Çocuklarda tuvalet eğitimi nasıl olmalıdır?

Tuvalet eğitimi nedir?

Tuvalet eğitimi; çocuğun uyku ve uyanıklık durumunda dışkı ve idrar kontrolünü kazanması, yardım ve anımsatma olmadan tuvaletinin geldiğini fark ederek, tuvalete gidip gereksinimini gidermesidir. Tuvalet eğitimi çocuk gelişiminde oldukça önemli bir yere sahiptir ve çocuğun sosyal gelişiminde önemli bir basamaktır. Bu eğitimin kişilik gelişimi üzerinde etkisi bulunur.

Tuvalet eğitimine ne zaman başlanmalı?

Tuvalet eğitiminin başlayacağı dönem çocuğun kendini fark ettiği 1-3 yaş aralığına denk gelmektedir. Tuvalet alışkanlığını çocuğa vaktinden önce kazandırmaya çalışmak uzun süre devam edebilecek korku ve çatışmalara neden olma riskini beraberinde getirir. Çocuklar için doğru yaş hazır oldukları zamandır ancak ideal tuvalet eğitimi 18 ay ile 30 ay aralığındadır. 

Fakat her çocuğun fiziksel ve duygusal gelişiminin birbirinden farklı sürede gerçekleştiğini unutmamak gerekir. Dolayısıyla da tuvalet eğitiminin zamanlaması için belli bir dönemden söz etmek çok da mümkün değildir. Tuvalet eğitimine başlama zamanı yeni bir kardeşin doğumuna, hastalık sırasına, aileden birinin ayrılmasına kısaca aile içi yeni ve alışılması gereken bir durumun varlığına rastlamamalıdır. Bu eğitimin başlangıcında çocuğun hazır olduğu yönünde işaretler veriyor olması beklenir.

Tuvalet eğitimine hazır olma işaretleri nelerdir?

• Fiziksel belirtiler
  • • Kuru kalkma (gece kuruluğu)
    • Gün içinde 2 saatten uzun kuru kalma
    • Islak bez sayısının azalması
    • Düzenli barsak hareketlerinin varlığı
    • Oturma, Çömelme, Yürüme gibi hareketleri rahatça yapabilme
    • Pantolonunu giyebilme
    • Islak ve kuru arasındaki ayrımı fark edebilme
• Zihinsel belirtiler
  • • Sıkıştığını ifade edebilme
    • Söylenenleri yapabilme
    • Kaka ya da çiş geldiğini fark etme
• Ruhsal belirtiler
  • • Aile bireylerini taklit etmeye hevesli olma
    • Anne ve babasını memnun etmeye isteklilik
    • Kakalı ya da ıslak beze katlanamama
    • 5-10 dakika tuvalette oturmaya razı olma
    • Kendinden büyük çocukların nasıl kaka yaptığını merak etme

Tuvalet eğitimine nasıl hazırlanılmalıdır?

Öncelikle bir oturak ya da lazımlık alınmalıdır. Mümkünse alışverişin çocukla birlikte yapılması ve birkaç gün çocuğun buna alışmasını beklemek gerekir. Lazımlık çocuğun rahatlıkla ulaşabileceği bir yerde olmalıdır.

Kullanımı yani giyilmesi ve çıkarılması kolay olan kıyafetler tercih etmekte fayda vardır. Bahar ve yaz ayları giyim daha az olduğu için kolaylık sağlayabilir ancak çocuğunuz hazırsa yaz aylarını beklemeye gerek yoktur.

Çocuğunuzla birlikte önce giyinik sonra bezi ile daha sonra da bezini çıkararak kısa süreli oturma denemeleri yapın.

Tuvaletini yaptığı zamanları gözlemleyin (Yüzünün kızardığı, çömelip ıkındığı zamanlar gibi) ve çocuğunuza bezi kirlendiğinde haber vermesini söyleyin.

Çocukla konu ile ilgili konuşmalar yapılmalıdır. Bu konuşmalar; büyükler nereye yapıyor, kuru kalma çok iyi bir şeydir gibi konuları içerebilir. Öykülerdeki kahramanların tuvaletlerini neye yaptığına değinebilirsiniz.

Tuvalet eğitimine nasıl başlanmalıdır?

