Çiyan Nedir? Çıyan Sokması Belirtileri ve Tedavisi

Çiyan Nedir?

Çıyan, yassı ve uzun bir gövdeye sahip, çok hızlı hareket edebilen ve yırtıcı çok ayaklı omurgasız bir tür eklembacaklıdır. Bu böcekler, taş ya da tahta gibi ağır materyallerin altında bulunur. Küçük böcek ve örümcekleri avlayarak yaşayan canlılar, ürkütücü bir görüntüye sahiptir. Bu canlılar, farklı renklerde bulunur. Yaygın olarak sarı ya da kahverengi olan türler ile karşılaşılır. Aynı zamanda kırmızıyı andıran ya da yeşil renge sahip olan çeşitleri de vardır. Çıyanlar, avlarını zehir yöntemi ile etkisiz hale getirir. Bu yöntemi, insanlara da kullanabilirler. Bu nedenle insanlarda çeşitli sağlık sorunlarının oluşmasına kaynaklık edebilirler. 

Çıyan Sokması Belirtileri Nelerdir?

Çıyan sokması sonrasında zarar gören cilt yüzeyinde kızarıklık, kaşıntı ve şişme görülebilir. Bunun yanında kusma, mide bulantısı ve halsizlik de çıyan sokması belirtileri arasında yer alır. İlerlediği durumda baş ağrısı ya da eklem ağrıları gibi semptomlara neden olur. Çıyan sokması sonucunda karşılaşılan sağlık sorunları ve rahatsızlığın belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Kara çıyan sokması sonucunda deri yüzeyinde bazı belirtiler ile karşılaşılabilir. Bu belirtiler genellikle kızarıklık ve şişlik olarak kendini gösterir. Aynı zamanda ısırılan bölge ve çevresinde kaşıntı da sık görülen belirtiler arasında yer alır. 
• Deri yüzeyinde karşılaşılan belirtiler ile beraber farklı yan etkiler de vardır. Bu etkilerden biri halsizliktir. Kişi hareket etmemesine ve yorulacak bir meşgale ile uğraşmamasına rağmen kendini oldukça halsiz hissedebilir. Bu halsizlik, zehrin vücuda yayılması ile beraber kademeli bir şekilde artabilir.
• Diğer bir komplikasyon ise baş dönmesidir. Baş dönmesi ile beraber mide bulantısı ile de karşılaşılabilir. Baş dönmesi ve mide bulantısı aynı anda olabileceği gibi sadece biri ile de karşılaşılabilir. Aynı zamanda bu belirtiler bazı durumlarda kusma ile devam edebilir.
• Baş ve eklem bölgesinde oluşan ağrılarda çıyan sokması sonucunda oluşan komplikasyonlar arasındadır. Bu belirtiler ile sık olarak karşılaşılır. Uzman doktorların muayene sonrasında belirledikleri ilaçlar ile yan etkiler azaltılabilir ya da engellenebilir.
• Nadir olarak karşılaşılan ve zehrin vücudun birçok yerine yayıldığını gösteren belirtilerden biri nefes alma sırasında yaşanan zorluktur. Bu zorluğun hareket hali ya da yoğunluktan kaynaklanmıyor olması gerekir. Kişi istirahat halindeyken ve nefes alması grip gibi bilinen durumlar ile engellenmiyor olmalıdır.
• Yaygın olmayan belirtilerden biri de ağız bölgesinde oluşan şişliktir. Bu şişlik; dudak, dil ve boğaz bölgesinde oluşabilir. Bu komplikasyon ile karşılaşan kişilerin kısa süre içerisinde uzman doktora başvurmaları önerilir.
• Bu komplikasyonlar çıyan sokması sorunu ile karşılaşan her kişide görülmeyebilir. Bazı kişilerde semptomların bir çoğu görülürken bazı kişiler de bir ya da iki tanesi ile karşılaşılabilir. Aynı zamanda çıyan sokması yan etkileri, kişinin bağışıklık direnci ve böceğin türüne bağlı olarak farklılık gösterebilir. Bundan kaynaklı olarak belirtinin şiddeti de kişiye göre değişir.

Belirtiler ile farklı zamanlarda karşılaşılabilir. Deri yüzeyinde oluşan kaşıntı, kızarıklık ya da şişlik yan etkileri çıyan sokmasından kısa bir süre sonra görülebilir. Baş dönmesi, kusma, ağız bölgesinde şişlik ya da mide bulantısı gibi diğer yan etkiler, belirli bir sürenin ardından kendini gösterir. Bu belirtiler, zehrin vücuda yayılması sonucunda oluşur. Uzman doktorların muayenesinden geçildikten ve belirlenen ilaçlar alındıktan 48 saat sonra belirtiler geçebilir. Belirtilen süre ilacın ve zehrin etkisi, kişinin bağışıklık sistemi ya da istirahat hali gibi etkenlere bağlı olarak kısalabilir ya da uzayabilir.

