Yükleniyor
Cheyne Stokes Solunumu, kalp yetmezliğinde, uykuda ve sıklıkla ölüm anında ortaya çıkan ve kademeli olarak bir artış ve ardından bir azalma ile karakterize düzensiz ve anormal bir solunum şeklidir. Uyku sırasında nefes alışverişinizde düzensizlikler yaşıyorsanız, bu durum Cheyne Stokes solunumu olarak adlandırılır. Bu durum, kalp yetmezliği, inme veya beyin tümörü gibi ciddi sağlık sorunlarının bir belirtisi olabilir. Eğer bu belirtileri yaşıyorsanız, bir uzmana başvurmanız önemlidir.
Cheyne Stokes Solunumu, dekompanse konjestif kalp yetmezliği ve nörolojik hastalıkları olan hastalarda sıklıkla görülen ve düzensiz kalp atışları anlamına gelen bir solunum türüdür.
Cheyne Stokes solunumu 10 solunum çeşidinden biridir. Bu 10 solunum çeşidi (Ekspirasyon, Apne, Bradipne, Takipne, Hiperpne, Hipopne, Cheyne Stokes Solunumu, Kussmaul Solunum, Wheezing), soluk alıp verme şekillerine göre farklılık gösterir.
Cheyne Stokes solunumu sırasında ise soluk alıp verme, önce derin ve hızlı şekilde, daha sonra kısa süreli olarak duraksama olması ve ardından tekrar hızlı ve derin şekilde devam eder. Bu olay öncelikle inspirasyon yani akciğerlere hava çekilmesiyle başlar. Ekspirasyon ise akciğerlere dolan havanın boşaltılması durumudur.
Cheyne Stokes solunumu yapan hastaların başlangıçta derinliği fazla olan inspiryum (soluk alma) ve ekspiryum (soluk verme) periyotları gitgide yüzeyselleşir ve en sonunda kısa süreli olarak solunumu durur, yani apne durumu yaşanır. Bu durum genellikle 45 ile 90 saniye sürer. Daha sonra yavaş yavaş solunum ritmi geri döner ve derinleşmeye başlar. Solunum bu döngüyle devam eder. Cheyne Stokes solunumu periyodik solunumun en çok görülen şeklidir.
Cheyne Stokes solunumunda, hastanın solunum merkezi kandaki karbondioksit ve oksijen seviyeleri hakkında aldığı sinyalleri diğer insanlara göre daha geç algılar ve bu gecikme solunum hızındaki dengenin bozulmasına sebep olur.
Cheyne Stokes Solunumuna neden olan en temel faktör kalp yetmezliğidir. Kalp yetmezliğinde kalp vücuda gerekli kanı pompalayamaz. Bu da Cheyne Stokes solunumu ve merkezi uyku apnesi gibi solunum rahatsızlıklarına davetçi olur.
Rakım farkları ve inme gibi durumlarda da Cheyne Stokes solunumu olabilir. Rakım değişikliğinde ve inme gibi durumlarında oksijen yeterli miktarda alınamaz, bu sebeple solunum bozukluğu meydana gelir. İnme durumunda, beyindeki bir kan damarı yırtılır veya beyne yeterli miktarda kan akışı sağlanamaz. Bu durum da Cheyne Stokes solunumu tetikler. İnme geçiren kişilerin ve kalp yetmezliği geçiren kişilerin yarısında Cheyne Stokes solunumu olduğu görülür.
Solunum bozulduğu için kanın içindeki karbondioksit seviyesi gereğinden fazla azalır ve bu da solunumun yavaşlamasına veya durmasına sebep olur. Solunumdaki duraksama periyotları zaman içerisinde farklılaşabilir. Önceleri tamamen kaybolmayan nefes alıp verme döngüsü, bir zaman sonra tamamen solunumun durması ve daha sonra yeniden derinleşmesi ile devam edebilir.
Solunum durduğunda yeniden aşırı derecede düzeltme yapmaya çalışan solunum merkezinden dolayı bu döngü devam eder. Cheyne Stokes solunumunun özellikle uykuda görülüyor olmasının sebebi ise uyku sırasında solunum seviyesinin azalmasıdır. Bu azalma ile kandaki karbondioksit ve oksijen değişimleri, beyin tarafından daha az algılanır hale gelir. Bu değişim sağlıklı olan insanlarda bir sorun teşkil etmez ancak rahatsızlıkları olan kişilerde merkezi uyku apnesine ve de Cheyne Stokes solunumuna neden olabilir.
Cheyne Stokes solunumu genellikle kalp yetmezliği yaşayan kişilerde görülür. Kalbi zorlaması sebebiyle aşırı kilo da bu solunumun olmasının etkenlerinden biridir. Uyanıkken de olabilir ancak genellikle uyku sırasında meydana gelen bir solunum çeşididir ve diğer solunum türlerine göre nefes alıp verme periyotları farklılık gösterir.
