Beden Algısı Bozukluğu (Dismorfofobi) Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Beden Algısı Bozukluğu (Dismorfofobi) Nedir?

Birçok kişi için dış görünüş büyük önem taşır. Dış görünüş fazla önemsendiği durumda kişiye zarar vererek dismorfofobi yani beden algısı bozukluğu olarak bilinen rahatsızlığa neden olur. Vücut dismorfik, yaygın adıyla beden algısı bozukluğu kişilerin hayatını güçleştiren psikolojik rahatsızlıklardan biridir. Bu algı bozukluğunun tespiti için uzman bir psikolog veya psikiyatr eşliğinde gerekli tetkiklerin yapılması gerekir. 

Yunanca "çirkinlik" anlamına gelen dismorfia kelimesinden türetilen dismorfofobi ilk olarak 1980 yılında tanımlanmıştır. 2014 yılından itibaren ise Obsesif Kompulsif Bozukluğu ile ilişkilendirilmiştir. Dismorfofobi rahatsızlığında kişiler vücutlarındaki en ufak pürüzü dahi bir kusur haline getirerek bunu hayati bir sorun haline getirir. Bir süre sonra bu bozukluk takıntı haline gelerek kişinin hayatını adeta zindan eder. Beden algısı bozukluğunda kişi, fiziksel özelliklerinde gerçekte var olmayan ya da abartılacak kadar fazla olmayan kusurları takıntı haline getirir ve kaygı gösterir. Bazı durumlarda hayali kusur oluşturma eğilimi de görülür. Kişiler kendilerini bedensel olarak kusurlu ve eksik hisseder. Alanında uzman bir hekim kontrolünden geçilmediği müddetçe bu bozukluğun fark edilmesi mümkün olmayabilir.

Dismorfofobi Neden Olur?

Dismorfofobi yani beden algısı bozukluğu, kişilerin bedenleri ile ilgili rahatsızlık duyması sonucunda oluşur. Kişinin algıla problemindeki bozukluktan dolayı görülen dismorfofobi, genetik faktörlerden dolayı da ortaya çıkabilir. Özellikle ergenlik döneminde beden gelişimine bağlı olarak gözlemlenebilen bu rahatsızlığın sebeplerini şu şekilde sıralamak mümkün:

Genetik Faktörler

Kişinin birinci dereceden akrabalarında beden algısı bozukluğu varsa bu rahatsızlığın bireyde ve diğer aile üyelerinde görülme olasılığı artar. Yapılan araştırmalara göre bu bozukluğa sahip kişilerin birinci derece akrabalarında beden dismorfik bozukluğun görülme ihtimali %8'dir.

Biyolojik Faktörler

Bu konuda net araştırmalar yapılmamış olsa da bozukluğa sahip kişilerin serotonin geri alım inhibitörlerine cevap vermiş olması dismorfofobide serotonin hormonunun da etkili olabileceği ihtimalini doğurur.

Çocukluk Travmaları

Birey, kendisini sürekli dış görünüşüyle eleştiren ebeveynlerle büyüdüyse veya çocukluk döneminde akranları tarafından kendisiyle dalga geçildiyse ergenlik döneminde beden algısı bozulmaya başlayabilir. Küçük düşürücü sözler kullanılarak aşağılanan çocuklarda bu bozukluğun görülme ihtimali yüksektir.

Psikolojik Faktörler

Kişilerde halihazırda bir psikolojik rahatsızlık varsa bu rahatsızlıklar beden algısının çarpıklaşmasına yol açabilir. Yeme bozukluğu, anksiyete, depresyon, obezite vb. rahatsızlıklar bu bozukluğu tetikleyebilir.

Ergenlik Çağı ve Düşük Özgüven

Ergenlik çağı ile birlikte bireylerin vücutlarında değişiklikler gözlenir. Sivilce, siyah nokta, hızlı kilo alıp verme gibi durumlar bu süreçte yoğun olarak yaşanır. Bu durum ergenler üzerinde yıkıcı etkilere neden olabilmektedir. Fazla mükemmelliyetçi bireyler bu süreci sancılı geçirirken psikolojik olarak olumsuz etkilenebilir. Bu noktada akran zorbalığı ve akran iletişimi de önemlidir. Ergenlik sürecinde düşmeye başlayan özgüven ilerleyen safhalara da yansıdıkça bireyler kendilerini yetersiz ve eksik hissetmeye devam edebilmektedir.

Sosyal Çevre

Günümüzde sosyal medya her kesimi ele geçirmiş durumda. Sosyal medyanın dayattığı güzellik algısı birçok genci, özellikle ergenleri olumsuz etkilemektedir. Güzellik endüstrisinin dayattığı popüler beden ve yüz algısına kapılan kişiler bu uğurda zaman harcamakta, kendilerini dayatılan forma sokamayan kişilerde ise beden algısı bozukluğu görülebilir.

