Büyüme hormonu, hipofiz bezinin ön lobundan salgılanan ve büyümeyi düzenleyen bir omurgalı polipeptit hormonudur. Somatotropik hücreler tarafından üretilen 191 amino asitli tek zincirli bir polipeptit olan büyüme hormonu doku büyümesi için gerekli enerjiyi sağlamak üzere protein sentezini uyarır ve yağ yıkımını artırır. Özellikle çocukluk döneminde artar ve ergenlik döneminde kemik, kıkırdak ve kas gelişiminde önemli bir rol oynar. Büyüme hormonunun vücuttaki eksikliği durumunda ise çocuğun gelişimi zarar görür.
Büyüme Hormonu (GH) Nedir?
Growth hormon ve somatotropin gibi isimlerle de bilinen büyüme hormonu, beyindeki hipofiz bezinden salgılanan, çocuklarda ve ergenlerde büyümeyi teşvik eden doğal bir hormondur. Vücudun kas ve kemik yapısınının gelişimini destekleyen büyüme hormonu aynı zamanda insülin etkisi ve kan şekeri seviyeleri gibi metabolizmanın diğer bölümlerini de etkiler.
Çocukluk döneminde artan ve ergenlik döneminde zirveye ulaşan büyüme hormonu, gelişimin gerçekleştiği bu aşamada kemik ve kıkırdak büyümesini teşvik etmesiyle öne çıkar. Büyüme hormonu en zirve dönemini yaşadıktan sonra genellikle orta yaşla birlikte azalmaya başlar.
Doğal olarak üretilen ancak bazı çocuklarda hormonal bozukluk meydana geldiği için eksikliği görülen büyüme hormonu, doktorlar tarafından sentetik büyüme hormonu reçete edilerek dışardan edinilmeye çalışılır.
Büyüme Hormonu Kaç Olmalı?
Büyüme hormonunun vücut gelişimini desteklemesi için belirli değer aralıklarında olması gerekir. Bu değerleri şöyle ifade etmek mümkündür:
Yetişkin kadınlarda: 1 ila 14 ng/mL veya 44 ila 616 pmol/L
Erkeklerde: mililitre başına 0,4 ila 10 nanogram (ng/mL) veya litre başına 18 ila 44 pikomol (pmol/L),
Çocuklarda: 10 ila 50 ng/mL veya 440 ila 2200 pmol/L
Bu sonuçlarla ilgili en sağlıklı cevabı doktorunuz size verecektir.
Büyüme Hormonu Ne İşe Yarar?
Büyüme hormonunun (growth hormon) iki temel işlevi söz konusudur. Biri büyümeyi teşvik etmesi, kemik, kas ve organların gelişiminden sorumlu olmasıdır. Diğeri ise metabolizmanın düzenlenmesini sağlamasıdır. Büyüme hormonu özellikle çocukluk ve ergenlik döneminde zirve yapar.
Büyüme hormonunun vücuda sağladığı faydalar şöyledir:
- Büyümeyi teşvik eder
- Kemik, kas ve organların gelişiminden sorumludur
- Metabolizmayı düzenler
- İnsülin direncini ve kana yağ asidi geçişini artırır
- Serbest yağ asitlerinin sağlıklı bir şekilde kullanılmasına yardım eder
Büyüme hormonu büyümeyi teşvik eder
Diğer adı growth hormon olan büyüme hormonu, özellikle çocuklarda büyümeyi teşvik etmesiyle bilinir. Bu büyüme çocukluk ve ergenlik döneminde gerçekleşir ve hormonun etkisi orta yaşla birlikte azalır.
Kemik, kas ve organların gelişiminden sorumludur
Büyüme hormonunun büyümeyi teşvik etmesi, kemik, kas ve organların geliştirmesiyle doğru orantılıdır. Çocukluk ve ergenlik döneminde zirve seviyeleri gören büyüme hormonu kemikleri, kasları ve organları geliştirir. Bu gelişimin sekteye uğradığı durumlarda ise büyüme hormonu eksikliği ortaya çıkar.
Metabolizmayı düzenler
Vücuttaki insülin etkisi ve kan şekeri seviyelerini kontrol edebilen büyüme hormonu böylelikle metabolizmanın düzenlenmesini sağlar.
Büyüme Hormonu Eksikliği Nedir?
Büyüme hormonu eksikliği, hipofiz bezinin vücudun büyümesini teşvik edecek kadar büyüme hormonu üretememesi durumudur. Meydana gelen büyüme hormonu eksikliği kemik, kas ve organların yeteri kadar gelişememesine neden olur. Eksikliğin neden olduğu hastalıkların başında da cücelik gelir.
