Yükleniyor
Sağlığımız için son derece önemli minerallerden biri olan çinko, vücut tarafından üretilmediği için dışarıdan alınması gereken bir moleküldür. Bağışıklık sistemini güçlendiren ve koruyan çinko büyüme ve gelişme evrelerinde önemli elementlerin başında gelmektedir.
İnsan vücudunun sağlıklı işleyişi için mikro besin öğelerine ihtiyaç duymaktadır. Minerallerde mikro besin öğelerinin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Vücutta doku ve organların çalışmasını sağlayan demir minarelinden sonra, en önemli iz element çinko olarak bilinmektedir. Bağışıklık sistemi ve metabolik faaliyetlerde önemli görev üstlenen çinko, erişkin bireylerde toplam miktarı 2 g olarak tahmin edilmektedir. Bunun %80’ den fazlası kemik, kas, saç ve deride bulunmaktadır. Güçlü bir sinir sistemi ve bağışıklık sistemi için vücuda yeteri kadar çinko alımı sağlanmalıdır.
Çinko depo edilemediği için gün içerisinde beslenme ile alınması önerilmektedir.
Çinko, büyüme ve gelişme, bağışıklık sistemi, DNA ve protein sentezi, doku oluşumu, yara iyileşmesi, üreme fonksiyonu ve nöro-davranışsal gelişimlerinde görev alan vücut için gerekli bir mineraldir. Biyokimyasal aktivitelerde rol oynayan çok sayıda enzim, maksimum katalitik aktivite gösterebilmek için çinkoya ihtiyaç duyar. Biyolojik fonksiyonların çeşitliliği göz önüne alındığında çinko bu fizyolojik süreçlerin büyük bir kısmında yer almaktadır.
Çinko bağışıklık sistemi ve metabolizmanın olması gerektiği gibi çalışmasına yardım eder, iltihabı azaltır, yara iyileşmesini destekler ve tat ile koku alma yetisinde rol oynar. Protein ve DNA sentezinde ve hücre büyümesinde etkilidir, büyüme ve gelişmeyi destekler. Kemik sağlığına katkıda bulunur.
Çinko hayvansal ve bitkisel ürünlerrden alınabilir. Çinko bulunan besinler kırmızı et, tavuk ve hindi eti, istiridye, somon ve yengeç, yoğurt, peynir, süt, ıspanak, pazı ve roka gibi sebzeler, bezelye, barbunya, fasulye ve nohut gibi baklagillerdir.
Çinko açısından zengin besinler şunlardır:
Vücutta çinkonun azalmasına neden olan etkenler şu şekilde sıralanabilir;
Çinko eksikliğiyle ilgili kesin ve tek bir test olmadığından bazı belirtiler bu durumu el verebilir. Genetik yatkınlık, geçmişe dönük beslenme anamnezi ve alışkanlıklarıyla beraber kan ve saç teli testiyle çinko eksikliğine bakılabilir. Bebek ve çocuklarda ise büyüme ve gelişme hızı klinik belirtiler eksikliğin anlaşılmasında yol gösterir.
Besin tüketiminde çinko yetersiz alındığında yaş aralığı, cinsiyet fark etmeksizin her bireyde görülebilir. Bunlara ek olarak;
Yetişkinlerde çinko eksikliği özellikle bağışıklık sistemini zayıflattığı için yaşam konforunu olumsuz yönde etkileyen problemlere yol açar.
Bebek ve çocuklar için 0-5 yaş arasında çinko önemli rol oynar. Sık tekrarlayan enfeksiyon ve düşük bağışıklık çinko eksikliğinin belirtileri arasında bulunuyor. 0-2 yaş bebeklerde ise ishal en belirgin semptomdur. Erken yaşlarda oluşan çinko eksikliği bilişsel işlev bozukluğuna yol açar. Davranış sorunları, büyüme geriliği, cilt problemleri, geç iyileşen yara, tat ve koku algılamada bozukluklar en yaygın görülen belirtiler arasındadır. Okul çağındaki çocuklarda, kronik iyileşmeyen bacak arası ülserleri ve tekrarlayan enfeksiyonlar görülebilir.
Fazla miktarda çinko tavsiyesi kullanan bireylerde çinko toksisitesi meydana gelebilir. Kas krampları, bağışıklığın azalması, kusma, ateş, mide bulantısı, ishal, baş ağrısı gibi atipik yan etkileri görülebilir. Bakırın emilimini azaltarak bakır eksikliğine yol açabilir.
Kırmızı et, kümes hayvanlarının etleri, balık eti, istiridye ve yengeç gibi deniz ürünleri, mercimek, fasulye, bezelye gibi baklagiller, kuruyemiş ve tohumlar, yumurta ve süt ürünleri ile nar, yaban mersini ve avokado gibi besinler çinko açısından zengindir.
Sağlıklı ve dengeli beslenme ile günlük çinko ihtiyacı karşılanmaktadır. Bazı hastalıkların ve beslenme biçiminden kaynaklı oluşan çinko eksikliğinde ancak hekim tavsiye doğrultusunda takviye alımı yapılmalıdır. Çinkonun vücutta emilimi açısından en iyi formu çinko pikolinattır. Çinko eksikliklerini tedavi etmek ve gebeler için yaygın kullanılan bir formdur. Çinko oksit ve çinko sülfür vücut tarafından emilimin en az olduğu formlardır. Bu formların alımından kaçınılmalıdır. Bunun nedeni mide bulantısı, mide ve bağırsaklarda tahrişe neden olabileceğinden kaynaklanmasıdır.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 24 Kasım 2024
Yayınlanma Tarihi: 12 Eylül 2024
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
