Antikor, virüs, bakteri, mantar ve toksin gibi zararlı antijenlere karşı bağışıklık sisteminin ürettiği koruyucu proteinlerdir. Antikorların temel görevi bakteriler, mantarlar, virüsler ve toksinler gibi antijenlere (yabancı maddeler) bağlanıp bunları vücuttan uzaklaştırmasıdır. Bağışıklık sistemi sağlıklı dokuyu yanlışlıkla zararlı bir madde (antijen) olarak gördüğünde antikorlar üretmeye başlar. Vücutta üretilmeye yol açan zararlı maddelerin oluşumuna otoimmün bozukluk adı verilir. Her antikor türü ise farklıdır ve vücudu belirli bir antijen türüne karşı korur.
Antikor Nedir?
Antikor, bağışıklık sisteminin zararlı antijenlere karşı koruyucu amaçlı ürettiği Y şeklinde proteinlerdir. Aynı zamanda immunoglobulin olarak da ifade edilebilen antikorlar virüs, bakteri, mantar ve toksin gibi antijenlere karşı hücreleri korumakla görevlidir.
Antikorlar genellikle bir enfeksiyona bağlı olarak gelişir. Bu enfeksiyonun kaynağı virüs, bakteri, mantar veya toksin kaynaklı zararlı antijenlerdir. Antikorlar enfeksiyonlara bağlı olarak gelişmekle birlikte aşılama yoluyla da vücuda pasif olarak girer.
Antikorlar, plazma hücreleri adı verilen beyaz kan hücrelerinde üretilir ve tek bir plazma hücresi saniyede yüzlerce veya binlerce antikor üretebilir. Bu üretimin sebebi temelde güçlü bir bağışıklık yanıtı oluşturmaktır. Vücut antikor ürettikçe bağışıklık sistemi güçlenir ve hastalıklara karşı direnç oluşur.
Antikorlar Nerede Üretilir?
Antikorlar, B hücreleri adı verilen özel beyaz kan hücrelerinde üretilir. Virüs, bakteri veya toksin olarak kabul edilen bir antijen B hücresiyle temas ettiğinde B hücresinin bölünmesine ve klonlanmasına yol açar. Bu klonlanmış B hücreleri - veya plazma hücreleri - kan dolaşımına ve lenf sistemine yüksek sayıda antikor salar. Bu antikorlar bağışıklık sistemini harekete geçirir ve antijene karşı savunma mekanizması geliştirir.
Antikor Vücudun Hangi Bölümlerinde Bulunur?
Bağışıklık sisteminin ürettiği koruyucu proteinler olan antikorlar cilt, akciğerler, gözyaşları, tükürük ve hatta anne sütü dahil olmak üzere vücudun farklı bölgelerinde bulunur. Bunların dışında kolostrumda da (doğumdan sonra birkaç gün boyunca göğüsler tarafından salgılanan yoğun bir sıvı) yüksek oranda antikor bulunur. Bu nedenle annenin bebeği emzirmesi bebeğin bağışıklık sistemini güçlendiren önemli bir faktördür.
Antikorun vücutta bulunduğu bölümler şöyledir:
- Cilt
- Akciğerler
- Gözyaşı
- Tükürük
- Anne sütü
- Sinüs
- Mide ve bağırsak mukozası
Antikorların Yapısı
Bağışıklık sisteminin ürettiği her bir antikor yapısı bir Y şeklinde molekül oluşturmak üzere birleşen iki ağır zincir ve iki hafif zincirden meydana gelir. Her antikor tipinin "Y" uçlarında farklı bir amino asit dizisi vardır ve bu nedenle her antikor farklı şekilde oluşur. Oluşma sürecinin ardından zararlı antijenlerle karşılaşan bağışıklık sistemi antikor üretmeye başlar.
Antikorlar Nasıl Çalışır?
Vücut zaman zaman zararlı antijenlerle karşılaşır. Bu antijenler virüs, bakteri, mantar veya toksin olabilir. Bunlarla karşılaşıldığı an bağışıklık sistemi harekete geçer ve antikor üretmeye başlar. Antikorların devreye girmesiyle bağışıklık sisteminin oluşturduğu savunma mekanizması bir direnç oluşturur ve hastalıkla mücadele eder.
Bağışıklık sistemindeki antikor üretimi ilk başladığı andan itibaren vücuttaki tüm zararlı maddeler (antijenler) uzaklaştırılana kadar birkaç gün boyunca devam eder. Antikorlar ise farklı zarfından vücutta kalıp hastalıkla mücadele etmeyi sürdürür. Bu süreçte antikorlar dolaşım sisteminde bulundukları süre boyunca hastalıkla mücadele için üretildikleri belirli antijenlere karşı vücudun bağışık kalmasını sağlarlar.
