Yükleniyor
Apraksi, genellikle beyin hasarı ya da hastalığı sonucu, kişinin öğrenilmiş olan basit bir beceri eylemini (konuşma veya hareket gibi) yerine getirememesine neden olan nörolojik bozukluktur. Beyin vücuda doğru talimatı veremediği için beceri yerine getirilemez. En yaygın türü çocuklarda konuşma apraksisi olan apraksi durumunda kas yapısı normal olsa bile motor bozukluğu gerçekleşir. Apraksinin bilinen nedeni beyindeki parietal lobun gerektiği gibi çalışmamasıdır.
Apraksi, genellikle kas güçsüzlüğü olmamasına rağmen konuşma ve belirli hareketlerin üretimi için motor planlamada bozulmanın olduğu nörolojik tabanlı bir bozukluktur. Apraksi beynin hasar görmesi ve buna bağlı olarak vücuda verdiği talimatın bozulmasından kaynaklanan apraksi vakaları meydana gelen türe bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.
Apraksinin daha hafif formları genellikle dispraksi olarak bilinir. Bu durum çocuklukta başlar ve hareket ve koordinasyonla ilgili sorunlara yol açar. Hem ince hem de kaba motor becerilerini, ayrıca denge durumunu ve motor hareketleri etkileyebilir. Buna örnek olarak bisiklete binmek, yazı yazmak veya ayakkabı bağlamak gibi eylemler verilebilir. Dispraksi, apraksi kadar şiddetli değildir çünkü motor yeteneğinin yalnızca bir kısmında kayıp yaşanır. Aprakside ise belirli hareketleri yapma yeteneği tamamen kaybolur.
Apraksi genellikle beyindeki parietal lobun gerektiği gibi çalışmaması sonucunda meydana gelir. Bu durum nörolojik temelli bir sorundur ve beynin vücuda verdiği talimatların bozulmasına neden olarak özellikle çocuklar başta olmak üzere kişilerin motor becerilerini etkiler.
Apraksi, beyindeki parietal lobun olması gerektiği gibi çalışmamasından kaynaklanır. Buna bağlı olarak yetişkinlerde travmatik beyin hasarı, beyin tümörü, demans, felç ve bebeklerde hidrosefali gibi durumlar apraksiye sebebiyet verebilir.
Özellikle edinilmiş apraksiye yol açan faktörler şöyledir:
Apraksi doğumla birlikte de görülebilir. Semptomlar ise çocuk büyüdükçe ve geliştikçe ortaya çıkar. Bu durumun temel nedeni genel olarak bilinmez. Özellikle konuşma apraksisi genellikle afazi adı verilen başka bir konuşma bozukluğuyla birlikte görülür. Apraksinin nedenine bağlı olarak, bir dizi başka beyin veya sinir sistemi sorunu da yaşanıyor olabilir.
Genel olarak görülen formu konuşma apraksisi olsa da apraksinin çok çeşitli türleri mevcuttur. Bunların görülmesi, farklı vücut bölgelerini etkiler.
Apraksi çeşitleri şöyledir:
Konuşması apraksisi sözel apraksi olarak da ifade edilebilir. Bu durum yaşandığında kelimeler oluşturmak için ağız ve dili hareket ettirmek çok zor veya imkansız bir hale gelir. Bu, konuşma isteği olmasına ve ağız ve dil kasları fiziksel olarak kelimeler oluşturabilmesine rağmen meydana gelir. Konuşma apraksisi de kendi içinde edinilmiş konuşma apraksisi ve çocukluk çağı konuşma apraksisi olarak ikiye ayrılır.
Ağız apraksisi, çeneni, dudaklar, dil ve damağın hareketlerini olumsuz etkiler. Konuşma sorunlarının yanı sıra yeme ve içmeyle ilgili sorunlara da yol açabilir.
İdeasyonel aprakside beyin, diş fırçalama gibi birden fazla adım gerektiren motor görevler için bir plan yapamaz hale gelir.
