Yükleniyor
Kişiler nefes alıp verirken, sindirim sistemi ve dolaşım gibi temel yaşam faaliyetlerini sürdürdükleri esnada sürekli olarak kalori yakarlar. Besin işleme ve hücre üretimi gibi temel işlevler sayesinde dinlenme aşamasında bile kalori yakımı devam eder. Bazal metabolizma hızı ise kişinin dinlenme durumunda ihtiyaç duyduğu minimum kalori miktarının tahmini olarak belirtilmesi durumudur.
Bazal metabolizma, vücudun dinlenme sırasındaki harcadığı enerjiyi ifade etmektedir. Vücut temel işlevlerini sürdürebilmesi için minimum enerji seviyesi olması gerekir. Hücrelerin yenilenmesi, vücut sıcaklığının dengelenmesi, solunum ve sindirim gibi süreçler buna dahildir. Bazal metabolizma, kişinin cinsiyetine, yaşına, sağlık durumuna, kilosuna ve genetik faktörlere bağlı olarak değişir. Diyet planlanması yapılırken, egzersiz programlanırken ya da kilo kontrolü sağlanmak istediğinde kullanılır.
Bazal metabolizma hızı, vücudun temel yani bazal yaşamı sürdürme işlevini yerine getirirken yaktığı kalori miktarı olarak tanımlanır. Dinlenme Metabolizma Hızı (RMR) olarak da adlandırılan, bazal metabolizma, bütün gün yatakta kaldığınızda ya da dinlendiğinizde yakılan kaloridir. Her iki durumda da çoğu kişi vücutlarının metabolizma hızını hesaplamak için bazal metabolizma hızı formülünü kullanması gerekir.
Kullanılan ya da harcanan kalorilerin yaklaşık %60-70'ini oluşturan bazal metabolizma hızı olarak ifade edilir. Yaşayan ve nefes alan vücut, kalp atışı, hücre üretimi, solunum, vücut sıcaklığını korunması, dolaşım, besin işleme için bu enerjiyi kullanır.
Bazal metabolizma hızı, yaş, kilo, boy, cinsiyet, çevre sıcaklığı, diyet ve egzersiz alışkanlıkları gibi birçok faktörden etkilenebilir.
Bazal metabolizma hızı (BMH), hesaplanırken dünya genelinde kabul edilen formüller kullanılır. Bu yöntemlerden biri de Harris-Benedict denklemidir. Bu formül cinsiyet, yaş, kilo ve boy gibi temel faktörlere dayalıdır ve şöyle açıklanır:
BMH, günlük aktiviteler, egzersiz ve diğer faktörler eklenerek günlük toplam enerji ihtiyacınızı belirlemek için kullanılır. Bazal metabolizma hızı hesapladıktan sonra, bu değeri günlük aktivitelere göre çarpıp günlük kalori ihtiyacını hesaplayabilirsiniz. Bu sayede kilo kontrolü veya beslenme planlaması için önemli bir yol gösterici olur.
Bazal metabolizma hızı hesaplanırken kullanılan bu formül her zaman doğru sonuç vermeyebilir. Bunun sebebi kişinin sağlık sorunu olup olmaması ya da yaşa bağlı olarak kişiden kişiye farklılık göstermesinden kaynaklanır. İndirekt kalorimetre (IC) klinik testi ile bazal metabolizma hızı hesaplanabilir. Hız ölçümü öncesinde kişilerin en az 12 saat aç olmaları sonuç için önemlidir.
Bazal metabolizma hızı normal aralığı cinsiyet, yaş ve cinsiyete göre farklılık gösterir. 20-40 yaş arasındaki kadınlarda ideal olarak kabul edilen bazal metabolizma hızı 1000 - 1400 aralığındadır. Bu durum erkeklerde ise 1200 – 1600 değerleri arasındadır. 40 yaş ve üstü kişilerde metabolizma hızı zaman içerisinde yavaşlar.
Bazal metabolizma hızını yaş, cinsiyet, vücutta bulunan yağ ve kas kütlesi, hormon değerleri, genetik faktörler, fiziksel aktivite düzeyi ve beslenme düzeni gibi faktörler etkiler. Bu faktörler şöyle açıklanabilir:
Vücuttaki kas miktarı bazal metabolizma hızını etkileyen faktörler arasında yer alır. Kas, çalışmak için yağdan daha fazla enerjiye ihtiyacı vardır. Kas dokusu ne kadar fazla olursa o kadar fazla enerjiye ihtiyaç olur.
Yaşlandıkça kas dokusu kaybı, hormonal ve nörolojik süreçlerdeki değişimler bazal metabolizma hızını etkiler.
Daha büyük vücuda sahip olan kişiler daha yüksek bir metabolizma hızına ihtiyaç duyarlar. Çünkü bu kişilerde daha büyük organlar ve sürdürmeleri gereken daha büyük sıvı hacmine sahiptirler.
Erkeklerin metabolizmaları genellikle kadınlardan daha hızlı olduğundan cinsiyet de bazal metabolizmayı etkileyen faktörlerdendir.
Bazı ailelerde genetik olarak bazal metabolizma hızı diğerlerinden daha hızlıdır ve bazı genetik bozukluklar da metabolizmayı etkileyebilir.
Egzersiz kas kütlesinin artmasını sağlar ve dinlenme halindeyken bile daha hızlı kilo yakan metabolik motorlarını güçlendirir. Bu da bazal metabolizma hızının dengelenmesini sağlar.
Hipertiroidizm gibi hormonal dengesizliklerden kaynaklı olarak görülen hastalıklar bazal metabolizmayı etkileyebilir.
Artan sıcak veya soğuk gibi çevresel değişiklikler, vücudu normal sıcaklığını korumak için daha fazla çalışmaya zorlar bu da bazal metabolizma hızını artırır.
Besinler bazal metabolizmayı etkileyen en önemli faktörlerden biridir. Neyi, nasıl ve hangi hızda yediğiniz bazal metabolizma üzerinde büyük bir etkiye sahiptir.
Bazal metabolizma vücudun dinlenme sırasında fonksiyonlarının devamlılığının sağlanması için ihtiyaç durulan enerjinin harcanmasıdır.
Bazal metabolizma hızını artırmak için şu yöntemleri uygulayabilirsiniz:
Bazal metabolizma hızının düşük olması, diyet yaparken kilo vermeyi zorlaştırır. Bunun yanında kilo almanıza sebep olabilir. Diyet uygulansa da yavaş kilo verilmesine neden olur.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Yayınlanma Tarihi: 4 Ekim 2023
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