Çok yaygın görülmeyen ve nadir bir durum olarak değerlendirilen büyüme hormonu eksikliği genellikle genetik faktör ve hipofiz bezinde ortaya çıkan bir hasar sonucu meydana gelir. Bazı vakalarda ise kesin bir neden belirlenemez.
Büyüme Hormonu Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
Büyüme hormonu eksikliği, çocuklarda gelişim eksikliğiyle karakterize bir durumdur. Büyümede yavaşlama veya akranlarının aksine büyümenin yaşanmaması en yaygın belirti kabul edilir. Bu durum genellikle cücelik hastalığını ortaya çıkarır. Ayrıca ergenlik döneminde cinsel gelişimin yaşanmaması ve baş ağrıları da ilgili belirtilere eşlik eder.
Bebeklerde ve çocuklarda görülen büyüme hormonu eksikliği belirtileri şunlardır:
- Büyümede yavaşlama veya hiç olmaması
- Saç, diş ve tırnak gelişiminin bozulması
- Ergenlikte gecikme
- Kan şekeri seviyelerinin düşük olması
- Yenidoğanlarda görülen penis küçüklüğü
Bebek, çocuk ve ergenlerin dışında yetişkinlerde de büyüme hormonu eksikliği görülebilir ve bu durum bazı semptomlara yol açabilir.
Yetişkinlerde görülebilecek olası belirtiler ise şunları içerir:
- Enerji düşüklüğü
- Depresyon veya anksiyete
- Osteoporoza kadar giden kemik yoğunluğunun azalması
- Tip 2 diyabete yol açabilecek insülin direnci
- Kalp hastalığı riskinin artması
- Bel çevresindeki vücut yağının çoğalması
- Hafızada zayıflık
Büyüme Hormonu Eksikliği Nasıl Teşhis Edilir?
Büyüme hormonu eksikliğinin tanısına dair atılacak ilk adımlar fizik muayeneyle birlikte boy, kilo, kol ve bacak uzunluklarının ölçülmesidir. Vücuttaki büyüme hormonu seviyesiyle birlikte diğer hormonların seviyelerini ölçmek için röntgen ve MRI'sını içeren görüntüleme testleri, kan testleri ve büyüme hormonu stimülasyon testi, hipotalamus veya hipofiz bezlerindeki anormallikleri ortaya çıkarmak için yapılır.
Büyüme Hormonu Eksikliği Tedavisi Nasıl Yapılır?
Gerek çocuklarda gerekse yetişkinlerde büyüme hormonu eksikliğinin temel tedavisi sentetik büyüme hormonu enjeksiyonu, diğer adıyla büyüme hormonu iğnesidir. Genellikle birkaç yıl sürebilen ve düzenli uygulama gerektiren büyüme hormonu iğnesi tedavisi düzenli doktor kontrolüne de ihtiyaç duyar.
Vücuttaki büyüme hormonu seviyelerini yukarı çıkaran büyüme hormonu iğnesi aynı zamanda bazı potansiyel yan etkilere de gebedir.
Büyüme hormonu iğnesinde ortaya çıkabilen olası yan etkiler şöyle sıralanabilir:
Yukarıda yer alan bu belirtiler olası belirtilerdir. Her büyüme hormonu iğnesi kullanımında görülme kesinliği söz konusu değildir.
Büyüme Hormonu Hakkında Sık Sorulan Sorular
Büyüme hormonunun adı nedir?
Büyüme hormonunun bilinen diğer isimler, growth hormon (GH) ve somatotropindir.
Büyüme hormonu nasıl artar?
Şekeri ve vücuttaki yağ miktarını azaltmak, sağlıklı beslenmek ve düzenli egzersiz yapmak büyüme hormonu seviyesini artırabilecek faktörler arasındadır. Bunların yanı sıra uyku kalitesini iyileştirmek ve melatonin, glutamin ve kreatin gibi takviyeler de büyüme hormonunu artırabilir.
Büyüme hormonu boy uzatır mı?
Büyüme hormonu vücutta doğal olarak salgılandığında büyümeyi teşvik edici yapısından dolayı boy uzamasına destek olur.
Büyüme hormonu fazlaysa ne olur?
Büyüme hormonu değerinin çok yüksek olması kemiklerde aşırı büyümeye yol açabileceğinden devlik hastalığı olarak bilinen akromegaliye neden olabilir. Çocuklarda ortaya çıkabilen bu durum yetişkinlerde bir sorun yaratmaz.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Yayınlanma Tarihi: 6 Mart 2024
