Yükleniyor
Disleksi, sesleri tanıma, seslerin harfler ve kelimeler ile ilişkisini anlayamama nedeniyle okuma güçlüğüne neden olan bir tür öğrenme bozukluğudur. Disleksi bireyin öğrenme yeteneğini engeller, doğru ve/veya akıcı şekilde kelimeleri tanıyamaz, okuyamaz ve yazamazlar.
Disleksi, beynin yazılı dili işleme biçimini bozan, zeka problemi olmadığı halde okuma, yazma ve heceleme güçlüğüne neden olan dil temelli öğrenme bozukluğudur. Disleksi aynı zamanda öğrenme güçlüğü olarak da bilinir.
Genellikle çocukluk çağında fark edilen disleksi problemi nadir olarak görülse de bilinen bir sorundur ve yaşam boyu süregelebilir. Yaşam boyu süren disleksi durumu da gelişimsel disleksi şeklinde adlandırılır. Beynin dili işleyen bölgelerindeki bireysel farklılıklar olarak da ifade edilebilen disleksi kişinin okurken yaşadığı anormal ve beklenmedik problemlerin ortaya çıkmasıyla kendisini gösterir.
Zeka, işitme veya görme ile alakalı herhangi bir problemin göstergesi olmayan dislekside çocuklar özellikle okul hayatında başarılı bireyler olarak bilinir. Genellikle genetik bağlantısı ön plana çıkan disleksinin net bir tedavisi olmasa da yapılan eğitimler, yönlendirmeler ve disleksi testleriyle disleksinin meydana getirdiği problemlerin önüne geçilmesi amaçlanır.
Disleksinin beynin fonemleri (kelimeleri birbirinden farklı kılan en küçük konuşma birimleri) işleme yeteneğindeki bozulmadan kaynaklandığı düşünülmektedir. Disleksi görme veya işitme sorunları, zeka geriliği veya beyin hasarından kaynaklanmaz.
Ailede disleksi görülmesi, çeşitli çevresel etkenler, gebelik döneminde beyin gelişimini olumsuz şekilde etkileyebilecek sigara kullanımı, aşırı alkol tüketimi gibi alışkanlıklar, enfeksiyonlara maruz kalma da disleksi riski artıran faktörlerdendir.
Disleksinin nedenleri türüne göre de değişkenlik gösterir. Örneğin birincil dislekside, çoğu araştırma kalıtsal faktörlere odaklanır. Nitekim araştırmacılar son zamanlarda disleksinin belirti ve semptomlarına katkıda bulunan olası bazı genleri tanımladılar.
Genellikle çocukluk çağında ortaya çıkan dislekside fark edilen en önemli belirti okumayı öğrenmeye başlayan çocuğun akranlarına göre yaşadığı zorluklardır. Bu sorun ilk olarak öğretmen tarafından fark edilebilir. Okuma zorluğuyla birlikte heceleme, yazma ve okuduğunu anlama konusunda yaşanan problemler de disleksi belirtileri arasında yer alır.
Genel olarak okuma güçlüğüyle ortaya çıkan disleksi belirtileri şunları içerir:
Bu sorunlardan herhangi birine sahip olmak, kişinin kesin olarak disleksi olduğu anlamına gelmez. Disleksi tanısının konulması için doktorun disleksi testi ve ekstra çalışmalar yapması gerekir.
Disleksi kendi için altı farklı türe ayrılır ve meydana gelme şekilleri farklılık gösterir. Disleksi türleri şunlardır:
Dislekside en yaygın olarak görülen tür birincil türdür. Serebral kortekste disfonksiyon olduğunda ortaya çıkar. Birincil tip kalıtsaldır, yaşam boyu devam eder.
Fetal gelişim sırasında beyin gelişiminin erken aşamalarında başlar. Birincil türün aksine disleksinin bu formu yaşla birlikte azalmaya başlar. Bu disleksi türü erkeklerde, kadınlara nazaran daha sık görünür.
Travma tipi disleksi, beynin okuma ve yazmayı kontrol eden bölgesinde fiziksel bir yaralanma olduğunda ortaya çıkar.
Her dilde, kelimeleri oluşturmak için tekrar tekrar kullanılan ortak sesler vardır. Disleksi hastaları, ana dillerini konuşmak için ihtiyaç duydukları sesleri üretme ve işleme konusunda hiçbir sorun yaşamazlar. Buradaki zorluk, bir kelimeyi oluşturan tek tek sesleri tanımlamakla birlikte gelir. Okumada sesler önemli gibi görünmeyebilir, ancak çocukların okumayı öğrenirken atmaları gereken ilk adımlardan biri kelimelerin kodunu çözmektir. Disleksinin bu türünde işitselden daha çok görsel işleme sorunu ön plana çıkar.
Sözcüklerin tanınması ve yazılmasında zorluk çekilen disleksi türüdür.
