Yükleniyor
Çıban, kıl folikülünde veya yağ bezinde kırmızı şişlikle başlayıp beyaz bir irine dönüşen sert ve ağrılı bir cilt enfeksiyonudur. Çıbanlar kırmızı, yumuşak topaklar halinde başlar. Bunlar zamanla irinle dolar, büyür, sonra yırtılır ve boşalır. Genellikle yüz, saçlı deri, boyun, sırt, omuz ve kalçalarda görülen çıban bulaşıcı bir enfeksiyondur. Bu nedenle kişi el hijyenine dikkat etmeli ve enfeksiyonun başka bölgelere de yayılmaması için çıbanı tahriş etmemelidir.
Çıban, stafilokok bakterisinin neden olduğu, kıl kökü gruplarını ve yakınındaki cilt dokusunu etkileyen yaygın deri enfeksiyonudur. Çıbanlar kırmızı şişliklerle başlayıp beyaz bir irine dönüşen sert yumrulara dönüşür. Bunlar aynı zamanda ağrı da yaratabilir. Çıbanlar genellikle bakterilere bağlı gelişebilmekle birlikte daha az sıklıkta mantar kaynaklı da görülebilir.
Çıban oluşumuna yaygın olarak derinin en dış kısmını kaplayan flora elemanı olan stafilokok bakterisi neden olur. Yetişkin insanların yaklaşık %30'u bu bakterileri enfeksiyon geliştirmeden vücutlarında taşır. Stafilokok bakterisi genellikle cilt ve mukozada bulunur.
Stafilokok bakterisi yağlanma artışı, terleme gibi üremeleri açısından fırsat yaratan durumlarda ve özellikle bağışıklık sisteminin zayıflaması sonucu kıl kökleri ve çevresinde enfeksiyon meydana getirir. Stafilokok bakterisi cilt teması veya enfekte nesneler yoluyla bulaşabilir. Zayıflamış bir bağışıklık sistemi, kötü hijyen ve çok dar giysiler çıban oluşmasına neden olabilmektedir. Genellikle yüz, kulaklar, boyun bölgesi, koltuk altları, kalça, genital bölge ya da uyluklarda ortaya çıkar.
Vücudun farklı bölgelerinde tekrarlayan derin yerleşimli çıbanlar çıkmasına ise furonküloz adı verilir. Genel olarak, erkeklerde kadınlardan daha fazla çıban oluşumuna rastlanır.
Çıban çıkmasının nedeni stafilokok aureus bakterisinin kıl foliküllerinde meydana getirdiği enfeksiyondur. Stafilokok bakterisi derinin altına bir kesikten veya kıl folikülünden girer ve burada üreme şansı yakalar. Deri altındaki iltihaplanma deri üstünde kendini sivilce benzeri kırmızı bir yumru şeklinde gösterir.
Şu faktörler de çıban oluşumuna zemin hazırlayabilir:
Bağışıklık sistemi zayıfladığı durumda vücut mikroplara karşı açık hale gelir. Yetersiz beslenme, hastalıklar, stres ve bağışıklığı baskılayan ilaçlar kullanımı enfeksiyonlarla savaşmada güçlük çıkarır. Bu durum, bakterilerin kolayca çoğalmasına ve çıban oluşumuna neden olabilir.
Cildin yağ dengesini sağlamada etkili olan sebum bezleri, aşırı salgı ürettiği durumda gözeneklerin tıkanmasına neden olabilir. Bu tıkanan kıl kökleri, bakteriler için uygun bir üreme alanı oluşturur ve enfeksiyon riskini artırır.
Vücuttaki fazla kilo sebebiyle ciltte fazla sürtünmelere ve terlemeye bağlı olarak bakterilerin üremesi için ortam oluşur. Özellikle obezlerin cilt kıvrımlarındaki bölgelerde daha fazla nem birikimi meydana gelir. Bu da çıbanın oluşmasına zemin hazırlar.
Egzama gibi gelişen kronik cilt hastalıkları, cildin koruyucu bariyerinin zayıflamasına neden olarak mikropların kolayca içeri girmesine sebebiyet verir. Kaşıntı ve tahriş nedeniyle oluşan küçük çatlaklar, bakterilerin deri altına yerleşmesine ve çıban oluşumuna neden olabilir.
Küçük yaralanmalar sonucunda ciltte oluşan kesikler, çizikler ve böcek ısırıkları bakterilerin vücuda girmesine neden olabilir. Bu tür yaralanmalar enfeksiyon riskinin artmasına neden olarak çıban oluşumuna neden olan durumlar arasında sıralanabilir.
Kişinin kişisel hijyenine dikkat etmemesi, buna bağlı olarak banyo yapmamak, ciltte kirlerin birikmesine ve bakterilerin üremesine neden olabilir. Ellerin sık sık yıkanmaması ve giysilerin tekrar tekrar kullanılmaması çıban oluşumunu tetikler.
Kişinin alerjik reaksiyonlara eğilimi varsa cilt bariyeri zayıflayarak ve cildi tahriş olabilir. Bu durum, bakterilerin cilt altına daha kolay girmesine yol açar. Bu nedenle çıban oluşumuna katkıda bulunur.
Dar, vücuda tam oturan ve hava almayan sentetik giysiler, terlemenin artmasına neden olarak bakterilerin üremesi için uygun bir ortam yaratır. Özellikle yaz aylarında ter cilt yüzeyinde uzun süre kaldığından neme bağlı olarak çıbanların oluşum riskini artabilir.
