Çölyak hastalığında beslenme nasıl olmalıdır?

Çölyak hastalığı ile birlikte neler meydana gelir?

Çölyak; aslında pediatrik bir hastalık olarak düşünülse de, yetişkinlik döneminde tanı alan bireylerin sayısı da gittikçe artmaktadır. Ayrıca çölyak hastalığının pek çok alt tipi bulunmaktadır.

Atipik formu: Atipik formunda sindirim sistemi ile ilgili şikayetler hiç yoktur veya çok nadirdir. Genellikle büyük çocuklarda ve yetişkinlerde emilim bozukluğunun ortak özelliklerini göstermeyen türüdür.

Sessiz veya asemptomatik formu: Semptom olmadan yalnızca bazı test bulguları ile tanımlanan formudur. Bu alt tip genellikle çölyak dışında diğer otoimmün ve genetik hastalığı da (Down, Turner, Williams sendromu vb.) olan kişilerde daha sık görülmektedir.

Latent formu: Çölyak hastalığının latent formu gluten tüketimine rağmen semptom göstermeyen ve ince bağırsaktaki emilimi sağlayan villus adı verilen dokularda hasar görülmeyen tipidir.

Potansiyel form: Potansiyel formda ise HLA-DQ2 VE HLA-DQ8 testlerinde genetik yatkınlık pozitiftir, ancak kişi daha önce çölyak tanısı almamıştır.

Reftakter Form: Yani dirençli çölyakta emilim bozukluğu ve villus hasarı glutensiz diyete rağmen düzelmemektedir. Bu hastalarda glütensiz diyete yanıt alınamamakta, semptomlar tekrarlamakta ve ince bağırsak hasarı devam etmektedir.

Çölyak tanısı gecikirse osteoporoz, enteropati ile ilişkili intestinal T hücreli lenfoma, ince bağırsakta ülser, Non-Hodgkin Lenfoma, kalın bağırsak adenokarsinomu gibi başka hastalıklar ortaya çıkabilmektedir.

Çölyak hastalığının semptomları diyet ile önlenebilir mi?

Çölyak hastalığında tedavinin en önemli parçası, hayat boyu glutensiz diyettir. Glutensiz diyet karın ağrısı, şişkinlik ve ishal gibi çölyak ile ilişkili semptomların kontrolünde ve ince bağırsak dokusunun sağlığının korunmasında gereklidir.

Çölyak hastaları beslenmelerine dikkat etmezlerse ne ile karşılaşabilirler?

Çölyak hastaları beslenmelerinde gluten tüketimine devam ettikleri sürece emilim bozukluğuna bağlı karın ağrısı, ishal ve kabızlık yaşayabilmektedir. Ayrıca glutensiz diyete uyumsuzluk; uzun vadede bağırsak dokusunun bütünlüğünün bozulması, ince bağırsakta ülser oluşması, çölyak ve bağırsak kanseri gibi başka hastalıklarla sonuçlanabilmektedir.

Glutensiz diyet nedir?

Glutensiz diyet buğday, çavdar, arpa ve yulafın ve bunlardan elde edilen ürünlerin beslenmeden çıkarıldığı bir planlamaya işaret etmektedir. Glutensiz diyette bulgur, makarna, şehriye ve erişte gibi buğdaydan elde edilen ürünler de tüketilmemelidir.

Gluten içeriği en düşük olan tahıl yulaf olsa da bu hasta grubunda glutensiz yulaf tercih edilmelidir. Mısır, gluten içermeyen bir tahıl türüdür, ancak çoğunlukla buğday ile aynı ortamda işlendiğinden mısır unu, mısır ekmeği gibi ürünlere de glutenin bulaşması söz konusu olabilmektedir. Bu nedenle mısırdan elde edilen ürünlere de dikkat edilmesi gerekmektedir.

Gluten besinsel kaynakların dışında diş macunu, plastik bardakların ağız kısmı ve ruj gibi pek çok üründe de bulunabileceğinden dikkatli olunmalıdır. Hazır gıda satın alınırken mutlaka ürün içeriği okunmalı, gluten içerebilir vb. bir ibare varsa o besinler tüketilmemelidir.

Çölyak hastaları ekmek yerine ne yemelidir?

Çölyak hastaları, beslenmemizin büyük bir kısmını oluşturan sağlıklı karbonhidrat alımı için alternatif glutensiz ürünleri tercih etmelidir. Glutensiz un, glutensiz yulaf unu veya karabuğday unu ile yapılmış ekmekler bu hastalar için idealdir. Ekmek yapımı için günümüzde mercimek ve nohut gibi baklagillerin yanı sıra badem ve fındık unu gibi gluten içermeyen unlar da kullanılmaktadır. Ancak bu ekmeklerin yapımında kullanılacak unlar satın alınırken içerisinde buğday, çavdar gibi gluten içeren unların karıştırılmadığından emin olmak için ürün etiketi okumaya özen gösterilmelidir.

