Dalak Büyümesi Neden Olur? Dalak Büyümesi Belirtileri Nelerdir?

Dalak Nerede?

Dalak, karnın sol üst tarafında, midenin yanında ve sol kaburgaların arkasındaki yumruk büyüklüğünde bir organdır. Bağışıklık sisteminin (lenfatik sistem) önemli bir parçası olan dalak, kanı depolama ve filtreleme göreviyle birlikte kişiyi enfeksiyonlardan korumak için gerekli beyaz kan hücrelerini üretir.

Dalak Ne İşe Yarar?

Bağışıklık sisteminin önemli bir parçası olan dalak, kanı depolar, kanı filtreleyerek mikroorganizmalardan ayırır ve enfeksiyonlarla savaşmada rol alan beyaz kan hücresi türü olan lenfositlerin yapımında da rol alır. Eski ve hatalı biçimlendirilmiş veya hasar görmüş kırmızı kan hücrelerini tanır ve ortadan kaldırır. 

Dalağın vücut sisteminde rol oynadığı alanlar şöyledir:

• Dalak, kanı depolama ve filtreleme görevi görür
• Kanı mikroorganizmalardan temizler
• Kişiyi enfeksiyondan korumak için beyaz kan hücreleri üretir
• Hasar görmüş kırmızı kan hücrelerini tanır ve ortadan kaldırır

Dalak Büyümesi (Splenomegali) Nedir?

Tıbbi olarak splenomegali ismi verilen dalak büyümesi, enfeksiyonlar, karaciğer sorunları ve kan kanserleri gibi nedenlerle normal boyutu olan 12-20 cm’in üzerine çıkmasıdır. Dalak büyüklüğü yaş ve cinsiyete bağlı olarak da farklı boyut ve ağırlıkta olabilir. Bu durumda 20 cm’i aşan ve 1000 gramı bulabilen dalaklar da ciddi dalak büyümesi olarak kabul edilir.

Lenfatik sistemin bir parçası olan ve genellikle yumruk kadar olan ancak büyüdüğünde çok daha farklı bir görüntü veren dalak, büyüme gerçekleşmesiyle birlikte mide rahatsızlığı, kan akışında azalma, anemi ve birtakım hastalıkların oluşumuna zemin hazırlayabilir. Dalak büyümesi aynı zamanda dalak yırtılmasına da yol açabileceği için dikkate alınıp doktor kontrolünde tedavi sürecine başlanmalıdır.  

Dalak büyümesi aynı zamanda dalağın işini düzgün bir şekilde yaptığını göstermesinin yanında aşırı aktif çalıştığının da bir işaretidir.

Dalak Büyümesi Neden Olur?

Başta mononükleoz, bakteriyel endokardit veya hiv gibi enfeksiyonlar olmak üzere siroz gibi karaciğer hastalıkları ve lösemi, lenf kanseri gibi kan kanseri türleri dalak büyümesinin yaygın nedenleridir. Bunlarla birlikte dalak büyümesi nedenleri şunlardır:

Enfeksiyon hastalıkları

Mononükleoz (Öpücük hastalığı) ve HIV gibi viral enfeksiyon hastalıklarıyla birlikte tüberküloz ve endokardit gibi bakteriyel enfeksiyonların yanı sıra sıtma ve toksoplazmoz olarak bilinen parazit enfeksiyonları dalak büyümesine sebebiyet verir.

Siroz ve kronik hepatit

Karaciğer hastalıkları olarak bilinen siroz ve kronik hepatit karaciğer ve dalaktan geçen kan basıncına baskı oluşturarak dalak büyümesine neden olabilir.

Otoimmün hastalıklar

Kelebek hastalığı (lupus), sarkoidoz ve romatoid artrit olarak adlandırılan enflamatuar rahatsızlıklar dalak büyümesinin nedenleri arasındadır.

Hemolitik anemi ve nötropeni

Kırmızı kan hücrelerinin erken bozulmasına neden olan anemi ve nötropeni gibi hastalıklar da dalak büyümesi nedenleri arasında sayılır.

Niemann-Pick, Gaucher ve Orak Hücre hastalığı

Kalıtsal metaboliz hastalıklar sınıfında yer alan Niemann-Pick, Gaucher ve Orak Hücre hastalıkları dalak büyümesi oluşumuna neden olabilir.

Fokal lezyonlar

Kist veya apse olarak bilinen iyi huylu büyümelerin dışında başka bölgeden yayılan metastatik kanser de dalak büyümesi sebeplerindendir.

