Çocuklarda Basit Veya Kompleks (Uzamış) Yas Bozukluğu Nedir?

Çocuklarda basit veya kompleks yas bozukluğu nedir?

Çocuklarda basit veya kompleks yas bozukluğu çocuğun bir yakınını, sevdiği bir insanı, canlıyı kaybettikten sonra karşılaşabileceği psikolojik problemler bütünüdür.Yakınını kaybeden ve aşırı özlem duyma sonucunda ortaya çıkan yas, zamanla karmaşık hale gelmekte ve önemli işlevsellik alanlarında bozulmalara neden olmaktadır.

Çoğu insan için sevilen birinin ölümünün ardından yasla ilgili belirtiler zamanla azalır ve günlük hayatı etkilemez. Yas duyguları ve belirtileri zaman içinde farklı anlarda bazen artsa da, genellikle ruh sağlığı açısından tedavi gerekmeyen bir durum söz konusudur. Sevdiği bir insanı kaybeden çocuklar ise yaşadıkları acıyı tarif edemeyebilir. Ortaya çıkan keder, karmaşık duygular ve tepkiler içermektedir. Çocuklar genelde bu kayıpla asla baş edemeyecekleri düşüncesine kapılır. Kayıp ve yas sonucu ortaya çıkan artan kaygı, literatürde depresyon oranı ile ilişkilidir. Uzun süreli yas bozukluğu ya da komplike yas olarak tanımlanan bu durum (çocuklar ve gençler için 12 ay) yakınını kaybettikten sonra ortaya çıkmaktadır. Ölen kişi için çocuklarda derin bir özlem hissinin ortaya çıkması zamanla saplantı haline gelmektedir. Yakınlarını kaybeden çocuklar, geleceğe yönelik planlarının ve inançlarının gerçekleşemeyeceği düşüncesiyle kimlik ve rol kaybı ile yaşamlarını zorlayan yeni sorumluluklara uyum sağlamakta güçlük çekebilir. Durum ayrıca karmaşık, travmatik, kronik veya patolojik keder olarak da tanımlanmaktadır. Anksiyete veya depresyon gibi diğer zihinsel bozukluklarla birlikte ortaya çıkabilmektedir.

Çocuklarda basit veya kompleks yas bozukluğu neden olur?

Çocuklarda basit veya kompleks yas bozukluğunun nedenlerinden biri özellikle cinayet, intihar, kaza ya da deprem gibi doğal afetler sonucunda meydana gelen ani ölümler olabilmektedir. Bu tür beklemeyen ani ölümlerde yas süreci de doğal olarak uzamaktadır. Sevilen biri öldükten sonra, acı verici düşünce ve duygular bir süre sonra iyileşme ve düzelme eğilimine girerken, bazen bu durum çocuklar ve yetişkinler için içinden çıkılamayacak psikolojik bir durum haline gelmektedir. Çocuklar bağlı olduğu birini kaybetmenin verdiği zihni aşırı derecede meşgul eden düşüncelerle ve suçluluk ya da kaçınma gibi çeşitli durumlara mücadele etmek durumunda kalabilmektedir.

Çocuklarda basit veya kompleks yas bozukluğunun belirtileri nelerdir?

Çocuklar sevdikleri ve bağlı oldukları birini kaybettiğinde kederli olmaları normal olarak karşılanır. Ancak keder duygusunun çok fazla yoğunlaşması çocuklarda basit ve kompleks yas bozukluğuna neden olmaktadır. Çocuklarda basit veya kompleks yas bozukluğunun belirtileri çocuğun yaşına, cinsiyetine veya kültürüne bağlı olarak farklı şekillerde ortaya çıkabilmektedir.

• Çocuğun bir parçasını kaybetmiş hissi
• Ani ölüm soncundu ortaya çıkan güvensizlik duygusu
• Kişinin öldüğünü hatırlatmaktan kaçınmak
• Ölümle ilgili güçlü duygusal acı (öfke, acı veya keder)
• Hayatını devam ettirmede ortaya çıkan güçlük (arkadaşlarla sosyalleşme, ilgi alanlarını takip etme, gelecek için plan yapma)
• Duygusal uyuşukluk
• Hayatın anlamsız olduğunu düşünmek
• Aşırı yalnızlık düşüncesi

Çocuklarda basit ve kompleks yas bozukluğunun sonucunda şu davranışlar gelişebilmektedir;

• Ölen kişinin eşyalarını ölümünden önceki gibi bırakma isteği
• Ölen kişinin geri döneceğini varsayarak beklemek
• Ölen kişiyle ilgili olumlu anıları hatırlamakta güçlük çekmek
• Diğer insanlara güvenmekte zorlanmak
• İntihar düşüncesinin ortaya çıkması
• Başka yakınlarının da ölebileceğinden korkmak

Ayrıca çocuklarda şu fiziksel durumlar da ortaya çıkabilmektedir;

• Yeme ve uyku alışkanlıklarındaki değişiklik
• Sürekli ağlamak
• Enerji eksikliği
• Odaklanmada zorluk

Çocuklarda basit veya kompleks yas bozukluğu çocuğun yaşamını nasıl etkiler?

Çocuklarda basit veya kompleks yas bozukluğu sempotomlar nedeniyle çocukların o döneme özel olarak ve ilerleyen zamanlardaki düzenini tamamen değiştirebilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü 2018’de yapılan bir araştırmada çocuklarda basit veya kompleks yas bozukluğu semptomlarının çocuğun eğitim ya da sosyal yaşantısında zamanla önemli sorunlara neden olabileceğini öngörmektedir. Bu nedenle yas bozukluğu durumunda mutlaka uzman yardımı alınmalıdır.

Çocuklarda basit veya kompleks yas bozukluğu nasıl teşhis edilir?

Çocukların kendileri için önemli bir figürü kaybetmesi sonucunda ortaya çıkan şiddetli duygusal tepkiler normal olarak kabul edilir. Bu durumda çocuklarda basit veya kompleks yas bozukluğu söz konusu olabilir. Ancak tepki süresinin uzaması ve normale dönememe sonucunda uzman hekimler basit ve kompleks yas bozukluğu teşhisini yukarıdaki 8 semptomdan en az 3’ü varsa koyabilmektedir. çocuklarda basit veya kompleks yas bozukluğunun teşhisi için çocuktaki belirtiler sorgulanmalıdır.  Çocuk için uzman yardımı alınması ve uzmanın değerlendirmelerinden sonra tanı konularak hızlıca tedavi planlaması yapılması gerekir.

Çocuklarda basit veya kompleks yas bozukluğunun tedavisi nasıl yapılır?

Uzun süreli yas bozukluğu tedavisiyle çocukların kendilerini iyi hissetmeleri sağlanmaktadır. Bu terapi kayıptan sonra psikolojik ve sosyal işlevsellik üzerine yapılan araştırmalara dayanmaktadır. Bilişsel davranışçı terapi, uzun süreli yas terapisi için etkili bir tedavi yöntemidir. Yas tutan insanlar için kullanılan bu müdahalelerin keder ve depresyon semptomlarını azaltmaya yardımcı olduğu belirlenmiştir.

Uzun süreli yas tedavisinde şu konular üzerinde bir terapi planı oluşturulmaktadır;

• Ölüm hakkında konuşmak, ilgili düşünce ve duyguları işlemek
• Kişinin ve ilişkinin olumlu anılarını konuşmak
• Çözülmemiş sorunları veya sorunları ele almak
• Duygusal düzenleme ve baş etme becerilerini geliştirmek
• Bağlanma ve ilişkileri incelemek.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.