Yükleniyor
Agnozi, beyin hasarı sonucunda kişinin duyularından birini veya daha fazlasını kullanarak nesneleri, kişileri veya sesleri tanımlayamadığı nöropsikolojik bir bozukluktur. Bu kişiler nesneleri veya eşyaları algılamasına rağmen beyinde işleyemez ve bunun sonucunda anlamlandıramaz. Bu durum, kişinin yaşadığı dünyayı anlamlandıramamasına ve zorluk çekmesine yol açar. Her yaştan insanın başına gelebilme riski bulunan agnozi vakaları genel olarak belirli beyin rahatsızlıkları sonucunda ortaya çıkar.
Agnozi, kişilerin duyuları normal çalışsa bile beyindeki hasar sonucu nesneleri veya kişileri tam olarak anlamlandıramadığı bir bozukluktur. Beyne zarar verebilecek veya dejenerasyona yol açabilecek herhangi bir problemden kaynaklanabilen agnozinin kendi içinde farklı türleri söz konusudur.
Agnozi vakalarında kişilerin duyuları normal bir şekilde çalışır. Bir kişi gözüyle bardağı görür ancak onun bardak olduğunu anlamlandıramayabilir. Bu noktada görme duyusu normaldir ancak anlamlandırma problemi vardır. Bu problem beyinde meydana gelen hasara bağlı olarak meydana gelir.
Her yaş ve cinsiyetten insanları etkileyebilen agnozinin temelinde beyin hasarı yatar. Bunlara örnek olarak iskemik inme, beyin tümörü, beyin apsesi ve travmatik beyin hasarı verilebilir. Ayrıca alzheimer teşhisi konan kişilerde de bu sorun yaşanabilir. Agnozi vakalarında tedavi, agnozinin türüne ve kişiye nasıl etkilediğine bağlı olarak değişir.
Agnozi, hasarın nerede görüldüğüne bağlı olarak farklı türler ve semptomlar içerebilir. Bu durum duyulardan herhangi birini içerebilir ancak genellikle meydana gelen tür tek bir duyuyu etkiler.
Agnozi türleri şu şekilde sınıflandırılabilir:
Agnozinin yaygın türlerinden biri olan işitsel agnozi kişinin işitme duyusunu etkiler. Bu tür agnoziye sahip olan kişiler telefon çalması gibi bir sesin bile ne anlama geldiğini anlamayabilir. Ancak duyma konusunda bir sorun yaşanmaz.
Koku agnozisi, koku alma duyusunu etkiler. Kişinin koku alma duyusunda sorun yoktur ancak ne kokladığını bilemez.
Görsel agnozide kaşık, çatal, bıçak gibi yaygın nesneler gözle görülebilir ancak bunları anlamlandırma ve tanıma noktasında sorunlar yaşanır. Nesneler yalnızca dokunulduğunda tanınır.
Adından da anlaşılacağı üzere tat agnozisi tat alma duyusunu doğrudan etkiler. Bir şey tadıldığında bu tadı tanıma konusunda sorun yaşanır.
Dokunma duygusunu etkileyen agnozi türü somatosensoriyel agnozidir. Bir anahtar gibi tanıdık bir şeyi ona bakmadan dokunarak tanıyamazsınız. Yalnızca ona bakıldığında tanımak mümkündür.
Bu durum aynı zamanda yüz körlüğü olarak da ifade edilir. Prosopagnozi varsa, kişi tanıdık yüzleri ayırt etmekte zorluk çekebilir. Diğer yandan prosopagnozi semptomları daha şiddetli de olabilir. Bu durum tanıdık olmayan yüzleri ayırt etmeyi de engelleyebilir. Ciddi durumlarda bir yüzü bir nesneden ayırt edemeyebilir veya kendi yüzünüzü tanıyamayabilir.
Çevresel agnozi, ev veya mahalle gibi tanıdık bölgeleri tanıyamama durumudur.
Akromatopsi olan bu durum kısmi veya tam renk körlüğüdür.