Çölyak hastaları için uygun olan diğer tahıl kaynakları ise tapyoka, kinoa ve tefftir. Bunların unları da ekmek yapımında kullanılabilmektedir.

Çölyak hastaları yumurta yiyebilir mi?

Yumurta, çölyak hastaları için kaliteli bir protein kaynağıdır. Yumurta doku onarımına yardımcı olmaktadır. Bu nedenle çölyak hastalarının yumurta tüketmesinde bir sakınca bulunmamaktadır.

Çölyak hastaları süt ürünü tüketebilir mi?

Laktoza karşı herhangi bir hassasiyeti olmayan çölyak hastaları, süt ve süt ürünlerini tüketebilir. Gaz ve şişkinlik yaşayan hastalar, laktozsuz sütü tercih edebilir. Yoğurt ve peynir fermente ürünler olduğundan sindirim sistemini rahatsız etme ihtimali çok daha düşüktür. Yeterli kalsiyum ve protein alımı için süt ürünü tüketimi bu hastalar için önem taşımaktadır.

Çölyak hastaları pirinç yiyebilir mi?

Çölyak hastalarının pirinç tüketmesinde bir sakınca yoktur. Ancak glutensiz yiyecekleri pişirirken kullanılan araç gereçlerin ayrı olması gerekmektedir. Glutensiz besinlerin gluten içeren besinler ile aynı ekipmanlar ile hazırlanması sonucunda bulaşma meydana gelebilmektedir.

Çölyak hastaları et yiyebilir mi?

Çölyak hastalarının et, tavuk, balık gibi hayvansal protein kaynaklarını tüketmelerinde bir sakınca yoktur.

Çölyak hastaları ne yememelidir?

Çölyak hastaları buğday, arpa, çavdar ve yulaf ile bunlardan elde edilen tahıl ürünlerini tüketmemelidir. Ayrıca bisküvi, çikolata ve gofret benzeri gıdaların tamamında gluten bulunmaktadır. Bu nedenle paketli gıdalardan uzak durulmalı, gluten içerip içermediği mutlaka ürün etiketinden kontrol edilmelidir. Makarna, irmik, bulgur, şehriye, erişte gibi ürünler ile kepekli ve çavdarlı gıdalar da gluten içerdiğinden tüketilmemelidir. Restoranlarda mutlaka yemeğin içerisinde un ve benzeri ürünler olup olmadığı sorgulanmalı ve mümkünse glutensiz menüden tercih yapılmalıdır.

Çölyak hastaları hangi tatlıları yiyebilir?

Çölyak hastaları normal un ile yapılan hamurlu tatlıları tüketmemelidir. Ayva, kabak gibi meyve tatlıları tercih edilebilir. Buğday nişastası ve glutenli un içermeyen sütlü tatlılar da çölyak hastaları tarafından tüketilebilir. Tatlı, kek, kurabiye yapımında fındık ve badem unu, karabuğday unu, glutensiz yulaf unu gibi unlar tercih edilmelidir.

Çölyak hastalığı olanlar mutfakta nelere dikkat etmelidir?

Çölyak hastalarının yemek hazırlamada kullandıkları tencere, tava, bıçak, kepçe, kaşık ve kesme tahtası gibi gereçlerin mutlaka ayrı olması; bu ekipmanlar ile gluten içeren herhangi bir gıdanın temas etmemesi gerekmektedir. Gözle görülmeyen miktardaki glutenin bulaşması dahi ciddi semptomlara sebebiyet verebilmektedir.

Ayrıca bu hastaların mutfakta kızartma yerine haşlama, ızgara, fırında pişirme gibi sağlıklı pişirme yöntemlerini tercih etmesi önerilmektedir.

Çölyak hastalığı olmadan glutensiz diyet yapmak sağlıklı mıdır?

Çölyak tanısı veya çölyak olmayan gluten hassasiyeti tanısı olmayan; glutene karşı herhangi bir intoleransı olmayan kişilerin glutensiz diyet yapması ekstra bir sağlık yararı sağlamamaktadır.

Sağlıklı kişilerin glutensiz diyet yapması bağırsaktaki yararlı bakterilerin azalması ve mikrobiyotanın dengesinin bozulmasına sebep olabilmekte; tahıl tüketiminin azaltılarak hayvansal kaynakların tüketiminin artması ile kan lipit profili ve kolesterol değerlerinde bozulmalara neden olabilmektedir.