İdeomotor apraksi de en yaygın apraksi türlerinden biridir. Bu durumda kişi talimatları takip edemez veya başı, kolları veya bacakları kullanarak hareketler yapmak için başka birinin hareketlerini taklit edemez. Buna el sallama ve çekiç kullanma gibi eylemler de dahildir.
Kavramsal apraksi, ideomotor apraksiye benzer bir apraksi türüdür. Ancak beyninizin araçların nasıl kullanıldığını anlamaması nedeniyle daha ciddidir. Örneğin, bir çekici tornavida veya kalem olarak kullanmayı deneyebilirsiniz.
Aynı zamanda orofasiyal apraksi olarak da bilinen bukkofasiyal apraksi, yüz kaslarını içeren belirli hareketlerin gönüllü olarak yapılamamasına neden olur. Örneğin kişi dudaklarını yalayamaz veya göz kırpamaz.
Bu durumda gözlerinizi istediğiniz yöne doğru hareket ettirmek zorlaşır.
Yapısal apraksi yaşandığında kişi basit şekilleri çizemez, kopyalayamaz veya basit nesneler inşa edemez hale gelir.
Uzuv-kinetik apraksi ise parmakları, kolları veya bacakları tam olarak istediğiniz şekilde hareket ettiremez hale gelindiği senaryolardır. Örneğin, bir gömleğin düğmelerini iliklemek bile bu kişiler için çok zordur.
Apraksinin en belirgin göstergesi kişinin bunu yapacak fiziksel yeteneğe ve anlayışa sahip olmasına rağmen istemli hareketler yapamamasıdır. Etkilenen hareket türleri ve kas grupları, beynin etkilendiği bölgeye bağlı olarak değişir. En temel belirtiler anlamlı konuşmada güçlük, en temel fiziksel eylemlerde zorlanma ve günlük akıştaki hareketlerin yapılamamasıdır.
Apraksi belirtileri genel olarak şöyledir:
Çocuklarda görülen konuşma apraksisinde ise şu belirtiler ortaya çıkabilir:
Apraksi, nörolojik tabanlı bir bozukluk olduğu için genellikle nöroloji uzmanlarının alanına girer. Doktorlar bunun için birtakım beyin fonksiyon ve görüntüleme testleri yapabilir. Çocuklarda görülen konuşma apraksisi için ise dil ve konuşma terapistleri tarafından bir inceleme yapılır. Öncelikle kişinin yaşadığı şikayetler incelenir ve en temel motor becerilerin yapılması istenir. Bunlarda sorun yaşanması halinde detaylı yöntemlere başvurulabilir.
Apraksi için belirlenmiş özel bir tedavi yoktur ve bu durum kalıcı olarak tedavi edilemez. Ancak fiziksel, konuşma ve/veya mesleki terapi ile apraksiyi yönetmek mümkündür. Bu terapiler semptomları iyileştirebilir ve apraksi ile yaşamayı kolaylaştırabilir.
Eğer apraksinin altında nörolojik bir sorun varsa bunun tedavi edilmesi gerekir. Bazı edinilmiş apraksi vakalarında, durum kendiliğinden geçer. Ancak konuşma apraksisi olan çocuklarda durum böyle değildir. Bu durum konuşma-dil terapisi olmadan düzelmez.
Apraksi, beyindeki parietal lobun gerektiği gibi çalışmaması sonucunda motor becerilerde eksikliğe yol açan nörolojik bir problemdir.
Edinilmiş apraksi vakaları kendiliğinden geçebilir özellikle konuşma apraksisi olan çocukların profesyonel bir destek almaları önemlidir.
Apraksi şikayetleri yaşandığında bir çocuk psikiyatrisi doktorundan randevu alabilir. Yetişkinlerde görülen apraksi vakaları için eğer nörolojik bir gösterge söz konusu olursa bu durum nöroloji bölümü doktorlarının alanına girebilir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Yayınlanma Tarihi: 5 Şubat 2025
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