Kalp yetmezliği dışında felçli olan hastalarda da görülebilir. Genellikle travmatik beyin yaralanmaları, kafa içindeki basınç ve beyin tümörleri yani beyindeki hasar sebebiyle meydana gelir. Bu rahatsızlıklar dışında böbrek yetmezliği yaşayan kişilerde de görülebilmek ile birlikte, yaş almış insanlarda Cheyne Stokes solunumu daha çok görülür.
Cheyne Stokes solunumuna sebebiyet veren risk etkenleri arasında hiperventilasyon yani hızlı nefes alıp verme, beyindeki rahatsızlıklardan dolayı uzayan dolaşım süresi ve de azalmış olan kan gazının tamponlama kapasitesi vardır. Bu durumların hepsinin birbiriyle zincirleme olarak bağlantılı olması sebebiyle Cheyne Stokes solunumu tetiklenebilir.
Cheyne Stokes solunumu kalp yetmezliği yaşayan kişilerde, inme ve felç durumlarıyla karşılaşan ve de böbrek yetmezliği yaşayan kimselerde görülebilir. Öncelikle bu hastalıkların tedavisine önem gösterilerek rahatsızlık optimize edilmeye çalışılır. Örneğin kalp yetmezliğinden kaynaklanan bir Cheyne Stokes solunumu varsa bu durumda hastaya kalp nakli yapılabilir. Bu hastaların pozitif hava basıncı ile solunum durumları iyi hale getirilmeye çalışılır. Özellikle kalp yetmezliği yaşayan hastaların solunum dengelerini ayarlamaları daha da zordur. Bu nedenle hastaların nefes alma ve nefes verme periyotlarının düzgün hale getirilmesi için pozitif hava basıncı verilir.
Cheyne Stokes solunumuna sahip olan hastalar sırtüstü nefes alıp vermekte daha da zorlandıkları için hastalar hafif dik şekilde oturtularak nefes alıp vermeleri kolaylaştırılmaya çalışılır. Solunumu kolaylaştırmak için verilen pozitif hava basıncının hastaların üst solunum yolundaki direnci artırdığı görülmüştür. Üst solunum yolu direncinin artması Cheyne Stokes solunumundaki iyileşmeyi olumlu olarak etkiler.
Cheyne Stokes solunumu rahatsızlığına verilen isim bu solunum rahatsızlığını ilk defa tanımlayan doktorların soyadlarından ortaya çıkmıştır. John Cheyne ve William Stokes bu solunum rahatsızlığını 19. yüzyılda tanımlamışlar ve hastalığa soyadlarının birleşimi olan Cheyne Stokes ismi verilmiştir.
Cheyne Stokes solunumu uyanıkken görülebilir ancak genellikle uykuda gerçekleşir. Ayrıca nörolojik rahatsızlıklarda ve diğer tıbbi rahatsızlıkların tetiklemesi sebebiyle de görülebilen bir solunum bozukluğudur. Serebrovasküler rahatızlıklarda yani beynin kan damarlarını etkileyen rahatsızlıklarda ortaya çıkabilir.
Cheyne Stokes solunumu genellikle ölümü yaklaşan insanlarda görülür. Ölümü yaklaşan insanlar kendilerini daha yorgun ve uykulu hissederler. Yemek yemeye karşı isteksiz hale gelirler ve bu da vücutlarının dengesinin iyice bozulmasına yol açar. Cheyne Stokes solunumunu en çok tetikleyen ise ölümü yaklaşan hastaların nefes alıp vermelerinin düzensiz hale gelmeye başlamasıdır. Vücut solunum sisteminde doğal akışında mukus üretimi yapar. Sağlıklı olan insanlar bunu kendiliğinden atarlar fakat ölümü yaklaşan hastalar bu mukusu atamayabilir. Bu durum solunumu zorlaştırdığı gibi nefesin hırıltılı hale gelmesine de sebep olur.
Cheyne Stokes solunumunda nefes alıp verme dengesi bozulur. Periyodik olarak derinleşme, duraksama ve tekrar derinleşme durumları meydana gelir. Hastada bu solunum bozukluğunun olup olmadığını anlamak için uykudaki solunumuna bakılır. Uyku sırasında her 1 saat içerisinde en az 5 defa solunumunun durması, bu döngünün en az 10 dakika sürmüş olması ve ölçülen uyku değerlerinde Cheyne Stokes solunumu değerleriyle eşleşen bozukluklar saptanması gerekir. Cheyne Stokes solunumu nefes alıp verme döngüsündeki periyodik dalgalanmalar sonucunda devam eden bir solunum bozukluğudur ve çeşitli rahatsızlıklar bu solunum bozukluğuna sebebiyet verebilir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 5 Eylül 2024
Yayınlanma Tarihi: 22 Ağustos 2024
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
