Aşağılık Kompleksi Ne Demek? Nedenleri ve Belirtileri

Aşağılık Kompleksi Nedir?

Aşağılık kompleksi, ünlü psikolog Alfred Adler tarafından ortaya konan, aşırı rekabet ve saldırganlığa kadar çeşitli davranışlara yol açabilen temel bir yetersizlik ve güvensizlik duygusudur. Aşağılık kompleksine giren kişilerin kendilerine karşı güven duygusu zayıftır ve bu kişiler kendilerini başkalarına karşı yetersiz hissederler.

Adler'in Bireysel Psikoloji Kuramının en önemli merkezlerinden olan aşağılık kompleksi, Adler tarafından üstün olma isteğinin ve aşağılık kompleksinin insanı harekete geçiren asıl unsurlar olduğu şeklinde tanımlanmış ve her insanın bu duyguları yaşadığı belirtilmiştir.

Alfred Adler'e göre bir insanın yaşamının ilk 6 yılı kişilik gelişiminde önemli rol oynar. Adler de tıpkı Freud gibi ailenin davranışlarının birey gelişiminde hayati rol oynadığını belirtir. Ona göre dünyaya gelen her bebek yetersizlik hissiyle dünyaya gelir. Bunun nedeni bebeklerin yaşamak için yetişkinlere muhtaç olmasından kaynaklanır.

Etrafında güçlü yetişkinler olan bebek kendini savunmasız hissederken zamanla çevresini fark etmeye başlar. Çevresiyle etkileşime girmeye başlayan çocukta aşağılık kompleksi baş gösterir. Kişilik yapısı sağlıklı olan çocuklarda aşağılık kompleksi yerine güven duygusuna bırakır.

Eğer aşağılık kompleksi yerini güven duygusuna bırakmazsa bu kompleks kişinin yetişkinlik döneminde de kendini eksik, yetersiz ve değersiz hissetmesine yol açar. Özellikle sosyal yaşamda kendini diğer insanlardan daha eksik algılayan birey bu psikolojik durumun içinden çıkmakta zorlanır.

Aşağılık Kompleksi ile Özgüven Eksikliği Aynı mıdır?

Özgüven eksikliği yaşayan bireyin kendine duyduğu güvenin azalması sonucunda sosyal hayatında sıkıntılar görülebilir. Özgüven eksikliği yaşayan kişiler sosyal ortamlarda rahat edemezken kendilerine duydukları inanç zayıftır. Özgüven eksikliği doğuştan aktarılan bir psikolojik sorun değildir. Bireyin yaşadığı olaylar ve vakit geçirdiği insanlar özgüven eksikliğine yol açabilir.

Aşağılık kompleksi ise çocuklukta oluşan ve gelişen bir psikolojik sorundur. Aşağılık kompleksi yaşayan insanlarda özgüven eksikliği görülmesi oldukça olağandır. Kendini başkalarından daha yetersiz hisseden kişiler sosyal ortamlarda çevresiyle iletişim kurmaktan çekinirler. 

Aşağılık Kompleksi Neden Olur?

Aşağılık kompleksinin tohumları çocukluk döneminde atılır. Bireyin aile yaşantısı ve çocukluk döneminde yaşadıkları benlik kavramının zedelenmesine ve karakterinin doğru bir şekilde gelişememesine neden olabilir.

Yaşanan olumsuz deneyimler bireyin kendine duyduğu güveni etkileyerek öz saygısını yitirmesine ve aşağılık kompleksinin beslenmesine vesile olabilir.

Aşağılık kompleksine neden olan etkenleri şu şekilde sıralamak mümkündür: 

• Çocukluk döneminde gereksiz, fazla ve yanlış eleştirilere maruz kalma 
• Ebeveynlerin çocuklarını yeterince desteklememeleri 
• Fiziksel farklılıklar ve zihinsel özellikler 
• Çocukların içinde yetiştiği sosyal ve ekonomik zorluklar 
• Anksiyete ve kaygı öyküsü 
• Toplumsal baskılar 
• Travmalar 

Ayrıca takdir edilmediğini hisseden çocuklarda da ilerleyen süreçte düşük benlik saygısı görülebilir ve bunun neticesi olarak aşağılık kompleksi duygusu ortaya çıkabilir.

Erkeklerde Aşağılık Kompleksi Neden Olur?

Erkeklerde aşağılık kompleksi de kadınlarda olduğu kadar sık görülür. Özellikle duygusal ilişkilerde her iki taraf için de zorlayıcı olan bu durumun nedenleri şunlar olabilir:

• Ataerkil ailede büyüyen erkek çocuğunun takdir edilmemesi 
• Ailesi tarafından sık sık başka erkek çocuklarla kıyaslanmak 
• Aile içi şiddete maruz kalmak 

Erkeklerde aşağılık kompleksine neden olan etkenler çok çeşitli olabilir. Çocukluk dönemine dayanan bu kompleksin varlığını tespit etmek, nedenlerini analiz ederek tedavi sürecine başlayabilmek için mutlaka uzman bir psikoloğa veya psikiyatriste başvurmanız gerekir.

Aşağılık Kompleksi Belirtileri Nelerdir?

Aşağılık kompleksine sahip olan insanlarda genellikle başka insanlara karşı kendilerini yetersiz ve eksik hissetme duygusu gözlenir. Ayrıca bu kişiler kendini sürekli olarak başkalarıyla kıyaslarlar.

