Asetilkolin Nedir? Asetilkolin Ne İşe Yarar?

Asetilkolin Nedir?

Asetilkolin, sinir hücreleri aracılığıyla beyinden vücuda mesajlar taşıyan bir kimyasal olan nörotransmitterdir. Uyarıcı bir nörotransmitter olduğu için asetilkolin, kas ve sinir sistemi başta olmak üzere vücudun birçok fonksiyonunda önemli bir rol oynar.

Doğal olarak oluşan asetilkolin ilk olarak 1914 yılında Londra'dan İngiliz fizyolog Sir Henry Dale tarafından tanımlanmış ve bilim dünyasına kazandırılmıştır. Asetilkolin, asetik asit ve kolinden meydana geldiği için yapısını da bu iki maddeden alır.

Kas hareketi, hafıza ve bilişsel fonksiyonlar, REM uykusu, dikkat ve öğrenme dahil olmak üzere vücudun birçok işlevinde önemli bir rol oynayan asetilkolin, sinir hücrelerinin sonunda üretilir. Buradaki üretim sonrasında beyinden vücuda mesajlar taşıyan önemli bir nörotransmitter olarak görev yapar.

Asetilkolin Nerede Üretilir?

Asetilkolin, merkezi sinir sistemi, periferik sistem ve omurilikte üretilir. Yapısını, asetik asit ve kolin birleşiminden alır. Kolin aynı zamanda besinlerde de bulunan bir maddedir. Özellikle yumurta sarısı, soya, karaciğer ve baklagiller gibi doğal besinlerin içinde kolin bulunur.

Asetilkolin Ne İşe Yarar?

Asetilkolin, otonom sinir sisteminde kalp atış hızı, kan basıncı ve bağırsak hareketliliğini düzenleyen nöronlar tarafından salınır. Asetilkolin temelde kas kasılmalarında, hafızada, motivasyonda, uykuda ve öğrenmede rol oynar.

Asetilkolinin ne işe yaradığı noktasında şu şekilde bir listeleme yapılabilir:

• Asetilkolin kan basıncını düzenler, kalp atış hızını düşürür
• Bağırsak hareketlerini düzenleyen nöronlar salgılar
• Kas kasılmalarını kontrol eder
• Hafıza, motivasyon, uyku ve öğrenmeyi etkiler
• İdrar atılımını kontrol eder
• Ereksiyonu etkiler
• Sindirim bezleri, tükürük bezleri ve ekzokrin ter bezleri gibi salgıları uyarır
• Böbreküstü bezlerinizden adrenalin ve norepinefrin salınımına neden olur
• Norepinefrin salınımıyla sempatik sistemi harekete geçirir

Asetilkolin kan basıncını düzenler, kalp atış hızını düşürür

Bir nörotransmitter türü olan asetilkolin, parasempatik sinir sistemi aracılığıyla kalp üzerinde etkiye sahiptir. Vagus siniri yoluyla salınan asetilkolin, kalpteki M2 muskarinik reseptörlerine bağlanarak sinoatriyal (SA) düğümdeki elektriksel aktiviteyi azaltır. Bu etki, kalp atış hızının düşmesine (bradikardi) ve dolayısıyla kan basıncının azalmasına neden olur. Bu da kardiyovasküler sağlık açısından önemlidir.

Bağırsak hareketlerini düzenleyen nöronlar salgılar

Asetilkolin, gastrointestinal sistemde bağırsak hareketleri üzerinde de etkili bir nörokimyasaldır. Bu bağlamda bağırsak hareketlerini artırarak sindirimi destekler. Parasempatik sinir sistemi tarafından salınan asetilkolin, bağırsak düz kaslarının kasılmasını ve sindirim enzimlerinin salgılanmasını uyarır, böylece sindirim sürecini düzenlemek gibi bir role sahiptir.

Kas kasılmalarını kontrol eder

Asetilkolin, motor nöronlar tarafından kas hücrelerine iletilerek kas kasılmasını başlatan bir parçadır. Sinir uyarısı sinir ucuna ulaştığında, asetilkolin sinaptik aralığa salınır ve kas hücresinin yüzeyindeki nikotinik asetilkolin reseptörlerine bağlanır. Bu bağlanma, iyon kanallarının açılmasına ve kas hücresinin depolarizasyonuna neden olarak kas kasılmasını tetikler. Özetle kasların sağlıklı bir şekilde kasılmasını sağlamak gibi bir görevi vardır.

