Amnestik sendrom olarak da adlandırılan amnezi hastası kişilerin durumunu ifade eden amnezi, geçici veya kalıcı bir şekilde bilgi ve deneyimleri de içeren hatıraların kaybıdır. Kafa ve beyin yaralanmaları, bazı ilaçlar, alkol, travmatik olaylar ya da alzheimer gibi hastalıkların amnezinin yaygın nedenleridir. Amnezide unutkanlık ve yeni bilgileri öğrenip hatırlamakta zorluk çekmek geçmiş bilgilerden ziyade yakın tarihteki hafıza kaybı da belirtileridir. Belirgin bir tedavisi olmayan amnezi, belleği güçlendirmeye yönelik çalışmalar yapılarak iyileştirilmeye çalışılır.
Amnezi Nedir?
Unutkanlık olarak da adlandırılan amnezi, travma veya beyin hastalıkları sebebiyle meydana gelen, geçici veya kalıcı olabilen, deneyim, bilgi ve anıların unutulması anlamına gelen hafıza kaybıdır. Oluşumunda genellikle yaşanılan kafa travmalarının etkili olduğu amnezi, geçmiş bilgilerden ziyade yakın tarihte öğrenilen bilgilerin unutulmasını içerir. Yakın tarihteki anıların kaybolmasıyla ilişkili olan amnezide kişinin kimliğini ve yakın çevresini unutması beklenmez ve daha uzak veya derinlerde yer alan anılar korunur.
Yaygın belirtisi unutkanlık ve yeni bilgilerin hatırlanmasında zorluk yaşanması olan amnezi, bu sebeple kişinin günlük rutinlerini sağlıklı bir şekilde gerçekleştirmesini engelleyebilir. Birden fazla türü bulunan amnezi, fiziksel ve nörolojik testlerle teşhis edilir. Amnezinin tedavisi ise bellek ve hafızayı güçlendirmeye yönelik çalışmalarla karakterizedir.
Amnezi Türleri Nelerdir?
Amnezide yaygın olarak görülen türler retrograd amnezi ve ileriye dönük amnezi olarak karşımıza çıkar. Bunun dışında amnezinin kendi içinde birkaç farklı türü de mevcuttur.
Amnezi türleri şöyledir:
Retrograd amnezi
Retrograd amnezi, yakın tarihteki olay ve bilgilerin unutulmasıdır. Retrograd amnezide geçmişe değil yakın tarihe yönelik bir hafıza kaybı söz konusudur.
İleriye dönük amnezi
İleriye dönük amnezi, amnezi meydana gelmesinde bu yana edinilen yeni bilgilerin hatırlanamamasıdır. Geçmişte yaşanan bir deneyim hatırlansa bile yeni anılar oluşturulması zorlaşır.
Geçici küresel amnezi
Bu durum, 24 saat içinde düzelen geçici bir amnezi türüdür. Orta yaşlı ve yaşlı kişilerde daha sık görülen geçici küresel amnezi, düzeldikten sonra nadir bir şekilde tekrarlanma eğilimi gösterir.
Dissosiyatif amnezi
Dissosiyatif amnezi, stres veya travmadan kaynaklanan ve belirli olayları veya zaman dilimlerini unutma durumudur. Bazı durumlarda dissosiyatif amnezi, kişinin kimliğini ve yaşam geçmişinin çoğunu unutmasıyla birlikte de ortaya çıkabilir. Nadir durumlarda, kişisel bilgilerin tamamının veya çoğunun unutulduğu, kişinin yeni bir kimlikle yaşamaya devam etmesidir.
Travma sonrası amnezi
Travma sonrası amnezide bir yaralanma sonrasında gelişen hafıza kaybı durumu söz konusudur. Hem geçici hem de kalıcı amnezi olarak karşımıza çıkabilir.
Psikolojik Amnezi Nedir?
Psikolojik amnezi, herhangi bir fiziksel neden olmaksızın psikolojik travma veya strese bağlı gelişen anterograd veya retrograd amnezilerdir. Dissosiyatif füg
dissosiyatif kimlik bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu, akut stres bozukluğu, amnezi ile birlikte ortaya çıkabilen durumlardır.
Psikolojik amnezi şu nedenlerle ortaya çıkar:
- Terörist saldırı gibi şiddet içeren saldırı yaşamak
- Fiziksel ve duygusal tacize maruz kalmak
- Deprem gibi bir doğal afet yaşamak
Amnezi Neden Olur?
Amnezi, duyguları ve anıları kontrol eden bir bölüm olan limbik sistemi oluşturan beyin yapılarının hasar görmesi sonucu meydana gelir. Genellikle geçici bir şekilde ortaya çıkan amnezi, kalıcı olarak da yaşanabilir. Amnezinin oluşmasına neden olan durumlar arasında beyin travması, felç, Alzheimer, tümör, travmatik olaylar, bazı ilaçlar, alkol ve stres yer alır.
Amnezi nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
Amnezi Belirtileri Nelerdir?
