Analjezik Nedir? Analjezik İlaçlar Nelerdir?

Analjezik Nedir?

Analjezik, genel olarak ağrının azaltılması için alınan ağrı kesici ilaçlar olarak tanımlanır. Analjezik ilaçların üç ana türü non-opioid analjezikler, opioid analjezikler ve bileşik analjeziklerdir.

Diğer bir yandan analjezik ilaçlar, bilinçli bir haldeyken ve uykuya dalmadan ağrıların hafifletilmesi için kullanılan etken maddeleri ifade eder. Bunun yanında bu ilaç grupları, merkezi sinir sistemini doğrudan etkilediği için ağrıyı hızlıca kesebilir. Kişilerin hayat kalitelerini artıran bu durum; dinlenme, hareket ya da uyku sırasında ağrısız zamanın uzatılmasına yardımcı da olur.

Ayrıca analjezik ilaçlar sadece ağrı kesici özelliğe değil aynı zamanda iltihap kurutucu ve ateş düşürücü özelliklerine de sahiptir. Bu nedenle ilaç grupları arasında antibiyotiklerle birlikte en çok kullanılan ilaçlar olarak öne çıkar. Günümüzde ilaç formunda üretilen bu etken maddelerin, geçmişte de yaygın bir şekilde kullanıldığı görülür. Bunun bir örneği de söğütten elde edilen salisilik asit maddesinin günümüzde aspirin olarak kullanılmasıdır. Bununla birlikte bu içerikler, lokal ya da oral yolla alıma uygun üretilebilir. Bu doğrultuda ilaçların şurup, tablet, kapsül, krem, losyon ya da sıvı şeklinde kullanımları dikkat çeker.

Analjezik İlaç Türleri

Analjezik fonksiyonlar, aniden çıkan ya da kronikleşmiş ağrıların azaltılmasında kullanılan ilaçlardan oluşmaktadır. Aynı zamanda bu ilaçların vücutta biyokimyasal etkileri ciddi farklılıklar gösterebilir. Bu anlamda ağrı kesiciler, lokal ve sistemik olarak etki mekanizmasına göre ikiye ayrılabilir. Aynı zamanda doğrudan ağrı kesici olarak kullanımı yapılabilir, diğer bir yandan iltihap kurutucu gibi farklı etkilerden dolayı da tercih edilebilir. Bu doğrultuda ağrı kesici çeşitleri ilaç gruplarına göre aşağıdaki gibi listelenebilir:

• Merkezi olarak etkili ağrı kesiciler: Damar yoluyla vücuda verilen morfin benzeri ilaçlar, merkezi sinir sistemini etkileyerek tüm vücutta işlev gösterir. Narkotik ağrı kesiciler olarak da bilinen bu ilaçlar aynı zamanda vücutta uyuşukluk da yapabilir. Genel olarak opioid ağrı kesici sınıfına girmesiyle morfin gibi maddelerin belirli doz ve sürede bağımlılık da yaptığı bilinir. Bu kapsamda morfinin yapay ya da doğal kaynaklı üretimleri tıbbi açıdan değerlendirilebilir.
• Lokal olarak etkili ağrı kesiciler: Sistemik ağrı kesicilere göre yan etki oluşturma ya da tolerans kurma ihtimali düşüktür. Ayrıca vücutta komple bir uyuşukluk hali yaşatmaz ve uykuyu artırma durumu yoktur. Bu sebeple travma bölgelerinde, ağrıyan alanlarda, bel ve boyun ağrısında, baş ağrısı ve migrende, ameliyat sonrasındaki akut ağrılarda ya da kanser tedavisinde tercih edilebilir. Bu ağrılar dışında bazı kronikleşen hastalıklar da lokal olarak ağrı oluşturabilir. Bu kronik hastalıklar arasında osteoartrit, gut, ankilozan spondilit ya da romatoid artrit gibi problemler yer alabilir. Bu grupta nonstreoid antiinflamatuar özellikli ilaçlar kullanılırken belirli bir tavan etkisine sahip olduğu gözlemlenir. Bu ilaç grubunun orta ya da hafif şiddetli ağrılarda etki potansiyeli vardır, bu özelliği ile inflamasyonu azaltmada destek olduğu görülür.
• Ağrı kesici ilaçların farklı amaçlı kullanımı: İkincil analjezik özellikler ise 'ek özelliklere sahip ağrı kesici ilaçların yer aldığı grupla' açıklanabilir. Bu ilaçların gerçek kullanımları dışında hastaya verilir, aynı zamanlı ağrıyı da azalttığı görülür. İlaç bilimine göre farklı içerikte maddelerin sinerjik etkiyle bir araya getiren formülasyonları kapsar. Örnek verilecek olunursa pıhtılaşma riskine karşı kan sulandırıcı özelliğine sahip aspirin kişiye verilebilir, bunun yanında aspirinin ağrı kesici özelliğinin de olması ağrıyı da azaltabilir. İlave olarak bazı ilaçlar ağrı kesicilerle sinerjik etki göstererek etkisini de yükseltebilir. Bu ilaçlar genel olarak kas gevşeticiler, sakinleştirici ve antidepresanlar, epilepsi tedavisinde kullanılan etken maddeler, kortizonlar olabilir. Bazı süreçlerde bilinen morfin gibi ilaçlardan tam verim de alınmayabilir, yeni nesil üretilen bu ilaç grupları daha çok tercih edilebilir.

