Yükleniyor
Dış gebelik yani ektopik gebelik, döllenmiş bir yumurtanın rahmin dışına, çoğunlukla da fallop tüpüne yerleşmesiyle meydana gelen gebelik durumudur. Dış gebelik normal gebelik şeklinde ilerleyemez. Döllenmiş yumurta hayatta kalamadığından, büyüyen doku tedavi edilmezse yaşamı tehdit eden kanamalara neden olabilir. Bu yüzden dış gebelik yaşandığı durumda tedavi ve hızlı müdahale gerekir.
Dış gebelik, döllenmiş bir yumurtanın rahmin dışında genellikle yumurtalıkları rahime bağlayan tüplere (fallop tüpleri) yerleştiği gebelik türüdür. Yumurtalar rahim içi yerine fallop tüplerinde büyüdüğünde bu tüpler zamanla zarar görür ve iç kanama başlatarak sağlığı risk altına sokabilir. Dış gebelik aynı zamanda ektopik gebelik olarak da adlandırılır.
80 gebelikten yaklaşık 1'i ektopiktir, bu durum bazı kadınlar için yaşamı tehdit edebilir. Dış gebelik, normal hamilelik belirtileri taşıdığını için anne adayı tarafından ayırt edilememektedir.
Dış gebeliğin tehlikelerinden korunmanın en kolay yolu adet gecikmesi olduğunda vakit kaybetmeden doktora gitmektir. Bu sayede en erken zamanda saptanan dış gebelik kadına ve tüplere zarar vermeden tedavi edilebilir.
Dış gebelik genellikle hormonal dengesizlikler, fallop tüpünün iltihap kaynaklı hasar görmesi ya da döllenmiş yumurtanın anormal gelişimi nedeniyle döllenen yumurtanın uterusa giderken sıkışması sonucu meydana gelir. Önceden dış gebelik geçirme, endometriozis öyküsü, sigara kullanımı, cinsel yolla bulaşan hastalıklar, pelvik veya abdominal cerrahi prosedür geçmişi 35+ yaş dış gebelik oluşumunda risk faktörleridir.
Adet gecikmesi, gebelik testlerinin pozitif olması, bulantı, kusma, memelerde hassasiyet gibi belirtileri normal gebelikte olduğu gibi dış gebelik belirtileri olarak da görülür. Bu nedenle dış gebelik, anne adayları için en fazla normal hamilelikle karıştırılabilecek bir olgudur.
Dış gebeliğin en yaygın görülen belirtileri şöyle sıralanır:
Tipik olarak karnın bir tarafında şiddetli ve kalıcı bir ağrı görülebilir.
Vajinal kanama, normal dönemdekinden farklı bir kanama türüdür. Parlak veya koyu kırmızı renkte olabilir.
Omuz ucu ağrısı, omzun bittiği ve kolun başladığı yerde hissedilir. Omuz ucu ağrısının neden oluştuğu tam olarak bilinmemekle birlikte, genellikle ağrı uzanırken ortaya çıkar. Bu durum dış gebeliğin iç kanamaya neden olduğunun bir işaretidir. Kanamanın, diyaframda bulunan frenik siniri (göğüs boşluğunuzu karnınızdan ayıran, nefes alırken kullanılan kas) tahriş ettiği düşünülmektedir. Frenik sinire yönelik tahriş, omuz bıçağında belirtilen ağrıya (başka yerde hissedilen ağrı) neden olur.
Dış gebelik belirtisi olarak idrar veya dışkı yaparken ağrı hissedilebilir. Rektumun içinde ya da çevresinde, makat bölgesinde rektal basınç meydana gelerek ağrı oluşabilir.
Dış gebelik, gastrointestinal bir hastalığa benzer semptomlara neden olabilir, genellikle ishalve kusma ile ilişkilendirilir.
Dış gebelik durumunda karın, omuz ya da boyun bölgesine doğru bıçak saplanmasına benzer olarak ifade edilen ağrılar görülebilir.
Dış gebelik fark edilmediği ve doktora gidilmediği durumda semptomlarına bağlı olarak kilo kaybı yaşanabilir.
Dış gebelik esnasında kanamalarla beraber baş dönmesi ve bayılmalar görülebilir. Bu da dış gebelik belirtisi olarak değerlendirilebilir.
Bir tüp patladığı durumda ani, keskin alt karın ağrısı ortaya çıkabilir. Bu tıbbi bir acil durum olduğundan hızlıca uzman doktora başvurmalı veya acil servise gitmek gerekir.
Dış gebelik belirtileri genellikle hamileliğin altıncı haftası civarında ortaya çıkar. Bununla birlikte, bazı kadınlarda herhangi bir erken ektopik gebelik semptomu görülmez; bu gibi durumlarda dış gebelik sadece ultrason taraması sırasında anlaşılır. Bu durum ektopik gebelik fallop tüpü dışında bir yerde ise yaygın şekilde görülür.
