Ayak bölgesinde görülen ağrılar genelde fiziksel rahatsızlıklardır ve genelde ayak yapısına uygun olmayan ayakkabı kullanımı, uzun süre ayakta kalma, uzun yürüyüş ya da koşular yapma, çarpma, burkulma ve travmalar ağrının sebebi olabilir. Ayakta en sık rastlanan ağrılar ayak bileği, ayak baş parmağı, ayak tabanı ve topuk bölgesinde görülür. Bazende bu ağrılar artrit gibi sağlık problemlerinin belirtisi de olabilir.
Ayak Ağrısı Neden Olur?
Ayak ağrısı çok yaygın bir sorundur. Çoğu insan hayatlarının bir döneminde benzer bir sorunla karşı karşıya kalabilir. Ağrı, kronik ve uzun süreli veya akut, ani ve kısa süreli olabilir. Ayak tek bir uzuv gibi görünse de çeşitli parçalardan oluşur ve ağrının nedeni her parça için farklı olabilir. Ayakta oluşan ağrıların nedenleri şunlardır:
Ayak Bileği Ağrısı Neden Olur?
Ayak bileği ağrısı, genellikle eklem veya alt bacağı topuğa bağlayan aşil tendonu da dahil olmak üzere ayak bileğinin herhangi bir noktasını etkileyen ağrılar olarak ifade edilebilir. Kas iskelet sisteminin bir parçası olan ayak bileği, vücudu taşımaya yardımcı olan noktalardan biridir ve aslında ayakta durmamızı, dengede kalmamızı ve hareket edebilmemizi sağlarlar. En yaygın nedenleri arasında tendon ve kas zedelenmesi, yüksek topuklu veya ayak yapısına uygun olmayan ayakkabı kullanımı, burkulma, aşırı kullanım ve artrit gibi romatizmal veya kas-iskelet sistemi hastalıklarının yer aldığı ayak bileği ağrısının diğer nedenleri şöyledir:
Ayak Baş Parmağı Ağrısı Neden Olur?
Başparmakta ağrının yaygın nedeni başparmak yamulması sonucu hareket kısıtlılığı (halluks rigidus) oluşmasıdır. Yanlış ayakkabı kullanımı, gut, periferik nöropati, parmakta kemik çıkıntısı(bunyon), ayak parmağı deformiteleri, tırnak batmaları, ayak parmağı yaralanmaları, burkulma ve kırılmalar başparmağı ağrısına neden olur. Bunlar zamanla ayak başparmağında sert parmak durumunun ortaya çıkmasının risk faktörleri arasında yer alırlar.
Ayrıca gut hastalığı, diyabet gibi diğer tıbbi sebepler diğer risk faktörleri arasında yer alırken, siğil ve nasırda ayak başparmağında ağrının diğer nedenleri arasında yer almaktadır.
Halluks rigidus, ayak başparmağı kökündeki eklemde görülen, ayak tarak kemiği ile parmak arasındaki eklemde ağrı ve hareket kısıtlılığı oluşmasıdır.
Ayak parmağı ağrısına eşlik eden belirtiler:
- Parmakta deformite
- Yanma hissi
- Uyuşma
- Siğil
- Şişlik oluşması
- Kızarıklık
- Diğer eklemlerde ağrı
Ayak Altında ve Ayak Tabanında Ağrı Neden Olur?
Ayağın altında hissedilen ağrıya daha çok koşma, çok sıkı ayakkabı kullanma, egzersizler, plantar fasiit veya morton nöroması gibi bir durum neden olmaktadır. Sert veya çatlamış cilt veya siğil de ve hatta bazı kişilerde ayağın alt kısmına ekstra baskı uygulayan ayak şekline sahip olmakta ayakaltında ki ağrının nedenleri arasında yer alır.
Plantar fasiit ayağın alt kısmında topuğa yakın noktada bıçak saplanır gibi bir ağrıya neden olabilir. Düztaban veya yüksek kemerli bir ayağa sahip olmak, fazla kilolu olmak, sert yüzey üstünde fazla yürümek, yalınayak yürümek ve hamilelik, topuk kemiğinden ayak kemerine ve ayak parmak tabanına uzanan doku bandına zarar verebilen ve sonucunda plantar faasit’e neden olan yaygın sebeplerdendir.
Ayak çukuru veya ayak altında ki ağrı için uygulayabileceğiniz bazı yöntemler ise ayakaltı ağrısına iyi gelir:
- Ayağı dinlendirmek
- 2-3 saat aralıklarla ayak altına 20 dakika süre ile buz kompresi uygulamak
- Alçak topuklu, yumuşak tabanlı ayakkabılar kullanmak
- Fazla kiloluysanız kilo vermek
- Düzenli ve hafif egzersizler ile ayağı güçlendirmeye çalışmak
Ayak Üstünde Ağrı Neden Olur?
