Yükleniyor
Akatizi, fiziksel olarak hareketsiz kalamama durumu olan psikomotor huzursuzluk ve yaygın bir hareket bozukluğudur. Akatizi genellikle antipsikotik ilaçların yan etkisi olarak ortaya çıkar. Akatizisi olan kişiler, özellikle alt vücutlarında yoğun ve kontrol edilemeyen bir hareket etme ihtiyacı hissederler. Bu ihtiyaç kişinin hareket etmeden duramamasına yol açar ve kişi bir rahatsızlık hissi veya içsel bir huzursuzluk yaşar.
Akatizi, antipsikotik ilaçların yan etkisine bağlı şekilde meydana gelen ve kaslarda titreme hissi, huzursuzluk ve hareketsiz oturamama ile karakterize bir hareket bozukluğudur. Antipsikotik ilaçların yanında bazı antidepresan ilaçlar da yan etki olarak akatiziye neden olabilir.
Akatizide en temel gösterge kişinin fiziksel olarak hareketsiz duramamasıdır. Bu sürekli hareket etme dürtüsü genellikle alt vücut bölgesinde meydana gelir ve kontrol edilemez bir duruma yol açar. Kişi hareket edememekle birlikte kaslarda titreme hissi, rahatsızlık ve huzursuzluk hisseder.
Akut ve kronik başta olmak üzere farklı türlere sahip olan akatizi genellikle şizofreni hastalarında yaygın bir biçimde görülür. Bu hastalarda daha çok kronik akatizi durumuna rastlanır.
Güçlü, yoğun ve kontrol edilemez bir hareket duygusu şeklinde kendini gösteren akatizide kişiler sıra beklediğinde veya hareketsiz durmaları gerektiğinde büyük bir rahatsızlık yaşarlar. Bu durum en yaygın semptom olarak bilinir. Ayrıca otururken sallanmak ve bacakların sürekli hareket etmesi de akatizi semptomlarıdır.
Akatizi yaygın olarak akut ve kronik şekilde görülür. Bunların dışında tardif akatizi ve çekilme akatizisi de türler arasında yer alır.
Akut akatizi: Akut akatizi genellikle antipsikotik bir ilaca başlandıktan sonraki ilk günlerde veya dozaj artışından kısa bir süre sonra gelişir. Genellikle altı aydan daha az sürer ve kısa süren bir akatizi türüdür.
Kronik akatizi: Akatizi belirtileri altı aydan daha uzun sürdüğünde bu durum kronik akatizi olarak ifade edilir. Kronik akatizi birkaç ay hatta yıllarca sürebilir. Akatiziye neden olan ilaçların yeniden düzenlenmesi veya bırakılması zaruri bir hal almıştır.
Tardif akatizi: Tardik akatizi, belirli antipsikotik ilaçlara başladıktan veya dozajı artırdıktan sonra gecikmiş bir başlangıç göstermesiyle ortaya çıkar. Bu süre genellikle üç aydan fazla bir süre sonra ortaya çıktığı durumlardır.
Çekilme akatizisi: Diğer akatizi türlerinin aksine çekilme akatizisi belirli ilaçların dozajının azaltılması veya kullanımının durdurulması sonrasında ortaya çıkabilir.
Akatizi, antipsikotik ilaçların yan etkisine bağlı olarak meydana gelir. Bununla birlikte bazı antidepresan ilaçlar da akatizi durumuna yol açabilir. Diğer yandan Parkinson, ensefalit ve travmatik beyin hasarı da akatizi oluşumuna sebebiyet verebilir.
Akatizi genellikle şu nedenlerin sonucu olarak ortaya çıkar:
Antipsikotik ilaç kullanan herkes akatiziye yakalanmaz. Semptomlar genellikle birkaç gün içinde ortaya çıkar. Genellikle bu ilaçların eski ve birinci nesil versiyonlarının akatiziye neden olma olasılığı yeni olanlara göre daha yüksektir. Ayrıca yüksek dozla başlanırsa, doz aniden artırılırsa veya ilaç aniden bırakılırsa da akatizi görülme olasılığı daha yüksektir.
Ayrıca doktorlar genellikle aşağıdaki rahatsızlıkların ortaya çıktığı durumlarda antipsikotik ve antidepresan ilaçları yazma gereği duyar:
Akatizi olan bireyde vücudun alt uzuvlarında kontrol edilemeyen bir hareketsiz duramama durumu söz konusudur. Bu kişiler sürekli sallanma ihtiyacı hisseder, özellikle bacakları hareketsiz duramaz ve hareketsiz kalınması gereken durumlarda büyük bir rahatsızlık duyarlar.
Akatizi vakalarında görülen belirtiler şöyledir:
Bu spesifik belirtilerle birlikte agresif bir ruh hali, stresli görüntü, sabırsızlık ve paniğe kapılmak da akatizi vakalarında görülebilecek semptomlardır.
Akatizi tanısı için herhangi bir test veya görüntüleme yöntemi yoktur. Kişinin kullandığı antipsikotik veya antidepresan ilaçlarına bağlı olarak bir hareketsiz duramama sorunu ortaya çıktıysa fiziksel muayene ile birlikte tanı konulabilir. Ancak akatizi tanısını zorlaştıran bir durum vardır. Akatizi genellikle diğer psikiyatrik rahatsızlıklarla da benzer semptomlar geliştirebileceği için tanı koyma konusunda gecikmeler yaşanabilir. Bu rahatsızlıkların arasında psikoz, mani, DEHB ve huzursuz depresyon söz konusudur.
Akatizi için kesin bir tedavi şu an için yoktur. Tedavi genellikle akatiziye yol açan ilaçların dozunun azaltılması veya gerekirse ilaçların bırakılmasıdır. İlaçlara yapılan müdahale akatizi semptomlarını hafifletmek içindir. Ayrıca doktor kontrolünde bazı sakinleştirici ve antidepresan ilaçlar da reçete edilebilir.
Akatizi, hareketsiz kalamama durumu olarak tanımlanır. Buna neden olan en temel de faktör ise antipsikotik ilaçlardır. Akatizi, bu ilaçların yan etkisi olarak ortaya çıkar.
Akatizinin iyileşme süresi türüne bağlıdır. Akut akatizi vakaları daha kısa sürerken kronik akatizi vakaları altı aya kadar sürebilir. Burada doktor kontrolü önemlidir.
Akatizi semptomları ortaya çıktığında psikiyatri bölümü doktorlarından randevu alabilirsiniz.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Yayınlanma Tarihi: 18 Ekim 2024
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