Doğal sürecin yanı sıra aşılama yoluyla da antikor üretimi sağlanabilir. Aşılama ile birlikte antikorlar vücuda pasif olarak girer ve daha sonra bağışıklık kazanılmasına yardım eder. Örneğin covid-19 hastalığı için yapılan aşılamalar bağışıklık sisteminin antikor üretmesine ve böylelikle hastalıkla mücadele noktasında önemli bir role sahiptir.
Antikor Çeşitleri Nelerdir?
Bağışıklık sistemi, vücudu hastalık ve enfeksiyonlara karşı korumakla birlikte hem de savunmak için her biri farklı yöntemlere sahip beş tip antikor üretir. Sadece beş ana tip antikor türü olmasına rağmen her antikorun belirli bir antijene uyan farklı bir bağlanma yeri de söz konusu olabilir.
Antikor çeşitleri maddeler halinde şöyle sıralanabilir:
Antikor çeşitlerini yapısal olarak ise şu şekilde açıklayabiliriz:
IgA antikoru
Antikor çeşitlerinden biri olan IgA antikoru, tükürük, gözyaşı, mukus, anne sütü ve bağırsak sıvısında bulunarak özellikle yutulan ve solunan patojenlere karşı vücut için koruma sağlar. İnsan vücudundaki tüm antikorların yaklaşık %15'ini oluşturan IgA antikorları B hücreleri tarafından üretilir ve mukozal dokular içindeki ince bir tabaka olan lamina propriadan salgılanır.
IgA antikoru vücudun enfeksiyona karşı temel savunma mekanizmalarından biridir.
IgD antikoru
IgD antikoru, özel beyaz kan hücreleri olan B hücrelerinin yüzeyinde bulunur ve bağışıklığı harekete geçirmek için bağışıklık tepkisinin erken evrelerinde üretilir ancak insan vücudundaki antikorların çok küçük bir bölümünü oluşturur. Bu sebeple işlevsel olarak henüz tam olarak anlaşılmış bir antikor türü değildir.
IgE antikoru
Diğer bir antikor türü olan IgE, cilt, akciğerler ve mukoza zarlarında bulunur. IgE antikorları, mast hücrelerinin (bir tür beyaz kan hücresi) histamin ve diğer kimyasalları kan dolaşımına salmasına neden olur. Özetle söylenebilir ki IgE antikorları alerjik tepkiden sorumlu antikor türüdür.
IgG antikoru
IgG antikoru, vücuttaki tüm antikorların yaklaşık %70 ila %75'ini oluşturan en yaygın antikor olarak kabul edilir. IgG antikoru esas olarak kanda ve vücuttaki doku sıvılarında bulunur. Böylelikle IgG antikorları vücudu viral ve bakteriyel enfeksiyonlardan korumaya yardımcı olur. Ayrıca bağışıklık sistemini uzun süre güçlü tutmaya da yardım eder.
IgM antikoru
Kanda ve lenf sisteminde yer alan IgM antikorları, enfeksiyonlara karşı vücudun ilk savunma hattıdır. Ve bağışıklık düzenlemesinde de büyük rol oynarlar.
Antikor Testi Nedir?
Antikor testleri, bağışıklık sisteminin enfeksiyonla savaşmak için ürettiği proteinler olan antikorların kandaki miktarını arayan bir test türüdür. Antikor testi ile geçmişte bir hastalığa karşı enfekte olup olmadığı öğrenilebilirken ayrıca ilgili hastalığın mevcut teşhisi de yapılabilir.
Örnek vermek gerekirse SARS-CoV-2 antikor testleri koronavirüs varlığı tespit edebilmekle birlikte kandaki antikor seviyesine bakarak daha önce kişinin covid-19 hastalığına yakalanıp yakalanmadığını da belirler.
Antikor Hakkında Sık Sorulan Sorular
Antikor ne demek?
Antikor, belirli bir antijene yanıt olarak üretilen ve ona karşı koyan bir kan proteini olarak tanımlanabilir.
Monoklonal antikor nedir?
Monoklonal antikor, laboratuvarda üretilen antikor taklididir. Bağışıklık sisteminin patojenlerle mücadele etme noktasındaki doğal yeteneğini taklit ederler.
Otoantikorlar nasıl tanımlanır?
Antinükleer antikorlar (ANA) olarak da bilinen otoantikorlar, bir hücrenin çekirdeğindeki normal proteinleri hedef alır. Otoantikorlar vücuttaki normal, sağlıklı proteinleri tehlikeli ve istenmeyen olarak algılayıp vücudun kendi hücrelerine saldırmasına yol açar. Çoğu insanda az miktarda otoantikor bulunur. Ancak yüksek sayıda otoantikorlar genellikle bir otoimmün hastalığının göstergesidir.
Vücutta antikor varsa ne olur?
Vücutta antikor çıkması kişinin bağışıklık sisteminin zararlı antijenlere karşı savunmada ve direnç halinde olduğunu gösterir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Yayınlanma Tarihi: 20 Aralık 2024
