ilişkilidir.
Ailesel hiperapobetalipoproteinemi: Bu durum ise LDL kolesterolün bir parçası olan proteinlerden biri olan apolipoprotein B’nin yüksek seviyelerde olduğu anlamını taşır.
İkincil veya sekonder dislipideminin altında yatan nedenler ise şöyledir:
İkincil dislipidemi kişinin daha sonradan edindiği dislipidemi türüdür. Burada kişinin yaşam tarzı ve davranışları etkili olur.
Dislipidemi Belirtileri
Dislipidemi vakalarında genellikle herhangi bir semptom görülmeyebilir ancak farklı lipid seviyelerini ölçen bir kan testi ile dislipidemi tespit edilebilir. Maksimum lipid seviyesi, kişinin yaşına, cinsiyetine , sağlık durumuna ve diğer risk faktörlerine bağlı olarak değişir ancak genel olarak aşağıdaki aralıklar sağlıklı referans olarak kabul edilir:
- LDL kolesterol: 100 mg/dL'den az
- HDL kolesterol: Erkeklerde 40 mg/dL'den fazla, kadınlarda 50 mg/dL'den fazla
- Trigliseridler: 150 mg/dL'den az
- Toplam kolesterol: 200 mg/dL'den az
Dislipidemi Tanısı
Basit bir kan testi ile kandaki lipit seviyelerinin ne durumda olduğu tespit edilebilir. Kandaki lipit seviyeleri ile birlikte LDL, HDL ve trigliserid değerleri ortaya konur. Bu değerlerin seviyeleri birkaç farklı testle teyit edilebilir. Çıkan sonuçlara bağlı olarak tedavi için yol haritası belirlenebilir.
Dislipidemi Tedavisi
Dislipidemi, kandaki lipid (yağ) seviyelerinin anormal olması durumu olduğu için kardiyovasküler hastalık riskini artırabilir. Dislipidemide temel tedavi yaklaşımı yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaç tedavileridir.
Yaşam tarzı değişiklikleri şunları içerir:
Sağlıklı beslenme: Doymuş ve trans yağları hayatından çıkarmak ve liften zengin bir diyet benimsemek lipit değerlerinin normal seviyelerine çekilmesinde önemlidir. Bu bağlamda meyve, sebze, tam tahıllar ve yağsız proteinler tercih edilmelidir.
Düzenli fiziksel aktivite: Haftada düzenli olarak aerobik egzersiz yapmak, HDL (iyi) kolesterolü artırabilir, LDL (kötü) kolesterolü de düşürebilir.
Kilo kontrolü: Dengeli beslenme ile birlikte sağlıklı bir vücut ağırlığını korumak, lipid seviyelerini olumlu yönde etkileyebilir.
Sigara ve alkol tüketimi: Sigara içmeyi bırakmak ve alkol tüketimini sınırlamak, kardiyovasküler sağlık açısından faydalıdır.
İlaç tedavileri:
Yaşam tarzı değişikliklerine rağmen lipid seviyeleri hedeflenen düzeylere ulaşmazsa, doktorlar tarafından bazı ilaçlar reçete edilebilir.
Dislipidemi için tedavi planı, bireyin genel sağlık durumu, mevcut risk faktörleri dikkate alınarak kişiselleştirilmelidir. Bu nedenle, dislipidemi tedavisi için uzman bir doktora başvurmak önemlidir.
Dislipidemi Hakkında Sık Sorulan Sorular
Dislipidemi hastalık mı?
Dislipidemi temelde bir hastalık olarak değerlendirilmez. Dislipidemiye neden olan hastalıklar söz konusudur. Ayrıca dislipidemi, bazı hastalıklar için de risk faktörü anlamına gelir.
Obezite dislipidemiye yol açar mı?
Dislipideminin risk faktörlerinden biri de obezitedir. Obezite hastalarının vücuttaki yağ ve kolesterol oranı yüksek olduğu için bu durum dislipidemiye neden olabilir.
Dislipidemi nasıl anlaşılır?
Dislipidemi, rutin bir iç hastalıkları randevu sonucunda yapılan basit bir kan testinde anlaşılabilir. Çıkan değerler dislipidemi için fikir verebilecek türden olabilir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Yayınlanma Tarihi: 11 Mart 2025
