Besin Piramidi Nedir? Beslenme Piramidi Özellikleri Nelerdir?

Besin Piramidi Nedir?

Besin piramidi, 5 besin grubunu ve tüketilmesi gereken besin öğelerini doğru oranda tüketerek dengeli ve sağlıklı bir beslenme oluşturmalarına yardımcı olmak için geliştirilmiş bir beslenme önerisidir. Her biri bir yiyecek kategorisine ve ilgili miktara karşılık gelen "katmanlara" bölünmüş bir piramittir.  Sağlıklı besin piramidine göre, farklı besinleri kullanmak ve günlük ihtiyaçlarımızı karşılamak için her besin grubu içinde olduğu gibi tüm besin gruplarından da çeşitli besinler tüketilmelidir.

Çok fazla veya çok az yemek tüketimi sağlıklı bir beden uygunluğu için iyi değildir. Diyet şekli bireylerin yaş, boy, cinsiyet, kalıtsal hastalıkları, metabolik durumu vb. birçok farklı etkene bağlı olarak değişkenlik gösterir. Her türlü gıdayı aşırıya kaçacak şekilde tüketmek zaman içerisinde obezite yani aşırı kiloluğa neden olacak, yeterince besin tüketiminin gerçekleşmediği durumlarda ise alt beslenme ve çeşitli eksikliklerin belirtileri ortaya çıkacaktır. 

Besin Piramidi Neden Önemlidir?

Sağlıklı beslenme alışkanlıklarının kazandırılmasının amaçlandığı besin piramidi günlük hayatta tüketilmesi gereken besin öğeleri hakkında bilgi sunma ve yeterli miktarı saptama noktasında alışkanlıkların oluşturmaktadır. Bu uygulama, ara dönemlerde yapılacak ağır, katı kurallı diyetlerin önüne geçerek yaşam boyu edilen bir beslenme alışkanlığı neticesinde ruhsal ve fiziksel sağlığın korunarak ideal ve dengeli bir yaşamın devamlılığı için önem taşımaktadır.

Beslenme Piramidinde Beslenme Önerileri Nasıldır?

Besin piramidindeki sebze ve meyveler:

Sebzeler, vitamin (A vitamini, C vitamini vb.), mineral ve lif içerikleri ile günlük beslenmede mutlaka bulunmalıdır. Aynı şekilde taze meyveleri bolca tüketmek de vücuda vitamin ve minerallerin alımını artıracaktır. Meyvelerin tüketilme şekli çok önemlidir, çünkü kabuğun çıkarılmasıyla birçok vitamin kaybedilmektedir. Sebze ve meyveleri mümkün olduğu kadar çeşitli tüketmeye özen gösterilmelidir. Günde 5 porsiyon sebze- meyve tüketimi önerilmektedir.

Besin piramidindeki yumurta  ve et ürünleri:

Bu gruptaki gıdalar, vücuttaki tüm hücrelere giren temel bir element olan protein bakımından yüksektir. Et tüketimi proteinin yanı sıra vitamin, demir ve çinkoyu da vücuda getirmektedir. Ayrıca süt, peynir, yoğurt ve bu ürünlerin türevleri de hem protein ihtiyacını hem de alınması gereken kalsiyum, A, C ve D vitaminleri gibi birçok vitamini vücuda alınmasını sağlar. Vücuda sağladığı yağ içeriğinin dikkate alınması gerektiğinden, günlük et tüketimi ılımlı miktarlarda belirtilmektedir. Ayrıca, etteki fazla yağın uzaklaştırılması ve kızartılmış halde değil ızgara veya fırında pişirilmesi gibi sağlıklı hazırlama işlemleri son derece önemlidir.

Besin piramidindeki tahıllar:

Besin piramidi, beslenme ve sağlığın korunması için temel olarak tahıl, sebze ve meyve tüketimini vurgulamaktadır. Tahıllar, patates, ekmek, pirinç, makarna karbonhidrat içeriği nedeniyle önemli bir enerji kaynağıdır. Ayrıca vücuda vitamin, mineral ve lif getirirler. Tam tahılların tüketilmesi ve rafine (basit) karbonhidrat içerikli besinlerin (beyaz un gibi) tüketiminin daha az olması çok önemlidir, çünkü üretim sürecinde besin değerinin çoğu kaybolmaktadır.

Besin piramidindeki süt ve süt ürünleri:

Bu besinler vücuda biyolojik değeri yüksek vitaminler, mineraller, proteinler sağlamaktadır. Kemik ve diş bütünlüğünün gelişimi ve korunması için gerekli olan önemli bir kalsiyum kaynağıdır. Ayrıca süt, peynir, yoğurt ve bu ürünlerin türevleri de hem protein ihtiyacını hem de alınması gereken A, C ve D vitaminleri gibi birçok vitamini vücuda alınmasını sağlamaktadır. Bu gıdaların enerji değeri içerdikleri yağ miktarına göre değişmektedir. Peynirin aşırı tüketimi, doymuş yağlar içerdiğinden vücut üzerinde olumsuz sonuçlar doğurabilmektedir.

Besin piramidindeki katı-sıvı yağlar ve tatlılar:

Bu besin grubu, yüksek kalori alımı ile karakterize edilen, ancak tüm beslenme ilkelerini karşılamayan piramidin tepesini temsil etmektedir. Tatlılar, tatlı gazlı içecekler, cipsler, ölçülü tüketilmesi gereken yiyeceklerdir. Yağlar hayvansal (tereyağı, peynir altı suyu) veya bitkisel (zeytinyağı, Ayçiçek yağı vb.) kapsamaktadır. Bu gruptaki gıdaların aşırı tüketimi, vücudu obezite, kalp ve damar hastalıkları ve şeker hastalığına yatkın hale getirmektedir. Günlük ihtiyaç kadar tüketilen yağ sayesinde vücuda A ve E vitaminlerinin alınması sağlanmaktadır.

Besin Piramidi ile İlgili Sık Sorulan Sorular

Besin piramidi neden üçgen şeklindedir?

Besin  piramidi tam olarak üçgen şeklindedir. Bunun nedeni ise yukarıya çıktıkça daralan bu piramit vücuda alınması gereken besin miktarının belirlenmesi ile doğru orantılıdır. Yukarıya doğru gidildikçe daralan bu piramitte en altta bulunan geniş tabakayı tahıl grubu oluşturmaktadır. Bir kat yukarıya daha dar bir alana çıkıldığında ise meyve ve sebze grubu bulunmaktadır. Biraz daha yukarı çıkıldığında süt, süt ürünleri, et, yumurta ve kuru baklagiller grubu yer almaktadır. En tepeye en dar alana çıkıldığında ise aşırı tüketimi sonrası çok sayıda hastalığın temelini oluşturan yağ ve şeker grubu bulunmaktadır.

Beslenme piramidinin en altında hangi besin grubu yer alır?

Üçgen şeklinde bulunan bu piramitte en alt besin grubunu yüksek lif içeren tahıl grubu oluşturmaktadır. Sindirim sistemini düzenleyerek kalp rahatsızlıkları, gastrointestinal kanser (mide, bağırsak, kolon ve rektum vb. kanser türleri)  ve diyabet gibi ciddi sağlık sorunlarının gelişmesine engelleyen lifli gıdalar hayati önem taşımaktadır. Vücudun enerji ihtiyacını karşılayan önemli besin öğelerinden karbonhidratlarda aynı şekilde tahıl grubu içerisinde bulunan besin öğelerinden elde edilmektedir. Sağlıklı bir yaşam ve devamlılığı için yeteri kadar tahıl tüketimine özen gösterilmelidir.