Tıraş sonrasında ya da epilasyondan cilt yüzeyinde küçük kesikler meydana gelebilir. Bu bölgeler yeterince temizlenmediği durumda, bakteriler bu kesiklerden içeri girerek kıl köklerinde enfeksiyona sebep olur. Çıban oluşumuna zemin hazırlayın bu nedenden dolayı tıraş ve epilasyon sonrası uygun antiseptik ürünler kullanmak önemlidir.
Kronik hastalıklar, vücudun enfeksiyonlarla savaşmasını zorlaştıran bir durumdur. Diyabet, özellikle yüksek kan şekeri seviyelerinin cilt enfeksiyonlarına yatkınlık oluşturması nedeniyle çıban riskini artmasına neden olabilir.
Kalçada çıban çıkmasının nedeni de stafilokok bakterisinin yol açtığı enfeksiyondur. Kalçada çıban çıkmasını tetikleyen faktörler arasında ise kalça bölgesindeki sürtünme, terleme ve bölgenin tahriş olması da yer alır. Ayrıca ciltteki diğer bakteri veya mantar türleri de kalçada çıbana neden olabilir.
Çıban ilk olarak ciltte kırmızı şişliklerle ortaya çıkar ve sivilce görüntüsü verir. Bu süreçte görülen ilk belirtiler şişlik, ağrı, kızarıklık ve yanmadır. Zamanla bu kırmızı şişlikler beyaz irin şeklindeki sert yumrulara dönüşür ve dokunulduğunda ağrı hissettirir.
Çıban oluşumunu teyit etmeye yarayan belirtiler şöyledir:
İlgili belirtiler vücudun şu bölgelerinde ortaya çıkar:
Çıban çoğu zaman kendiliğinden iyileşebilen bir cilt enfeksiyonudur. El hijyenine dikkat etmek ve çıbana yapılacak antiseptik bir pansuman tedavi için yeterlidir. Buradaki önemli kriter çıbanların tedavisinde çıbana dokunmamaktır. Çıbanı tahriş etmek enfeksiyonu derinin altına daha da yayabilir ve yara izi kalmasına neden olabilir.
Öncelikli olarak çıban olan bölgedeki kan akışını yeniden sağlayarak iyileşmeyi hızlandırmak amacıyla sıcak kompres uygulamak çıbana iyi gelir. Bunu yapmak için, etkilenen bölgeye günde 3-4 kez 10-20 dakika boyunca ılık bir bez uygulaması yapılabilir.
Bununla birlikte anti-inflamatuar etkilere sahip merhemler ve ağrılı vakalarda antibiyotikler de çıban tedavisinde tercih edilebilir.
Çıbana iyi gelen yöntemler şöyle sıralanabilir:
Çıban kıl köklerinde meydana gelen, folikülit olarak da bilinen ağrılı bir cilt enfeksiyonudur. Genellikle yüz, saçlı deri, boyun, sırt, omuz ve kalçalarda görülür. Çıban bulaşıcı bir enfeksiyondur bu nedenle kişi el hijyenine dikkat etmeli ve enfeksiyonun başka bölgelere de yayılmaması için çıbanı tahriş etmemelidir.
Çıban bulaşıcı bir enfeksiyon olduğu için hijyene her zaman dikkat edilmelidir. Stafilokok bakterisi sadece insandan insana değil, nesneler aracılığıyla da bulaşabilir. Bu süreçte tuvalet malzemeleri ve kişisel eşyalar paylaşılmamalı, çıban dezenfekte edilmeli ve temiz tutulmalı, çıbana dokunduktan sonra eller iyice yıkanmalı, antiseptik sabun ve şampuanlar kullanılmalıdır.
Bu önlemler çıbana neden olan bakterilerin vücudun diğer bölgelerine ve başka insanlara yayılmasını önlemektedir. Dengeli beslenme ve düzenli egzersiz ile bağışıklık sistemi güçlendirilmelidir.
Stres doğrudan çıbana yol açmamasına rağmen bağışıklık sistemini zayıflatıp dolaylı olarak cildi olumsuz etkileyerek çıbana neden olan enfeksiyonları tetikleyebilir.
Çıbanlar sıkılmamalı ve delinmemelidir. Çıbanın içindeki iltihap Staphylococcus aureus bakterisini içermektedir. Çıbanın delinmesi veya sıkılması bakterinin çevre dokulara yayılmasına neden olur. Bu durumu engellemek adına çıban sıkılmamalı ve delinmemelidir.
Nadir durumlarda, özellikle ciddi şekilde zayıflamış bir bağışıklık sisteminiz varsa, iltihaplanma yayılabilir. Özellikle dudaklarda veya burunda oluşan çıbanlar, sepsisi (kan zehirlenmesi) tetikleyebilir. Yüzdeki bölgesindeki yer alan bir çıban; göz çukurunun iltihaplanmasına (orbitaflegmons), menenjite neden olabilir.
Bir kişide birden fazla çıban varsa veya çıban tekrar çıkıyorsa buna genellikle altta yatan başka bir hastalık neden olmaktadır. Diyabet, kronik enfeksiyonlar, kan kanseri (lösemi), HIV / AIDS gibi hastalıklar arasında yer almaktadır. Altta yatan hastalığın tedavisi aynı zamanda çıban tedavisini de destekler.
Çıban genellikle 1 ila 3 hafta arasında iyileşir ve izler kaybolur.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 26 Şubat 2025
Yayınlanma Tarihi: 26 Şubat 2025
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