Analjezik İlaçların Kullanım Alanları

Analjezik ilaçların kullanım alanları kişinin hastalıklarına göre çeşitlenebilir. Bunun yanında ilacın uygulanma dozu, protokolü, kullanım aralıkları kişiden kişiye göre değişken olabilir. Tüm bu bilgilerle birlikte bazı hastalıklarda ağrının azaltılması hayat kalitesini de yükseltebilir. Bu tedavinin uygulandığı hastalık türleri aşağıdaki şekilde belirtilebilir:

• Safra kesesi problemleri ve apandisit
• Romatoid artrit, fibromiyalji, kireçlenme gibi eklem deformasyonları ya da eklem iltihaplanmaları
• Skolyoz gibi omurgada şekil bozuklukları ya da iskeletin dengesiz durması
• Kronik ağrı sendromu ve sinir ağrıları
• Migren gibi baş ağrısı problemleri
• Sindirim ile ilgili kronik problemler
• Adet ağrıları
• Enfeksiyon ve kanser türleri
• Ani hareket sonrası sakatlanmalar ve burkulmalar

Bu ilaçların etkisini artırırken yan etkisini minimize etmek için de bazı yollar izlenebilir. Böylece hastada minimum yan etkiyle ve ağrı şiddetine göre uygun dozun ayarlanması önemlidir. Bu bağlamda bir ilacın kas ağrısı ya da kanser ağrısında uygulanacak dozaj miktarı farklılık gösterir. İdeal kullanım dozunun belirlenmesi, hastaya aşamalı verilmesiyle de tespit edilebilir. Bununla birlikte ağrı kesici ilaçların ağrının şiddetlendiği anda değil, öncesinde alınması dikkat edilmesi gereken bir husustur. Yapılan uygulamalarda bu ilaç gruplarının aralıklı ağrıda ya da akut ağrıda etkin olmadığı da önemli bilgiler arasındadır. Buna istinaden şiddetli ağrılarda analjezi grubunda ilaçlar aktivite gösterebilir.

Analjezik etki ne demek?

Analjezik, kısaca belirli hastalık grubundaki kişilerin hayat kalitesini artırması adına kullandığı ağrı kesici ilaçları ifade eder. Analjezik etki, ilaçların biyoyararlığının ön plana çıkarak ağrının kontrol altına alınmasıyla açıklanabilir. Genel anlamda kişiye uyku vermeden ağrısını dindiren mekanizmanın kapısını aralar. Bu etki belirli bir dozajda yarılanma süresine sahiptir, etkisi geçtiğinde ağrı seviyesi tekrar yükselebilir. Burada hastanın profiline göre geniş spektrumlu ilaçlar da kişiye verilebilir. Bu nedenle analjezik özellikli ilaçlar, farklı etken madde içerikleriyle formüle edilen içeriklere sahiptir.

Analjezik ilaçlar nasıl kullanılır? 

Bu ilaçların kullanım şekli aynı zamanda ilacın vücuda alış şeklini de etkiler. Ağrı kesici ilaçların oral yolla alınması avantajlıdır. Eğer kişinin kronik ağrıları varsa uzun dönemli kullanım için oral yoldan ilaç alınabilir. Serum ya da damardan uygulamadan önce ağız yoluyla alımlar öncelikli hale gelir. Kişinin oral yolla ilaç alımı yapabilmesi için bulantı, kusma, yutma güçlüğü gibi problemleri de yaşamaması gerekir. Bu problemler varsa ilaç vücuda cilt altından, fitil kullanımında ya da solunum ile burun yolundan alınabilir. Diğer bir yandan bazı durumlarda alınan bu ilacın bazı yan etkileri olabilir. Bu bağlamda oral yolla ya da damardan alınan bazı ağrı kesici ilaçlar, doktor kontrolünde alınmazsa bağımlılık yapabilir. Sürekli bu ilaçların kullanması, duyarlılığın gelişmesine ve aynı dozda ilacın etki edememesine neden olabilir.

Analjezik Hakkında Sık Sorulan Sorular

Analjezik tam olarak ne anlama gelir?

Analjezik, ağrıyı azaltmak için kullanılan ağrı kesici ilaçlardır.

Analjezik ilaçların riski var mı?

Antiinflamatuar özelliği sahip olan analjezik ilaçlar genellikle güvenlidir ancak bazı potansiyel riskleri barındırabilir. Bunlar kabızlık, ishal, mide bulantısı ve alerjik reaksiyonlardır.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.