Dış gebelik, gebeliğin 5 ila 10. haftaları arasında ortaya çıkar ve kendini belli eder. 5 haftalık dış gebelik belirtileri, karın ağrısı, vajinada kanama ve omuz ağrısı gibi belirtilerdir. Bu belirtileri yaşandığını farkın varıldığı durumda tıbbi yardım almak önemlidir.
Erken gebelik normalde, döllenmeden yaklaşık 6-7 gün sonra implante edildiği uterus boşluğuna gitmeden önce fallop tüpünde dört ila beş gün geçirir. Fallop tüpündeki herhangi bir hasar, tıkanmaya veya daralmaya neden olabilir. Hormonal dengesizlik, rahim ve tüpün bozulması ve enfeksiyon, tüplerin normal işlevini bozabilir. Bu durum dış gebelikle (ektopik gebelik) sonuçlanabilir.
Dış gebelik vakaların yaklaşık yüzde 98’i ektopik implantasyon fallop tüpünde gerçekleşir. Ektopik gebelikler tüm gebeliklerin yüzde 1 ila yüzde 2’sinde görülür ve ilk trimesterde maternal morbidite ve mortalitenin önemli bir nedeni olmaya devam der. Ektopik gebeliğin etiyolojisi tam olarak anlaşılmamış olsa da, epidemiyolojik çalışmalar ektopik gebelik için birkaç risk faktörü tanımlamıştır. Cinsel açıdan aktif olan her kadın dış gebelik riski altındadır.
Ancak bu anlamda en belirgin risk faktörleri arasında anne yaşının 35 ve üstü olması, sigara kullanımı, düşük öyküsü, endometriozis hastalığı, sadece progesteron içeren doğum kontrol haplarının kullanımı, doğurganlık ilaçlarının kullanımı, sterilizasyon da dahil olmak üzere önceki pelvik cerrahi öyküsü, kısırlık ya da tüp bebek tedavisi görüyor olmak, rahim-yumurtalık iltihapları, başarısız tüp bağlama işlemi, karın içi cerrahi, spiral kullanımı ve tubal cerrahi vardır. Dış gebeliğin klasik klinik bulguları, alt karın ağrısı yani kasık ağrısı, vajinal kanama veya lekelenme, adet tarihinde gecikmedir.
Dış gebelik, sadece fiziksel muayene ile teşhis edilemez. Tanı için istenen beta-hCG ve progesteron düzeylerini belirleyen kan testleridir. Beta-hCG seviyeleri iki günlük sürede aynı kalıyor veya uygun oranlarda artmıyor ise ve 1500 üstü değerlerde vajinal ultrasonda gebelik kesesi görünmüyorsa dış gebelik düşünülebilir. Eğer beta-hCG iyi artış göstermiyor veya artmıyor ise tanı amaçlı küretaj da düşünülebilir. Dış gebeliğiniz olduğundan şüpheleniliyorsa zaman geçirilmeden bir kadın doğum uzmanına başvurulması ve bu tetkiklerin hızlıca yapılması gerekmektedir.
Gebelikte merak edilen konulardan biri de beta-hCG hormonudur. Pek çok anne adayı beta-hCG hormonu testi sonucuna göre hamile kaldığını bilir, ancak bu hormonun yüksek olması, o kişide gebeliğin rahim içinde olduğunu göstermez. Dış gebelikte de beta-hCG hormonu yüksek gelebilir. Dış gebelik tespitinde sadece bir kez beta-hCG testi yapmak yeterli değildir. Bu testin 2 gün arayla tekrarlanmasıyla birlikte ultrasonografi ile dış gebelik olup olmadığı denetlenmelidir.
Dış gebelik tespit edildiğinde üç tür tedavi yaklaşımı olabilir. Uygun kişilerde bekleme yolu seçilebilir. Dış gebelik tedavisi ilaç, laparoskopik cerrahi ya da tüplerin alınması şeklinde uygulanır.
Uygun kişilerde bekleme yolu seçilebilir. Hastanın durumu dengeli ve uygun şartlar mevcut ise “Metotreksat” enjeksiyonu ile tedavi seçeneği denenebilir. Metotreksat ilacı, hızla bölünen gebelik hücrelerinin büyümesini durduran, yok eden bir ilaçtır. Doktorunuz bu ilacı enjeksiyon olarak verecektir, kullanım için hastaneye yatırılmanız gerekebilir. Ayrıca ilacın etkili olup olmadığını anlamak için düzenli kan testleri yaptırmak ve yakın takibiniz gerekmektedir. Eğer ilaç tedavisi başarılı olursa cerrahi tedaviye ihtiyaç kalmamaktadır.
