Düzenli yapılan tetkikler sayesinde önlenebilir hastalıklar tespit edilebiliyor ve böylelikle bireyin daha sağlıklı bir yaşam sürmesi sağlanabiliyor. Günümüzde bu amaca uygun çeşitli tarama ve tanı tetkikleri bulunuyor. Özellikle biyokimyasal tetkikler vücuttaki biyolojik değişiklikleri gösterebiliyor ve en önemli testler arasında sayılabiliyor. Kan, idrar ve çeşitli vücut sıvılarının biyokimyasal olarak analiz edilmesini sağlayan bu testler, bireyler tarafından yaşamlarının belli dönemlerinde düzenli olarak yaptırılması öneriliyor. Memorial Dicle Hastanesi İç Hastalıkları Bölümü’nden Uz. Dr. Erhan Aydın, sağlıklı bir yaşam için hayat boyu yapılması gereken testler hakkında bilgi verdi.
Yenidoğan dönemde yapılan testleri ihmal etmeyin
Yenidoğan döneminde yapılması gereken ilk testler kan grubu tayini, yaşamın ilk 48-72 saatini takiben de doğumsal metabolik hastalıklar açısından testleridir. Bu testlerin yapılması için çocuğun beslenmeye başlamış olması önemlidir. Çünkü bu hastalıklar beslenme ile ortaya çıkar. Metabolik hastalık taraması için topuktan kan alma işlemi ilk 3 -7 gün içinde yapılmalıdır. Topuktan alınan kan ile fenilketonüri ve kongenital hipotiroidi gibi büyüme-gelişme ve zeka geriliği yapabilecek hastalıkların tanısı konulabilir. Buna uygun tedavi ve diyet uygulaması ile hastalık kontrol altına alınabilir. Yine yenidoğan döneminde sıkça görülen sarılıklar nedeniyle bilirubin testlerini yapılması öncelikli tetkikler arasındadır.
Çocuklarda 2 yaşına kadar tam kan sayımı yapılmalı
Ailelerin, bebeklerinin sağlıklı olduğunu düşünerek düzenli doktor kontrollerini aksatması ve bazı tetkikleri yaptırmaması önemli hastalıkların atlanmasına neden olabilir. Sağlıklı çocuklarda 9-12 aylar arasında tam kan sayımı, serum demir düzeyi, tam idrar tetkiki yapılmalıdır. 2 yaş civarında, okul öncesi dönemde tam kan sayımı, tam idrar tetkiki ve rutin biyokimyasal testler (serum lipid düzeyleri dahil) yapılmış olmalıdır. Ayrıca riskli sanayi bölgelerinde yaşayan kişilerin çocuklarının kan kurşun düzeyine de bakılmalıdır.
Okul öncesinde hepatit kontrolü ihmal edilmemeli
Çocukların okul öncesinde, yenidoğan döneminde hepatit aşısı yapılmış olsa da HBsAg ve AntiHBs tahlilleri yapılmalı, bağışıklık ve aşılama durumları kontrol edilmelidir. Uygun görüldüğünde çocukların hepatit aşıları da yapılmalıdır. Bu dönemde dışkıda parazit araması da yapılması gereken testler arasındadır. Bunun yanında aşırı kilolu çocuklarda şeker hastalığı açısından kan şeker düzeyleri ve büyüme geriliği olan çocuklarda ise çeşitli hormon düzeyleri kontrol edilmelidir.
Yetişkinlerde kanser ve kalp taramaları önemsenmeli
30-40 yaşlarında kadın ve erkek bireylerde 3 yılda bir tam kan sayımına, kan şekerine ve serum lipid düzeylerine mutlaka bakılmalıdır. 30 yaşından sonra kadınlarda rahim ağzı kanseri erken teşhisi için yılda bir kez PAP smear testi yapılarak, sonucu bir kadın-doğum uzmanı tarafından değerlendirilmelidir. 40 yaşından sonra hem kadınlarda hem erkeklerde mide-bağırsak hastalıkları erken teşhisi için gaitada gizli kan tetkikinin, 40 yaş üzeri erkeklerde ise prostat kanseri erken tanısı için kanda total ve serbest PSA ölçümünün yapılması gereklidir. 50 yaşından sonra kalp sağlığı için hastanın kilosu, kan yağı düzeyleri, diyabet ve hipertansiyon gibi hastalıkları dikkate alınarak gerekli testler yapılmalı, bunlara eklenecek ileri tetkikler de bu sayede belirlenmelidir.
Hangi testin yaptırılacağı uzmana danışarak belirlenmeli
Kişiye ait risk faktörleri, daha önceden geçirilmiş hastalıklar, operasyonlar, aile öyküsü veya genetik özellikleri yapılacak tahlillerin içeriğini ve sıklığını belirleyecektir. Yapılacak tahlillerin öncesinde ve sonrasında doktora danışarak ayrıntılı bilgi edinilmesi gereklidir. Doktor, tahlil öncesi ve sonrasında yapılması gerekenler hakkında bilgilendirme yapacak, gerektiğinde ilave tetkik ve tanı yöntemlerini önerecektir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 10 Mart 2021
Yayınlanma Tarihi: 11 Şubat 2020