Ayağın üst kısmında oluşan ağrı yaygın olarak koşma, tekme atma veya zıplamayı içeren aşırı kullanıma sebep olan egzersizler, iltihaplanma, yaralanma, kemik zedelenmesi ve topuk dikeni nedeniyle oluşmaktadır. Yine ayak bölgesinde oluşan ağrıların sebepleri arasında yer alan çok sıkı ayakkabılar giymek ve gut gibi bazı durumlar da yine ayaküstünde oluşan ağrının sebepleri arasında yer alabilir.
Sol Ayak ve Sağ Ayak Ağrısı Neden Olur?
Sol ve sağ ayak bölgesinde ki ağrının yaygın nedenleri arasında artrit, kırık, gut, tendinit ve plantar fasiit yer alır. Kişinin yaşı ilerledikçe ve eklemler kullanıma bağlı aşındıkça ayaklarda sol veya sağ ya da her iki ayakta ağrı ortaya çıkabilir. Fazla kilolu olmak da ayaklarınıza ekstra baskı uygular ve bu da ağrıya neden olabilir.
Diğer yandan her zaman bir uzvu diğerinden daha baskın bir şekilde kullanma eğilimine sahip oluruz. Sağlak ya da solak olmak, koşu veya yürüyüş gibi aktivitelerde birine daha fazla baskı uygulamaya neden olur ve bu da sol ya da sağ ayakta oluşan ağrının nedenleri arasında yer alır.
Ayak Ağrısı Risk Faktörleri Nelerdir?
Ayak ağrısının nedenleri, en sık görülen ağrı türlerine ve bölgelere göre sınıflandırılabilir.
- Ayak ağrısı sorununa; çeşitli hastalıklar, deformiteler, biyomekanik durumlar, uygun olmayan ayakkabı seçimi veya çeşitli yaralanmalar neden olabilir.
- Bunun yanı sıra, enfeksiyonlar, virüsler, mantarlar ve bakteriler de ağrı yapabilir.
- Ayak tabanlarındaki siğiller virüslerden kaynaklanır ve iltihaplanma ve ağrıya neden olabilir.
- Ayak mantarı da ayaklarda iltihaplanma ve ağrıya yol açan nedenler arasında yer alır.
- Batık ayak tırnakları, ayak ağrısının nedenlerinden biridir. Tırnağın kenarı deriye battığında batık bir ayak tırnağı oluşur. Bu ağrıya neden olur ve sıklıkla enfeksiyona yol açar.
- Ayrıca diyabet hastaları, zayıflamış bağışıklık sistemleri nedeniyle enfeksiyonlara karşı daha hassastır. Ayak ağrısı, ciltte ve iç yapılarda hasar, tekrarlayan küçük travmalar ve basınç yüklerinden de kaynaklanabilir.
- Mikro travma, çok sert ya da çok yumuşak yüzeylerde yürümekten veya aktiviteye özgü olmayan, zayıf yastıklama özelliğine sahip yanlış ayakkabıların seçilmesinden dolayı olabilir. Çok dar veya yüksek topuklu ayakkabılar giymek ön ayakta ağrıya yol açabilir. Gün içinde uzun süre dar ve sıkı ayakkabı giymek ayak sağlığını bozar.
- Spor yapmaya uygun olmayan ayakkabılar aktivite esnasında ayak ağrısına yol açan faktörler arasında yer alır.
- Bunun yanı sıra, bacak ve ayaktaki damar sertlikleri ve dolaşım bozuklukları da ayakta ağrıya neden olabilir. Bu ayak ağrısı özellikle güç sonrasında ortaya çıkar.
Ayak Ağrısı Nasıl Oluşur?
Ayak, alt ekstremite hareketinin temelidir. Bu, yürürken veya koşarken verimli emilim ve itme sağlayan karmaşık bir sistemdir. Ayak ağrısı, ayağın iç yapılarının etkileşimi veya ayağın dış etkilerle etkileşimi ile ilgili bir sorunu gösterir. Ağrının ana ipuçları, nasıl ve ne zaman ortaya çıktığı, nerede olduğu ve ona neyin sebep olabileceğidir.
Ayak ağrısı oluştuğunda, vücut ağrıyı gidermek için hareket ederek veya işlevini değiştirerek tepki verir. Ayak ağrısının birçok nedeni olabilir. Ayak ağrısı olan bir kişiye teşhis konulurken pek çok bilgi toplanır. Semptomatik bir kişiyi teşhis ederken, tıbbi geçmiş, yaş, biyomekanik değerlendirme (düz taban, yüksek taban, topuk valgus, kalkaneal valgus vb.), antrenman geçmişi, antrenman zemin kalitesi, radyoloji ve uygunsa MRI (manyetik rezonans görüntüleme), kan testleri (romatoloji testleri - CRP, ESR, kan sayımı vb.) ve EMG kullanılabilir. Doğru tedavi doğru teşhisle başlar, bu nedenle doktorlar önce doğru teşhise odaklanmalıdır.