İlaç ve bekleme tedavisine uygun olmayan veya ilaç tedavisine cevap alınamayan kişilerde seçenek cerrahi tedavidir. Cerrahi yaklaşım olarak çoğunlukla kapalı yöntem denilen laparoskopik yöntem tercih edilir. Patlamamış bir tüp mevcut ise tüpe uygulanan küçük bir kesiden dış gebelik materyali boşaltılıp tüp iyileşmeye bırakılabilir. Böylece tüp alınmadan tedavi gerçekleştirilir.
Ciddi hasarlı tüpler, aynı tüpte tekrar eden dış gebelik, cerrahi sonrası kontrol edilemeyen kanama, 5 cm’den daha büyük dış gebelik durumlarında tüpün alınması gerekir. Mümkünse tüpün bir kısmı bırakılmadan tamamen alınması daha iyi olur. Açık cerrahi, çok kan kaybetmiş şok veya pre-şok tablosundaki hastalarda, laparoskopik aletlerin hazırlanmasına müsaade edecek kadar zamanın olmadığı durumlarda gereklidir. Bu nedenle adet gecikmesi olduğunda vakit kaybetmeden doktora gidilmelidir. Bu sayede en erken zamanda saptanan dış gebelik kadına ve tüplere zarar vermeden tedavi edilebilir.
Yapılan araştırmalarda sağlık sorunu olmayan genç çiftlerde düzenli ilişki ile bir yılın sonunda gebelik elde etme olasılığı yüzde 85, iki yılın sonunda yaklaşık olarak yüzde 90 olarak bildirilmiştir. Tek taraflı tüp alınmasından sonraki 2 yılın sonunda rahim içi gebelik olasılığı yaklaşık olarak yüzde 55-68 arası bildirilmektedir. Bununla beraber, tek tüpü alınmış ve diğer tüpü sağlam olanlar ile her iki tüpü de sağlam olup hiç tüp ameliyatı geçirmemiş olan kadınların gebelik oranlarının karşılaştırıldığı spesifik bir çalışma bulunmamaktadır. Bu değerlerin yaş ile birlikte değişiklik gösterdiği unutulmamalıdır. Sonuç olarak, dış gebelik geçirilmesi bir daha gebelik olmayacağı anlamına kesinlikle gelmemektedir ve yüksek olasılıkla tekrar gebelik oluşacaktır.
Eğer ilaç tedavisi yapıldıysa en az 3 ay ara verilmesi gereklidir, ama daha kısa bir süre içinde hamilelik oluştuysa bebekte kesinlikle bir sorun olur anlamına gelmez. Kapalı ameliyat yöntemiyle müdahale edildiyse 2 adet dönemi sonrası gebelik için uygundur. Açık yöntemle ameliyat yapıldıysa yara iyileşmesi için yaklaşık 4-6 ay beklenmesi yerinde olacaktır.
Kontrasepsiyon kullanımı genel ektopik gebelik riskini azaltır. Bununla birlikte, bir kadın intrauterin kontrasepsiyon (RİA kontrasepsiyon), kontraseptif implant, sadece progestojen içeren hap veya sterilizasyon gibi kontrasepsiyon kullanırken hamile kalırsa, gebeliğin ektopik olma riski artar. Bir kadın RİA kullanırken gebelik meydana gelirse, gebeliğin yerini ve tarihlerini kontrol etmek için bir ultrason yapılmalıdır. Tüm kontrasepsiyon yöntemleri, geçmiş ektopik gebeliği olan kadınlar tarafından kullanılabilir.
Laparoskopi genel anestezi altında yapılır. Bu prosedürde cerrah genellikle karında üç küçük kesi yapar. Cerrahın ne yaptığını görmesini sağlamak için göbek deliğindeki delikten küçük bir teleskop yerleştirilir. Dış gebelik doğrulanırsa, genellikle tüp çıkarılır.
Dış gebeliğin tam olarak önlenmesi mümkün değildir. Ancak anne adayları fallop tüplerine zarar verebileceğinden ve dış gebelik için bilinen bir risk faktörü olduğundan Pelvik İnflamatuar Hastalık (PID) riskini azaltabilir. Klamidya ve bel soğukluğu gibi cinsel yolla bulaşan hastalıklar, PID'nin ana nedenidir. Cinsel partnerin kondom kullanması STI kapma riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Sigaranın ektopik gebelik riskini artırdığı bilindiğinden, sigarayı bırakmak, sağlıklı bir kilo ve diyet sürdürmek de dış gebelik riskini azaltabilen faktörlerdendir.
Çoğu ektopik gebelik, döllenmiş bir yumurtanın (ovum) bir fallop tüpünün iç yüzeyine (tubal ektopik gebelik) yapışmasıyla oluşur. Nadiren yumurtalık, rahim boynu (serviks) veya karın içi (karın) gibi başka yerlerde de ektopik gebelik meydana gelir. Ayrıca rahim dışındaki ektopik gebelikle (heterotopik gebelik) aynı zamanda rahimde gebelik gelişebilir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 16 Ekim 2024
Yayınlanma Tarihi: 2 Kasım 2023
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