Görsel disleksi görsel işlemeyi etkiler. Özet olarak beyin, gözlerin gördüklerinin tam resmini alamaz. Bu, harf oluşturmayı öğrenmek ve aynı zamanda sözcüklerdeki doğru harf dizilerini hatırlamanın anahtar olduğu bir süreç olan yazım konusunda ustalaşmak için ciddi sonuçlar doğurabilir.
Disleksi olan çocuklar genellikle akranlarına göre daha meraklı, zeki ve görsel zekaya sahiplerdir. Kelimelerden ziyade daha çok görsel olarak düşünürler. Bir metni hızlı ve kolay bir şekilde okuyamaz, kelimeleri aklında tutamaz, ezber yapmakta zorluk çeker ve okuma konusunda diğer çocuklara göre daha hevessiz ve düşük özgüvenli olurlar.
Disleksi genel olarak beyninizdeki farklılıklardan kaynaklansa da hiçbir kan testi veya laboratuvar taraması tarafından tespit edilemez.
Bunun yerine, ortak işaretlerin dikkatli bir şekilde değerlendirilmesi ve disleksi testi, bu okuma sorunu olan kişiyi tespit eder.
Disleksi testi aşağıdaki konular üzerine yoğunlaşır:
Disleksinin teşhis edilmesini sağlayacak belirli ve tek bir test mevcut değildir. Disleksi teşhisi esnasında birçok faktör göz önünde bulundurulur. Doktor, çocuğun okuma ve dil becerilerini belirlemek için birkaç standart test yapılmasını isteyebilir. Bu testlerle ilgili çocuğun okuma becerisinin seviyesi ve kalitesi analiz edilebilir.
Doktor ayrıca çocuğun zihinsel sağlığını daha iyi anlamak için çocuğa ve ebeveynlerine psikolojik testlerde bulunan soruları sorabilir. Nitekim bu testlerle sosyal sorunların, kaygı veya depresyonun çocuğun yeteneklerini sınırlayıp sınırlamadığını tespit etmek ister.
Disleksiyi tedavi etmek için çeşitli teknikler ve stratejiler kullanılır. Bunlardan bazıları kayıt altına alınan dersi tekrar dinleyebilmek, kitapları okumak yerine dinlemek, yazım ve dil bilgisini kontrol etmek için bazı bilgisayar yazılımlarını kullanmayı içerir.
Disleksi tedavisi, konuşma ve dil terapistleri, özel eğitim öğretmenleriyle temas kurmayı da kapsar. Disleksik çocukların çoğu öğrenme güçlüklerine uyum sağlar ve normal bir sınıfta eğitim almaya devam edebilirken bazı disleksik çocuklar için özel eğitim gerekebilir.
Disleksiyi ortadan kaldıracak herhangi bir ilaç tedavisi bulunmamaktadır. Ancak disleksiye eşlik eden psikiyatrik bir hastalık mevcutsa söz konusu hastalıkların tedavi edilmesi çok önemlidir. Disleksili çocukların başarısı disleksinin ne kadar şiddetli olduğuna, ne kadar erken teşhis edildiğine ve tedavinin kalitesine bağlıdır. Disleksi tedavisi için özetle şu hususlara dikkat edilmelidir:
Disleksi dil temelli öğrenme güçlüğüdür. Disleksi, insanların belirli dil becerilerinde, özellikle de okumada zorluk yaşamalarına neden olur.
DEHB olarak da bilinen dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu hiperaktivite ve dürtüsellik ile ilişkilidir, disleksi ise okuma ve dili işlemeyi etkileyen bir durumdur. Her ikisinde de eğitim ve sosyal işlevler etkilenebilir ve bu kişiler hayatın belirli alanlarında farklılık gösteren güçlükler yaşarlar.
Disleksi genel olarak yaşam boyu devam eden bir problemdir. Tamamen geçirmek mümkün olmasa da disleksiyi zayıflatmak ve etkilerini azaltmak için birtakım testler ve çalışmalar yapılır.
Disleksi olan kişi; akranlarından farklı olarak davranacağı için bu durum aileler için kolay olmaz. Ailelerin bu durumlarda sabırlı olması, çocuklarına karşı öfkeli bir şekilde davranmaması gerekir.
Disleksi olan çocuklarda sanılanın aksine herhangi bir zeki problemi görülmez.
Hayır, disleksi otizm'den farklı bir bozukluk türüdür. Disleksi, temelde kelimeleri, telaffuzları ve yazımları okuma, işleme ve yorumlamada zorluk içeren bir öğrenme bozukluğudur. Otizm ise beynin sesleri ve renkleri ortalama bir beyinden farklı bir şekilde işlediği gelişimsel bir bozukluktur.
Disleksi olan çocukların özel bir öğrenme güçlüğü bulunsa da bu kişiler engelli olarak değerlendirilmez.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 1 Ekim 2024
Yayınlanma Tarihi: 6 Eylül 2023
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