Ayak Ağrısı Nasıl Teşhis Edilir?
Tedavi planlanırken ayak ağrısı sorununun doğru değerlendirilmesi ve teşhisi çok önemlidir. İyi bir klinik gözlem, tıbbi öykü ve fizik muayene bulguları ayak ağrısı sorununu teşhis etmede en önemli adımlardır. Bundan edinilen bilgilere göre yardımcı yöntemler kullanılabilir. Teşhis yöntemlerinden bir diğeri yürüme analizidir. Ayakta özellikle topuk dikeni, metatarsalji, kompresyon yaralanmaları, tendinit, bağ gerilmesi gibi mekanik problemlerin olduğu her durumda yapılmalıdır. Basınç sensörleri ile donatılmış bir platform üzerinde gerçekleştirilir. Bu sayede tabanın basınç haritaları görüntülenir ve böylece mekanik arızalar ortaya çıkarılır.
Röntgen yöntemi, topuk dikenlerini ve kireçlenmeleri teşhis etmek için kullanılır. Ayağın kaslarını, tendonlarını ve bağlarını görüntülemek için tanı amaçlı MRI kullanılır. Bununla birlikte, özellikle iltihaplı romatizmal hastalıkların teşhisinde kan testleri yapılır.
Ayak Ağrısına Ne İyi Gelir?
Altında herhangi bir tıbbi rahatsızlığın bulunmadığı ayak ağrılarında, ayakları yüksekte tutup kan akışını iyileştirme, ayağı dinlendirmek, ağrı ve varsa şişliği azaltmak için buz kompresi uygulama, ayakkabı kullanımı ile artan ağrı varsa tabanlık kullanma ve daha hafif ayakkabılar tercih etme ayak ağrısına iyi gelir.
Ayak ağrısına iyi gelen yöntemler şunlardır:
- 15-20 dakika süreyle buz kompresi uygulamak
- Elastik bandaj ile ayağı sarmak
- Ağrıyan ayağı kalp hizasının üstünde tutarak ayakları dinlendirmek
- Ağrı geçene kadar aktiviteleri sınırlandırmak
- Ayaklara masaj yapmak
- Ayak yapısına daha uyumlu ve konforlu tabanlığa sahip ayakkabılar tercih etmek
- Ayağa baskı yapan ayakkabı, bot gibi bir şey varsa çıkarmak
- Sürtünme ve tahrişi engellemek için ayakkabı pedi kullanmak
- Ayak bileği ağrıları için gece yatarken ayağı sabitlemeye yardımcı atel veya ortez takmak
- Akapunktur uygulatmak
- Reçetesiz ağrı kesiciler kullanmak
Ayak Ağrısına İyi Gelen Doğal Yöntemler
Yine evde uygulayabileceğiniz bazı bitkisel çözümler ile ayak ağrısını hafifletmek mümkündür:
Epsom tuzu ile ayak banyosu yapmak
İltihap önleyici ve yatıştırıcı özelliği bulunur. Yarım bardak epsom tuzunu, suya döküp iyice karıştırdıktan sonra ayaklarınızı 10-15 dakika kadar bu solüsyonun içerisinde bekletin
Ballı zencefil çayı içmek
Ağrı kesici ve antiinflamatur özellikleri bulunan zencefili balla karıştırarak hazırlayacağınız çayı tüketebilirsiniz. Bu ağrı ve iltihaplanma ile mücadeleye yardımcı olur.
Sıcak veya soğuk kompres uygulamak
Sıcak su kan dolaşımını iyileştirmeye yardımcı olurken, soğuk su ise ağrı olan bölgeyi uyuşturmaya yardımcı olup, iltihabı azaltabilir. Sıcak suyu ağrı olan bölgeye 10 dakika uyguladıktan sonra, buz kompresini de 10 dakika süre ile yapın. Bunu günde 2-3 defa tekrar edebilirsiniz.
Vitamin takviyesi almak
Vitamin eksikliği de ağrı ve halsizliğin nedenleri arasındadır. Vitamin ve mineral desteğini beslenme düzeninize dahil etmelisiniz. Balık, et, yumurta, süt ürünleri, portakal gibi özellikle D ve B vitamini içeren besinleri tüketmeye özen gösterin.
Nane yağı ile masaj uygulamak
Ayak ağrısı, şişlik ve kızarıklığı önlemeye yardımcı olabilecek antiinflamatuar özelliklere sahip olan nane yağı ile hazırlanan su da ayaklarınızı bekletebilirsiniz. 10-12 damla nane yağını sıcak suya damlatıp, 10 dakika kadar suyun içinde bekletebilirsiniz ve bunu günde 1 kere uygulayabilirsiniz.