Genel olarak aşağılık kompleksi belirtileri şu şekildedir:

• Özellikle sosyal ortamlarda kendini yetersiz, değersiz ve eksik hissetmek 
• Kendini sürekli olarak başkalarıyla kıyaslama 
• Kendilerini herkesten aşağıda gören bireyler varlıklarını ispat edebilmek için yoğun çaba harcarlar
• Sosyal iletişimleri zayıf olan bireyler söz hakkı almada zorluk yaşayabilirler ve herhangi bir işe girmekte çekinebilirler 
• Mükemmeliyetçilik aşağılık kompleksi yaşayan insanlarda gözlenebilir 
• Topluluklarda fikirlerini savunmada güçlük yaşarlar 
• Başkalarından sürekli onay alma ve başkaları tarafından övülme ihtiyacı hissederler
• Aşırı öz eleştiri yapan bireylerde aşırı düşünme de gözlemlenebilir. Bu da uyku sorunlarına yol açabilir
• Rekabetin olduğu alanlardan uzak dururlar 
• İkili ilişkilerde ve sosyal ortamlarda sürekli utanç duyma ve mahcubiyet hissetme
• Rekabetçilik ve kıskançlık

Başkalarının başarılarını kendi durumlarıyla kıyaslayan bireyler kıskançlığa kapılabilir. Bununla birlikte karşılarındaki insanla rekabete giren kişiler başkalarını da ezmeye çalışabilir.

Aşağılık Kompleksi Nasıl Tedavi Edilir?

Aşağılık kompleksinin tedavisi için öncelikle bu durumun kabullenilmesi ve ardından bir uzmana başvurulması gerekir. Bu noktada komplekse sahip bireyin özverisi oldukça önemlidir. Eksiklik duygusundan kaynaklanan aşağılık kompleksi için kişinin eksik yönlerini güçlendirmesi ve kişisel anlamda gelişimine özen göstermesi gerekir. 

Aşağılık kompleksi tedavisi için uzman bir terapist eşliğin de tedavi sürecini yönetmek son derece önemlidir. Uzman terapist tarafından uygulanan psikoterapi yöntemleri tedavi amaçlı uygulanabilir. Gelişimsel terapi, kognitif davranışa, terapi, eğitsel terapi gibi yöntemler ego ve aşağılık kompleksi tedavisinde değerlendirilebilir. Hangi tedavinin uygulanacağına uzman psikiyatrist veya psikolog, yapacağı tetkikler neticesinde karar verecektir. 

Aşağılık Kompleksi Nasıl Yenilir?

Aşağılık kompleksini yenmek için doğru tedavinin yanı sıra kişinin düşüncelerini ve yaşam tarzını değiştirmesi de önemli rol oynar. Bu noktada kişinin çevresini ve yaşantısını analiz etmesi gerekir. Uzman psikolog eşliğinde ilerleyecek tedavi sürecinin yanında şu adımları hayatınıza empoze edebilirsiniz: 

• Çevrenizde olumsuz, sizi aşağıya çeken insanlar varsa bu insanlarla olan ilişkilerinizi gözden geçirmelisiniz. Çevrenize pozitif insanlar çekmek ve pozitif insanlarla vakit geçirmek kendinize duyduğunuz güveni artırmanıza yardımcı olur.
• Kendinizi daha az eleştirmeli ve olumlu yanlarınızı görmeye çalışmalısınız. Ayrıca kendinizi başkalarıyla kıyaslamaktan vazgeçmeli ve onların hayatlarını kendi hayatınızı için belirleyici etken olarak saymamalısınız. 
• Mükemmeliyetçilik duygusundan kurtulmaya çalışmalısınız. Her detayın mükemmel olması her zaman mümkün değildir. Elinizden geleni yaptıktan sonra mükemmel olmadığı yanılgısıyla kendinizi yıpratmamalısınız. Kendinizi olduğu gibi kabul etmelisiniz. 
• Sosyal aktivitelere katılmak, spor ve meditasyon yapmak kendinizi dinamik ve iyi hissetmeniz adına faydalı olur. Ayrıca sağlıklı beslenmek fiziksel sağlığınızı olumlu etkileyerek fiziğinizin bu süreçte size destek olmasını sağlar.

Aşağılık Kompleksi Hakkında Sık Sorulan Sorular

 Aşağılık kompleksi nelere yol açar?

Aşağılık kompleksi kişide kaygı, depresyon, özgüven eksikliği, saplantı, takıntı, asosyallik gibi sorunlara yol açabilir. Kişi farkında olmadan insan ilişkileri zedelenebilir ve kişi yalnızlaşabilir.

Aşağılık kompleksi geçer mi?

Uzman psikiyatrist veya psikolog eşliğinde uygulanacak tedavi ve kişinin kendi kişisel gelişimine gösterdiği özen ile birlikte kendini geliştirmesi aşağılık kompleksinin tedavi edilmesini sağlayabilir. 

Aşağılık kompleksinin tersi nedir? 

Alfred Adler'e göre aşağılık kompleksinin tersi üstünlük kompleksidir. Üstünlük kompleksi yaşayan kişilerde benmerkezcilik görülür. Çevresindeki insanları umursamayan birey empatiden yoksundur ve kendini herkesten üstün görür. 

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.