Beden Algı Bozukluğu (Dismorfofobi) Belirtileri

Dismorfofobi belirtileri, kişilerin günlük hayatları takip edildiğinde ortaya çıkan ayna karşında uzun süreler geçirme, hafif kusurları büyük kusurmuş gibi algılama ve dış görünüşü hakkında takıntılı durumlardır. Beden algısı ya da dismorfofobi bozukluğu belirtileri ise şu şekilde açıklanabilir: 

• Ayna karşısında çok fazla zaman geçirme
• Hafif kusurları daha büyük algılayarak hayali kusurlar görme
• Bu kusurları gizlemek için aşırı makyaj yapma
• Var olmayan veya hafif kusurları için sürekli değişim ihtiyacı hissetme
• Kendilerini, özellikle dış görünümlerini başka insanlarla sürekli kıyaslama
• Sık sık çevrelerindeki insanlara nasıl göründüğünü soran bireyler yoğun bir onay alma ihtiyacı hissetme

Dismorfofobiye sahip kişiler dış görünümlerine takıntılı oldukları için kendilerini yalnızlaştırmaya eğilim gösterirler. Dışarı çıkmaktan çekinen bireyler sosyal olarak da kendilerini geri plana atar. Utangaçlık, obsesif kişilik yapılanmaları ve içe dönüklük bu rahatsızlığın kişilik örüntüsünde yer alır.

Dismorfofobi Tanısı Nasıl Konulur? 

Dismorfofobi tanısı konulması için mutlaka uzman bir klinik psikolog veya psikiyatr ile görüşülmesi gerekir. Beden algısı bozukluğu hafif semptomlar göstererek başlayabilir ve daha sonrasında kişinin gündelik hayatını etkileyecek boyutlara ulaşabilir. Bu noktada uzman bir doktor eşliğinde gerekli tetkikler sonucunda tanının konulması şarttır.

Düzelme ve alevlenme döngüleri gösteren beden algısı bozukluğu sürecini nesnel olarak tespit etmek zordur. Özellikle estetik operasyonlara başvurmuş kişilerde bu bozukluğu tespit etmek çok daha güçtür. Bu noktada semptomlar baş göstermeye başladığı anda uzman bir psikoloğa başvurmak erken tedavi için faydalı olur. Tanının konulmasında kişinin sahip olduğu farklı psikolojik ve fiziksel rahatsızlıklara da dikkat edilirken tedavi süreci bütüncül olarak belirlenir.

Dismorfofobi Nasıl Tedavi Edilir?

Beden algısı bozukluğu tedavisi için bireylerin belirli bir psikolojik tedavi süreci geçirmeleri gerekir. Bazı durumlarda kişiler fiziksel operasyonlara başvurur. Doğrudan dış görünüşünü değiştirmek isteyen kişiler dermatologlara, estetik cerrahiye başvurur. Fakat psikolojik açıdan tedavi olmak isteyenler psikiyatr ya da klinik psikolog eşliğinde süreci yönetebilir.

Beden algısı bozukluğu için bilişsel davranışçı terapi sıklıkla uygulanan yöntemlerden biridir. Hastaya öncelikle yaşadığı bozukluk ile ilgili eğitim verildikten sonra psikoterapi seansları aracılığıyla bedensel kaygılara ve bu kaygıların neden olduğu düşüncelere yönelim sağlanır. Terapistin yönlendirmeleriyle ilerleyen tedavi süreci kişinin gerekli farkındalık düzeyine ulaşmasına ve iyileşmenin sağlanmasına kadar devam eder. Tedavi sürecinin uzunluğu tamamen terapistin görüşlerine ve danışanın isteğine bağlıdır. Terapist gerekli gördüğü durumlarda ilaç tedavisine de başlanabilir.

Beden Algısı Bozukluğu (Dismorfofobi) Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Dismorfofobi ne demek?

Dismorfofobi, kişinin vücudundaki hayali veya hafif bir fiziksel kusura takıntılı hale gelerek kendisine aynada bakma, kendisini başkaları ile karşılaştırmakla meşgul olmasıdır.

Dismorfik bozukluk genetik mi?

Dismorfik bozukluğun nedeni hakkında net bir yorum yapabilmek için hastanın uzman bir psikolog veya psikiyatr eşliğinde tanı sürecinden geçmesi gerekir. Ancak terapistin yorumları eşliğinde bozukluğun nedeni tespit edilebilir. Yapılan araştırmalar birinci dereceden akrabalarda görülen beden algısı bozukluğunun aktarılabileceğini belirtmektedir. Bu durumda genetik yatkınlığın etkili olduğunu söylemek mümkün. Fakat tek sebep genetik yatkınlık olmayabilir.

Sosyal medya dismorfofobisi nedir?

Sosyal medya dismorfofobisi, kişinin sosyal medya filtreleri ile paylaşılan fotoğraflarını beğenirken kendi görünümünden rahatsızlık duyması şeklinde tanımlanabilir. Bu durum yalnızca çektiği fotoğraflar için değil sosyal medyada dayatılan güzellik algısından, sosyal medya ünlülerinin paylaşımlarından, güzellik sektörünün tek tip profil yaratmasından kaynaklı olabilmektedir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.