Ayak Ağrısı Nasıl Önlenir?
- Ayağa tam oturan ve destekleyici ayakkabılar kullanın
- Dar burunlu ve yüksek topuklu ayakkabılar giymekten kaçının
- Egzersiz yaparken ısınma ve soğutmayı ihmal etmeyin
- Kilo vermeye çalışın
- Ayakları güçlendirmek ve ağrıdan kaçınmak için doğru egzersizleri uygulayın
Ayak Ağrısı Nasıl Tedavi Edilir?
Ayak ağrısı tedavisi, ağrının nedenine bağlı olarak planlanır. Tedavi yöntemleri ilaç, kuvvet, germe, fizik tedavi, immobilizasyon ve ameliyatı içerir. Bu tedavilerden bazıları hasta tarafından kendi kendine uygulanabilir. Ancak bunlar başarısız olursa, gözetim altında profesyonel destek ve ileri tedavi aranmalıdır. Ayaklarınızda ilk rahatsızlık veya ağrı hissettiğinizde, tedavi dinlenme, soğutma, sıkıştırma ve yükselme ile başlayabilir.
- Ağrı kesiciler ayrıca rahatsızlık ve ağrıyı gidermek için de kullanılabilir. Dinlenme, dokunun iyileşmesini sağlar ve etkilenen bölgeye daha fazla baskı yapılmasını önler.
- Ayaklarınıza ağırlık vermekte zorlanıyorsanız koltuk değneği kullanabilirsiniz. Ayak bileği ve ayak destekleri olarak temin edilebilir. Etkilenen bölgeye dinlenme, rahatlık ve destek sağlarlar. Etkilenen dokunun şişmesini önlemeye yardımcı olur.
- Ağrılı bölgedeki aşırı şişlik, etkilenen bölgedeki sinir liflerini sıkıştırarak ağrıyı artırır. Ağrıyan bölgeye buz uygulamak ağrıyı biraz dindirerek, şişliği azaltır. Ayaklardaki ağrı ve şişlik sorunu ile mücadele için çeşitli ilaç çözümleri de kullanılabilir. Bu durumda uzman bir hekim tarafında muayene edilmek ve gerekirse uygun ilaç tedavisi yöntemine başlamak gerekir.
- Ayaklarınızın altındaki zeminde donmuş bir su şişesini yuvarlamak plantar fasiitin hafifletilmesine yardımcı olabilir.
- Destekleyici ayakkabılar giymek ve çıplak ayakla yürümekten kaçınmak önerilir. Ayak ağrısının şiddeti ve nedeni belirlendikten sonra, bir dizi düzeltici ve düzeltici eylem başlatılabilir.
- Kırık söz konusu ise atel ya da alçı ile sabitlenebilir
- Ayak ağrısını azaltmak, iyileşmeyi desteklemek ve bölgeye kan akışını arttırmak için ultrason, çeşitli elektrik stimülasyonu ve manuel terapi gibi yöntemler kullanılabilir.
- Ayağın alçıya alınmasından kaynaklanan ayak hareketsizliği yeterli dinlenmeyi sağlayabilir, ancak uzun süreli hareketsizlik kas zayıflığına ve eklem sertliğine yol açabilir. Bu nedenle sürekli devam eden bir rahatsızlık mevcut ise konunun uzmanı bir hekime görünmede fayda vardır. Hekim muayenesi sonrası medikal tedaviye başlanabilir.
Ayak Ağrısı ile İlgili Sık Sorulan Sorular
Gece ya da dinlenirken ortaya çıkan ayak bileği ağrısı neden olur?
Geceleri ya da dinlenirken ağrılar ortaya çıkabilir ancak nadiren çok rahatsız edici noktaya ulaşırlar. Geceleri oluşan ayak ağrılarının yaygın nedenleri arasında hareketsizlik, kasların aşırı zorlanması, uygun olmayan ayakkabı veya sert yüzeye basılması, susuzluk, besin eksikliği, aşırı alkol alımı, gebelik, periferik arter hastalığı ve kullanılan ilaçlar yer almaktadır.
Ayak ağrısı hangi hastalıkların belirtisidir?
Ayakta oluşan ağrılar periferik arter hastalığı, artrit, diyabet ve damar hastalıklarının belirtisi olabilir. Kalp ya da şeker hastalıkları da ayaklarda şişmeye ve dolayısı ile ağrıya neden olabilir.
Ayak ağrıları için hangi doktora veya tıbbi birime görünülmelidir?
Ayak ağrılarının altında yatan sebebin öğrenilebilmesi için ortopedi ve travmatoloji bölümü doktorlarına görünülmelidir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 11 Kasım 2024
Yayınlanma Tarihi: 26 Haziran 2023