Hafıza, motivasyon, uyku ve öğrenmeyi etkiler

Merkezi sinir sisteminde yer alan asetilkolin, bellek, öğrenme, dikkat ve uyanıklık gibi bilişsel işlevlerde önemli bir rol oynar. Örmeğin beyindeki asetilkolin seviyelerinin azalmasının, alzheimer hastalığı gibi nörodejeneratif hastalıklarla ilişkilendirildiği değerlendirilmiştir.

İdrar atılımını kontrol eder

Asetilkolin, mesane düz kaslarının kasılmasını sağlayarak idrarın sağlıklı bir şekilde atılmasına yardımcı olur. Parasempatik sinir sistemi tarafından salınan asetilkolin, mesane kaslarını uyararak idrar yapma sürecini başlatır. Bu süreç zarar gördüğünde idrar problemleri ortaya çıkabilir.

Ereksiyonu etkiler

Asetilkolin, penisteki düz kasların gevşemesini sağlayarak kan akışını artırır ve ereksiyonu destekler. Parasempatik sinir sistemi tarafından salınan asetilkolinin, bu süreçte önemli bir role sahip olduğu kabul edilir.

Sindirim bezleri, tükürük bezleri ve ekzokrin ter bezleri gibi salgıları uyarır

Asetilkolin, çeşitli bezlerin salgı üretimini de artırmakla görevlidir. Örneğin, tükürük bezlerinde tükürük üretimini, mide ve pankreasta sindirim enzimlerinin salgılanmasını ve ter bezlerinde ter üretimini uyarır. Bu etkiler, parasempatik sinir sistemi yoluyla gerçekleşir.

Asetilkolin Düşüklüğü Nelere Yol Açar?

Asetilkolinin vücutta eksik olduğu durumlarda bazı hastalıkların görülme riski artabilir. En yaygın olarak alzheimer hastalığı öne çıkar.

Asetilkolin düşüklüğü ile ilişkilendirilen hastalıklar şöyle açıklanabilir:

Alzheimer hastalığı

Alzheimer hastalığı olan kişilerin beyinlerinde yeterli düzeyde asetilkolin olmadığı gözlemlenmiştir.

Lambert-Eaton miyastenik sendromu

Lambert- eaton miyastenik sendromu adı verilen bu bozukluk, sinir hücrelerinden asetilkolin salınımının azalması sonucunda meydana gelir.

Myasthenia gravis

Myasthenia gravis adı verilen bu durum tekrarlanan kullanımdan sonra iskelet kaslarının hızla zayıflaması sonucu oluşan bir otoimmün bozukluktur. Vücudun bazı antikorları, nöromüsküler kavşaktaki asetilkolin reseptörlerine müdahale eder. Bu hastalık da asetilkolin düşüklüğü ile ilişkilendirilebilir.

Asetilkolin Hakkında Sık Sorulan Sorular

Asetilkolin ne demek?

Asetilkolin, merkezi ve çevresel sinir sistemlerinde nörotransmitter görevi gören kolin ve asetik asit birleşimi bir nörokimyasaldır.

Asetilkolin takviyeleri var mı?

Tek başına asetilkolin diyet takviyesi yoktur. Ancak, asetilkolin salınımını artıran veya asetilkolinin parçalanmasını durduran takviyelerin asetilkolin seviyelerini artırdığı düşünülür. Asetilkolin salınımını artıran bu tür takviyelerden biri de kolin takviyeleridir. Kolin ayrıca doğal olarak besinlerin içinde de yer alır.

Asetilkolin sistemi kalbi destekler mi?

Güçlü bir nörotransmitter olan asetilkolin, kalbin sağlıklı bir şekilde çalışmasında kritik öneme sahiptir. Kalp atış hızını, kan basıncını ve kalp kası kasılmalarını düzenlemeye yardımcı olur.

Asetilkolin düzeyi artırılabilir mi?

Vücuttaki asetilkolin düzeylerini artırmak için kolin içerikli besinlerin tüketimi işe yarayabilir. Kolin içeren besinler arasında yumurta sarısı, et, tavuk, balık, yağlı tohumlar ve baklagiller yer alır.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.