Amnezinin yaygın görülen ilk belirtisi unutkanlık ve yeni bilgilerin öğrenilip hatırlanmasının zorluğudur. Bunlarla birlikte tanıdık kişilerin hatırlanamaması, bilinç bulanıklığı ve günlük rutin işlerin sağlıklı bir şekilde yapılamaması da amnezi belirtilerindendir.
Amnezi belirtileri genel olarak şunları içerir:
- Unutkanlık
- Yeni bilgileri öğrenmede zorluk
- Kafa karışıklığı ve bilinçte bulanıklık
- Tanıdık kişileri hatırlayamama
- Günlük rutin işlerin aksaması
- Kalıcı amnezide yaşam boyu anıların unutulması
- Bilinen adreslerin unutulması
- Titreme veya koordinasyon bozukluğu
- Sahte anılar yaratılması
Amnezi Türlerinin Belirtileri Değişir mi?
Evet, amnezi türüne göre belirtiler değişir. Anterograd amnezide, yeni bilgileri hatırlanmaz ama amnezi başlangıcı öncesi döneme ait hafıza yerindedir. Retrograd amnezide, yeni bilgilere dair hafıza yerindedir fakat amnezi başlangıcı öncesi hatırlanamaz. Dissosiyatif amnezi de ise belirli olay ve zaman dilimine dair bilgilerin unutulması söz konusudur.
Amnezi Nasıl Teşhis Edilir?
Amnezi teşhisi için öncelikle kişinin fiziki muayenesi yapılır ve hafızanın ne durumda olduğunun belirlenmesi için doktor tarafından bazı sorular sorulabilir. Fiziki muayenenin dışında görüntüleme testleri yapılarak amnezi tanısı konulur.
Amnezi teşhisinde yararlanılan yöntemler ve görüntüleme testleri şunlardır:
Amnezi Nasıl Tedavi Edilir?
Amnezi için spesifik bir tedavi söz konusu değildir. Amneziyi iyileştirmek için başlıca amaç, meydana gelen etkileri tersine çevirmektir. Bazı durumlarda amnezi kendi kendine iyileşebilir ancak kimi durumlarda ise hafızayı güçlendirmek için psikoterapi, bilişsel davranışçı terapi, bilişsel rehabilitasyon, hipnoz ve meditasyon yöntemleri uygulanır.
Amnezi Nasıl Önlenir?
Yaralanma sonucu oluşan beyin hasarları amnezi oluşumunun temel nedenlerinden biri olarak kabul edilir.
Beyin hasarı ve amneziyi önlemek için yapılması gerekenler şunlardır:
- Çok fazla alkol kullanmamaya çalışın
- Araç kullanırken kemer, motor veya bisikler sürerken kask takın
- Kanda enfeksiyon varsa hızlı bir şekilde tedavi etmeye çalışın
- Felç veya beyin anevrizması varsa tıbbi tedavi alın
- Sağlıklı beslenin, kilonuzu koruyun
- Uyku düzenine dikkat edin, stresten uzak kalmaya çalışın
- Kitap ve bulmacalarla zihninizi aktif tutun
- Beyni meşgul etmek için sosyal aktivilerde bulunun
Amnezi Hakkında Sık Sorulan Sorular
Amnezi ne demek?
Amnezi, hafıza kaybını tanımlamak için kullanılan bir ifadedir. Beyin sarsıntısı, şiddetli hastalık ve yüksek ateş, duygusal stres, bazı ilaçlar'ın neden olabildiği, amnezi, hafıza kaybı, kafa karışıklığı ve tanıdık yüzleri veya yerleri tanıyamama gibi belirtilerle karakterizedir.
Amnezi geçici mi?
Meydana gelen kafa travması ve beyin hasarının şiddetine göre geçici amnezi vakaları görülür. Ancak daha şiddetli amnezi durumlarında kalıcı bir hafıza kaybı oluşabilir.
Amnezi ne kadar sürer?
Amnezi'nin ne kadar süreceği nedenine bağlı olarak değişir. Geçici amnezide genellikle 24 saatten daha kısa bir sürede geçmiş tekrar hatırlanmaya başlar. Hafıza kaybının 24 saatten daha fazla sürmesi durumunda amnezinin nedeninin tedavi edilmesi gerekmektedir. Ancak beyne kalıcı olarak zarar veren bir durum varsa hafıza kaybı kalıcı olabilmektedir.
Amnezi sonrası hafıza geri gelir mi?
Amnezi sonrasında iyileşme itibariyle geçmişe dair unutulan bilgiler tekrar hatırlanmaya başlanabilir. Burada kriitk olan hafıza kaybının nedeni ve o nedenin şiddetidir.
Amnezinin en temel özellikleri nelerdir?
Amnezinin en temel özellikleri yeni bilgileri öğrenmede zorluk ve geçmiş olaylar ile daha önceden bilinen bilgileri hatırlamada zorluktur.
Amneziyi kimler yaşar?
Amnezinin yaygın nedeni genellikle beyin hasarı veya hastalıklarıdır. Beyin ameliyatı, felç, kafaya alınan darbeye bağlı travma ve aşırı alkol kullanımı amnezi için risk faktörüdür.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 26 Mart 2025
Yayınlanma Tarihi: 16 Ekim 2023