Kanser

Lösemi ve lenfoma gibi kan kanserleri artmaya devam eden yabancı hücrelerle birlikte dalağa sızabilir ve dalak büyümesi meydana getirebilir.

Dalak Büyümesi Belirtileri Nelerdir?

Dalak büyümesinin görülen en yaygın belirtisi sol omuzdan sırta kadar yayılan sol üst karın ağrısı ile birlikte, mideye yaptığı baskı ile oluşan karın şişkinliği ve çok çabuk doymuş hissettiğinin fark edilmesidir.

Genel olarak dalak büyümesinde karşılaşılabilecek belirtiler şunlardır:

• Sol omuza kadar yayılan sol üst karın ağrısı
• Az miktarda yemekten sonra bile gelen şişkinlik hissi
• Sık sık enfeksiyon geçirmek
• Anemi
• Vücutta kolay kanama ve morarma meydana gelmesi
• Halsizlik ve yorgunluk
• İştah kaybı
• Sarılık
• Ateş
• Kilo kaybı
• Baş dönmesi
• Nefes darlığı

Dalak Büyümesi Teşhisi Nasıl Yapılır?

Kişide dalak büyümesi varsa genellikle fiziki muayene sırasında doktorun sol üst karın bölgesini incelemesiyle tespit edilir. Ancak bazı zayıf insanlarda dalak büyümesi varsa bile muayene sırasında dalakta anormallik hissedilmez. Bu sebeple daha sağlıklı bir teşhis için farklı testlere başvurulur.

Dalak büyümesi teşhisi için aşağıda yollar tercih edilir:

• Kırmızı ve beyaz kan hücreleriyle birlikte trombosit sayısı ve karaciğer fonksiyonunun belirlenmesi için tam kan sayımı
• Dalağın boyutunu ölçmek için ultrason veya BT taraması
• Dalaktaki kan akışını takip etmek için MRG

Dalak Büyümesi Nasıl Geçer?

Dalak büyümesinin nasıl geçeceğine dair yapılacak uygulamalar, büyümenin altında yatan nedene bağlı olacaktır. Eğer enfeksiyon kaynaklı bir dalak büyümesi söz konusuysa antibiyotik tedavisi ile düzeltilmeye çalışılır fakat büyümenin kaynağı enfeksiyon değilse yaygın olarak dalak çıkarma (splenektomi) işlemi uygulanırken, bir diğer alternatif olarak düşük doz radyasyon ile küçültme işlemi de dikkate alınabilir.

Dalak Aldırmanın Yan Etkileri Var mı?

Antibiyotik ve çeşitli tedavi yöntemleriyle iyileşmeyen dalak büyümesi (splenomegali) vakalarında splenektomi olarak adlandırılan dalak çıkarma ameliyatı uygulanır. Bu ameliyatla birlikte kişinin dalağı alınır. Kişi dalağı olmadan da hayatına devam edebilir ancak enfeksiyonlara karşı bağışıklık gücü azalır. Bağışıklık gücü azaldığında da doktor tarafından bazı aşılar önerilebilir. Aşı dışında kişi hastalandığında bağışıklık güçlendirici ilaç takviyeleri de yapılır.

Dalak Büyümesi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Karaciğer ve dalak büyümesi belirtileri nelerdir?

Karaciğer ve dalak büyümesi belirtiler arasında ağrı hissi, karında şişkinlik, anemi, yorgunluk ve enfeksiyonlar yer alır.

Dalak büyümesi tehlikeli midir?

Splenomegali şeklinde adlandırılan dalak büyümesi, daha şiddetli dalak büyümesi vakalarında dalak kendi kan akışını kesebilir ve buda doku ölümüne neden olabilir. Yine hipersplenizim yani anemi, dalak yırtılması da dalak büyümesinin riskleri arasındadır ve yırtılmış bir dalak hayati risk yaratabilir.

Dalak büyümesi kanser yapar mı?

Birtakım enfeksiyonlar ve hastalıklara bağlı olarak yaşanan dalak büyümesi, aşırı genişlediğinde ve tedavi edilmediği takdirde kansere dönüşebilir. Dalak büyümesi olan kişilerin doktor kontrolünde süreci titizlikle takip etmesi gerekir.

Dalak büyümesi tedavi edilebilir mi?

Enfeksiyon kaynaklı dalak büyümesi antibiyotik tedavisiyle, daha ileri dalak büyümeleri ise dalak çıkarma ameliyatıyla tedavi edilebilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.