Çıyan Sokması Durumunda Ne Yapılır?

Çıyan sokması durumunda alınan etkiyi azaltabilmek adına izlenmesi gereken bazı yollar vardır. Bu yollar şu şekilde sıralanabilir:

• Beklenmeyen bu durum ile karşılaşan kişilerin yapması gereken ilk davranış herhangi bir sağlık kurumuna ulaşmak olmalıdır. Uzman doktorlara ulaşılarak tedavi sürecine hızlı bir şekilde başlanmalıdır. Bu şekilde çıyan sokmasının komplikasyonları ve etkisi azaltılabilir.
• Herhangi bir sağlık kurumuna erişim zor ise yapılması gereken, sokulan bölgenin temizlenmesidir. Temizleme işlemi için soğuk su kullanılmalıdır. Aynı zamanda sabun ile de bölge temizlenmelidir. Bu işlem sırasında ovuşturma benzeri hareketler yapılmamalıdır. Aynı zamanda doğrudan sokulan bölgeye dokunulması da tavsiye edilmez.
• Bölge temizlendikten sonra buz uygulaması yapılmalıdır. Bu uygulama, çıyan sokması sonucunda bulaşan zehrin vücuda yayılmasını engeller. Aynı zamanda rahatsızlığın belirtilerini yavaşlatarak kişinin acı çekmesini de azaltabilir. Buz uygulama sırasında dikkat edilmesi gereken bazı kurallar vardır. Bu kurallardan biri buzun doğrudan sokulan bölge üzerine konulmamasıdır. Bir bez ya da peçete ile sarılan buz bölgeye uygulanmalıdır.
• Bölgenin temizlenmesi ve buz uygulaması gibi ilk yardımlar yapıldıktan sonra kişinin bir sağlık kuruluşuna gitmesi oldukça önemlidir. Uzman doktorlar gerekli tedavilerin yapılmasını sağlayarak kişinin tehlikeli sağlık sorunları ile karşılaşmasını engelleyebilir.
• Uzman doktor muayenesi sonrasında verilen ilaç ya da kremlerin düzenli bir şekilde kullanılması da oldukça önemlidir. İlaçların düzensiz kullanılması zehrin vücuttan atımını yavaşlatabilir ya da belirtilerin devam etmesine neden olabilir.

Çıyan Isırığı Tedavisi

Çıyan sokması evde tedavi yöntemi bulunmayan rahatsızlıklardan biridir. Bu rahatsızlık ile karşılaşan kişilerin sağlık kuruluşuna gitmeleri oldukça önemlidir. Bunun nedeni zaman içerisinde çıyan ısırığı ile bulaşan zehrin tüm vücuda yayılmasıdır. Vücuda yayılan zehir çeşitli komplikasyonlara neden olarak kişinin sağlığını olumsuz yönde etkiler.

Sağlık kuruluşlarında ilk önce hastaya bazı testler uygulanır. İlk olarak alerji testi yapılır. Kişinin zehre karşı alerjisinin olup olmadığı belirlenir ve uygun tedavi yöntemi uygulanır. Genellikle tedavi yöntemi olarak solunum ve serum tercih edilir. Bu tedavi yöntemleri her kişiye uygulanmaz. Kişinin zehre verdiği yan etkiye bağlı olarak farklı tedavi yöntemleri de kullanılabilir. Bu yöntemlerden biri antihistaminik ilaçlardır. 

Bu ilaçlar, zehrin atılmasına yardımcı olurken belirtilerin hafifletilmesini de sağlayabilir. Aynı zamanda kullanılan tedavi yöntemi ile beraber bazen merhemler de tercih edilir. Merhem ve kremler, bölgede oluşan kızarıklık ya da şişliğin giderilmesini sağlarken zehrin neden olduğu tahrişin iyileşmesine yardımcı olur.

Çıyan Isırığı Hakkında Sık Sorulan Sorular

Çıyan zehirli midir? 

Çıyanlar, zehirleri ile küçük böcek ve örümcekleri avlayarak beslenir. Avlanmak için kullandıkları zehirleri, insan vücuduna temas ettiğinde bazı komplikasyonların oluşmasına neden olabilir. 

Çıyan ısırığı öldürür mü?

Çıyan ısırması bazı durumlarda ölümcüldür. Zehre karşı alerjisi olan kişiler, sağlık kuruluşlarına başvurmazlar ise ciddi sağlık sorunları ve ölüm tehlikesi ile karşı karşıya kalabilir. Zehre karşı alerjisi olmayan kişiler ise baş dönmesi ya da mide bulantısı benzeri komplikasyonlar ile zarar görürler.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.