Beyin fıtığı olarak da bilinen beyincik sarkması, tonsil adı verilen kısımların omurga kanalına doğru yer değiştirmesiyle birlikte beyin omurilik sıvısının kafatası içindeki normal konumundan kaymasıdır. Beyincik sarkması durumuna genellikle yaşanılan kafa travması, felç, beyin kanaması ve beyin tümörü sonucu oluşan şişlikler neden olur. Baş ağrısı, baş dönmesi, boyun ağrısı, denge problemi ve yürüme sorunu ve el-ayaklarda uyuşmalar beyincik sarkmasının yaygın belirtileridir. Ciddi bir durum olan beyincik sarkması tedavi edilmediği takdirde ölümle sonuçlanabilir.
Serebellum (Beyincik) Nedir?
Tıbben serebellum ismiyle ifade edilen beyincik, beynin arka kısmında, serebral korteksin oksipital ve temporal loblarının altında yer alan ve beynin dengeyi kontrol eden bölgesidir.
Beyincik Sarkması Nedir?
Fetal gelişim sırasında meydana gelen beyincik sarkması, beynin alt kısmının kafatası ve beyincik tabanındaki bir açıklıktan omurilik kanalına yani aşağıya doğru dört milimetreden fazla yer değiştirmesidir. Bu durum, kafatasının bir kısmı şekilsiz veya normalden daha küçük olduğunda ortaya çıkar. Kafatası beyne baskı yapar ve onu aşağı doğru kaymaya zorlar. Beynin dengeyi kontrol eden bölgesi olan ve tıbbi ifadesi serebellum olan beyincik, aşağıya doğru kaydığından yapısal bozukluklar ve birtakım semptomlar ortaya çıkarır.
Beyinciğin omuriliğe doğru itilip kaydığı durumlarda beynin vücuda gönderdiği sinyaller engellenebilir ve beyin veya omurilikte hidrosefali adı verilen sıvı birikmesi de yaşanabilir.
Beyincik sarkmasının yaşandığını gösteren birtakım belirtiler baş dönmesi, baş ağrısı, boyun ağrısı, konuşma bozukluğu, görüş problemi ve el-ayaklarda uyuşmadır.
Kafa travmaları, yaralanmalar, felç ve beyin tümörleri beyincik sarkmasına neden olan durumlar arasında gösterilir. Beyincik sarkması erken tedavi edilmediğinde ise tehlike sonuçlara sebebiyet verebilir.
Beyincik Sarkması Çeşitleri Nelerdir?
Beyincik sarkması kendi içinde tip 1, tip 2 ve tip 3 olmak üzere üçe ayrılır. Bu tiplere chiari 1, chiari 2 ve chiari 3 isimleri de verilir.
Tip 1: En yaygın görülen beyincik sarkması türü olan tip 1 veya chiari 1, hem çocuklar hem de yetişkinlerde görülebilir. Beyincik adı verilen bölgesi çok küçük veya şekilsiz olduğunda beyincik normal konumundan aşağıya doğru kayar ve sıkışır. Bu evrede şiddetli baş ağrıları görülür.
Tip 2: Chiari 2 genellikle sadece spina bifida sorunu ile doğan bebeklerde görülür. Spina bifida, omuriliğin veya koruyucu örtüsünün eksik gelişimi olarak bilinir. Tip 2 aynı zamanda klasik chiari malformasyonu veya Arnold-Chiari malformasyonu şeklinde de kabul edilir. Tip 2 chiari malformasyonunda hem beyincik hem de beyin sapı foramen magnuma doğru uzanır.
Tip 3: Tip 3, chiari malformasyonunun nadir görülen ancak ciddi seyreden bir türüdür. Beyincik ve beyin sapının foramen magnumdan omuriliğe doğru çıkıntı yapmasını veya fıtıklaşmasını içerir. Bu durum genellikle ciddi nörolojik bozukluklara sebebiyet verebilir.
Beyincik Sarkması Neden Olur?
Kafatasının beyincik adı verilen bölgesi çok küçük veya şekilsiz olduğunda beyincik normal konumundan aşağıya doğru kayar ve beyincik sarkması meydana gelir. Bu süreç yaşandığı sırada kafatası beyne baskı yapar ve onu sıkıştırır. Bunun sonucunda beyinciğin bademcikler olarak bilinen alt kısmı üst omurilik kanalına doğru itilir. Bu durum genellikle beyincik sarkmasının yaygın olarak görülen tip 1 türünde gerçekleşir.
Beyin yapısında meydana gelen bu değişime kafa travmaları, yaralanmalar, felç, beyin tümörü, enfeksiyon ve toksik maddelere maruz kalma gibi faktörler sebep olur.
Beyincik sarkması nedenleri şöyledir:
- Kafa travmaları
- Yaralanmalar
- Felç
- Beyin tümörü
- Enfeksiyon
- Hamilelik sırasında folik asit gibi vitamin eksikliği
- Toksik maddelere maruz kalma
Beyincik Sarkması Belirtileri Nelerdir?
Öksürüp hapşırırken gelen şiddetli baş ağrısı, baş dönmesi, boyun ağrısı, konuşma bozukluğu, kas zayıflığı ve uyuşukluk beyin sarkmasının yaygın görülen belirtileri arasında gösterilir.