Eğer çocukta tuvalet eğitimine hazır olduğunu gösteren fiziksel, zihinsel ve ruhsal belirtiler gözleniyorsa ve gerekli ön hazırlıklar yapıldıysa tuvalet eğitimine başlanabilir.

Öncelikle bir rutin oluşturulmalıdır. Sıvı alımından 45 dakika – 1 saat sonra, uykudan uyanınca, gün içinde 2-3 saat ara ile oturağa oturmasını sağlayın. Ayrıca öğünlerden sonra 5 dakika oturakta oturmasını sağlayın çünkü yemekten 20-30 dakika sonrası gastrokolik refleksin etkisi nedeniyle uygun zaman olabilir.

Çocuğun bakımı ile ilgilenen herkesin (anneanne, babaanne, bakıcı, abla vs.) aynı rutinleri uygulamasını sağlayın

Tuvaleti her kullandığında çocuğunuzu övün. Başardığı her sefer alkışlayın ve överek cesaretini pekiştirin, sözel olarak veya belirlediğiniz hediye ile ödüllendirin.

Altına kaçırdığında veya tuvaletini yere damlattığında kızmayın ya da cezalandırmayın.

Tuvalet eğitiminde gece nasıl bir yol izlenmelidir?

• Gündüz tuvalet alışkanlığı yeterince kazanıldıktan sonra, gece eğitimine başlanabilir. Çocukların kas gelişimleri tamamlanmadığı sürece geceleri tuvaletlerini tutmaları mümkün değildir. Bu nedenle gündüzleri tuvaletini söylese ve tutabilse dahi geceleri bunu başaramayabilirler.
• Tuvalet eğitimi devam ederken; gece boyunca lazımlığı çocuğun yakınında olması uygun olacaktır.
• Yatmadan evvel sıvı verilmemelidir. Çocuk 1-2 saatte bir tuvalete götürülür, bu esnada, çocuğun kas kontrolünü kazanması açısından uyanık ve bilinçli olması gerekmektedir. Gece eğitiminde tuvalete götürme sıklığı, tuvalet ihtiyacının zaman aralıkları anlaşıldıktan sonra azalacaktır.
• Gece altına kaçırma ihtimaline hazırlıklı olunmalı, gerekirse yatakta koruyucu su geçirmez örtüler kullanılmalıdır.
• Yine çocuğun altı kuru uyandığı her sabah çocuğunuzu överek cesaretini pekiştirin. Bu amaçla başarı çizelgesi tutulabilir.

Tuvalet eğitimi için ne zamana kadar uygun bir süre olarak kabul edilir?

Tuvalet eğitiminin 3-6 ay arasında etkili bir şekilde sonuç vermeye başlaması mümkündür ancak gece ıslatmaları devam edebilir. Gündüz tuvalet kullanma alışkanlığı kazansa da gece ıslatmalarının 5-6 yaşına kadar devam ettiği görülür. Genellikle 5 yaşından sonra çocuğun hem gündüz hem gece kuru kalması ve tuvalet alışkanlığı kazanmış olması beklenir. Tuvalet eğitimi almış çocuklarda da 4-5  yaşa dek kazalar olabilir. Stresli zamanlarda geri dönüşler olabilir. Aileler bu durumda karamsarlığa kapılmamalı ve çocuğa karşı hoşgörülü olmalıdır.

Tuvalet eğitimine kaç yaşından sonra geç kalınmış olur?

Normal gelişimine rağmen 4 yaş ve sonrasında verilmeye başlanan tuvalet eğitiminde geç kalınmış sayılabilir. Bu durumda yine de gerekli hazırlıklar tamamlanıp tuvalet eğitimine en kısa sürede başlanılmalıdır.

Bazı durumlar tuvalet eğitiminin süresinin uzamasına neden olabilir. Henüz çocuğunuz tuvalet eğitimine hazır olma belirtilerini göstermiyor olması, devamlı kabızlık problemi yaşaması, son dönemde hayatında önemli bir değişiklik görülmesi (yeni bakıcı, yeni kardeş, taşınma, ölüm vb.), tuvalet eğitimini verecek olan kişinin gergin ve sinirli olması, yeterli zaman ayıramayacağını düşünmesi ve birden fazla kişinin farklı şekillerde çocuğa tuvalet eğitimi vermeye çalışıyor olması bu sürenin uzamasına yol açabilir.