Baş ağrısıyla kendisini gösteren beyin sarkması şu belirtileri içerir:
- Öksürme ve hapşırma gibi durumlarda baş ağrısı yaşanması
- Boyun ağrısı
- Baş dönmesi
- Kaslarda güçsüzlük
- Kol ve bacaklarda uyuşma, karıncalanma
- Denge sorunu ve yürüme zorluğu
- Konuşma, görme ve işitme sorunları
- Yutma güçlüğü
- Nefes almada sorunlar
- Uyku apnesi
- Kulak çınlaması
Yaygın görülen belirtilerin dışında vücutta zayıflık, kalp ritminde yavaşlık ve skolyoz da az rastlanan beyincik sarkması semptomlarındandır.
Öksürürken, hapşırırken yaşanan ani baş ağrısı
Beyinciğin normal konumunun dışına çıkıp kayması sonucu fıtıklaşmış beyincik, öksürürken veya hapşırırken basınç meydana getirir ve ani baş ağrılarına neden olabilir.
Boyun ağrısı
Boyunda meydana gelen basınç sonrası yaşanan ağrı da beyincik sarkması belirtileri arasındadır.
Baş dönmesi
Beyindeki yapısal bir bozuluk olan beyincik sarkması kişide baş dönmesi meydana getirir.
Kas zayıflığı
Beyincik sarkması olan kişilerde omurganın içinde sirenks adı verilen bir boşluk veya kist oluşur. Sirenks büyüdükçe kas zayıflığıyla birlikte güçsüzlük ve halsizlik de yaşanabilir.
Denge sorunu ve yürüme zorluğu
Beyincik ve beyin sapının omurilik kanalına doğru sarkması ve kayması durumu olan beyincik sarkması, kişinin denge sorunlarına bağlı olarak yürürken zorluk çekmesine sebebiyet verebilir.
El ve ayaklarda uyuşma
Chiary malformasyonu, sinir sistemine zarar vererek el ve ayaklarda uyuşmalar ortaya çıkarabilir.
Konuşma bozuklukları
Beyin yapısında meydana gelen bozulmalar konuşma becerisini de etkiler.
Beyincik Sarkması Komplikasyonları Nelerdir?
Beyincik sarkması yaşayan bireylerde zamanla birtakım komplikasyonlar meydana gelebilir.
Beyincik sarkmasının olası komplikasyonları şunlardır:
Beyincik Sarkması Nasıl Teşhis Edilir?
Beyincik sarkması tanısı için öncelikle doktor fiziksel bir muayene gerçekleştirir ve kişiye yaşadığı semptomları sorar. Bunlarla birlikte beyincik sarkması teşhisi için MR ve BT taraması gibi görüntüleme testleri de istenebilir.
Beyincik Sarkması Nasıl Tedavi Edilir?
Beyincik sarkmasının hafif vakalarında hasta düzenli MR’larla takip edilir ve herhangi bir tıbbi tedavi gerçekleştirilmez. Eğer kişinin muayene ve tetkiklerinde sıkışma durumu söz konusuysa beyincik sarkması tedavisinde amaç sıkışan bölgenin rahatlatılması olur. Bunun için ense kökü ve boyun omurunun üst iki arka kemiği alınır, beyin ve omuriliği saran zar yama ile genişletilerek sıkışıklık giderilir. Bu işleme “dekompresyon” adı verilir.
Bu tedaviye rağmen beyinde veya omurilikte Beyin omurilik sıvısı birikmesi (hidrosefali & siringomyeli) devam eden hastalara BOS’u vücut boşluklarına tahliye etmeye yarayan “şant” denilen sistem yerleştirilir.
Hastalığın ilk belirtileri dikkat çekici olduğundan genellikle erken teşhis edilir ve hastalar fonksiyon kaybı yaşamadan normal hayatlarına devam edebilirler. Bir nedenle tedavisi geciken ve ilerleyen beyincik sarkması olgularında ise ciddi yürüme bozukluğu, elin ince becerilerinde kayıp, yutma bozukluğu gibi ağır nörolojik tablolar ortaya çıkar.
Beyincik Sarkması Hakkında Sık Sorulan Sorular
Beyincik nerede?
Beyincik, beynin arka kısmında, serebral korteksin oksipital ve temporal loblarının altında yer alır.
Beyincik sarkması olanlar nelere dikkat etmeli?
Beyincik sarkması olan kişiler semptomları ciddiye alıp baş bölgesini fazla zorlamadan kısa süre içinde doktora başvurmalıdır.
Beyincik sarkması tehlikeli mi?
Beyincik sarkması erken teşhis edilip tedavi sürecine geçilmediği takdirde fiziksel olarak kişiyi zor bir duruma sokup tehlikeli sonuçlar doğurabilir.
Beyincik sarkması iyileşir mi?
Beyincik sarkmasının en etkili tedavi yöntemi ameliyat olarak kabul edilir ve hastalığın önüne geçilir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 1 Temmuz 2024
Yayınlanma Tarihi: 26 Ekim 2023