Simultanagnozi vakalarında aynı anda birden fazla nesneyi veya nesnenin bir parçasını göremezsiniz. Üzerinde tabak, bardak ve kaşık olan bir masaya bakarsanız, yalnızca kaşığı görebilirsiniz. Birisi bardağı işaret ederse bardağı görebilirsiniz ancak artık kaşığı göremezsiniz. Bu durum nadir olarak yaşanır.
Agnozi, genellikle beyinde ortaya çıkan bir hasara bağlı olarak meydana gelir. Buna neden olan faktörler arasında felç, travmatik beyin hasarı, enfeksiyon, beyin apsesi, beyin tümörleri, gelişimsel bozukluklar, demans ve alzheimer yer alabilir.
Genel olarak agnoziye yol açan faktörler şöyle sıralanabilir:
Agnozi olan kişinin nesneleri, eşyaları, insanları, kokuları, tatları veya sesleri tanıması zordur. Yaşanan bu zorluklar en yaygın agnozi semptomları arasında yer alır.
Agnozinin belirtileri, etkilenen duyusal bölgeye bağlı olarak değişiklik gösterir. Türe bağlı şekilde agnozi belirtileri şöyledir:
Görsel agnozi: Kişi, nesneleri, yüzleri veya yazılı kelimeleri görmesine rağmen tanıyamaz. Burada bir anlam verme bozukluğu vardır. Örneğin, agnozisi olan kişi bir kalemi görür ancak onun bir kalem olduğunu anlayamaz. Kalem olduğunu anlayabilmesi için aynı nesneye dokunması gerekir.
İşitsel agnozi: İşitsel agnozide kişi, sesleri duymasına rağmen bu sesleri anlamlandıramaz. Örneğin, telefon zilini duyabilir ancak bunun bir telefon zili olduğunu fark edemez. Diğer bir örnek ise konuşulan dilin duyulup kelimelerin anlamını çıkaramamasıdır. Bunlar basit gibi görünen zor durumlardır.
Dokunsal agnozi: Kişi, bir nesneyi dokunarak hissetmesine rağmen tanıyamaz. Örneğin, gözleri kapalıyken bir anahtarı elinde tutar ancak onun bir anahtar olduğunu anlayamaz.
Prosopagnozi (Yüz Körlüğü): Aynı zamanda yüz körlüğü olan prosopagnozide kişi, tanıdığı kişilerin yüzlerini tanıyamaz bir durumdadır. Bu durum, sosyal etkileşimlerde kişiye zorluk çıkarabilir.
Anosognozi: Bu türde kişi, kendi hastalığının veya durumunun farkında olmaz. Örneğin, felç geçirmiş bir kişi felçli olduğunu kabul etmeyebilir. Agnozi genellikle beyin hasarı, inme, travmatik beyin yaralanması veya nörodejeneratif hastalıklar (alzheimer gibi) sonucunda ortaya çıkar. Görülen belirtiler, hasarın beynin hangi bölgesinde meydana geldiğine bağlı olarak değişir. Bu nedenle, agnozi belirtileri yaşayan bireylerin nörolojik değerlendirme için uzman bir doktora başvurması önemlidir.
Agnozi tanısı genellikle fiziksel muayene, kişinin hastalık geçmişinin öğrenilmesi, tanısal görüntüleme testleri gibi yöntemleri içerir. Testler arasında özellikle BT taraması, EEG, uyarım testleri, MR ve gerekirse omurgadan sıvı alınması yer alır.
Agnozi için özel ve iyileşme garantisi veren bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Tedavi genellikle altta yatan nedenin belirlenmesi, bu nedene yönelik müdahaleler ve türüne bağlı olarak başlar. Örneğin, beyin tümörü, enfeksiyon veya inme gibi durumların tedavisi, agnozi semptomlarının düzelmesine yardım edebilir.
Ayrıca, mesleki terapi, konuşma terapisi ve nöropsikolojik rehabilitasyon gibi destekleyici terapiler, hastaların günlük yaşamlarında daha bağımsız olmalarına ve sorunsuz bir yaşam sürmelerine yardımcı olabilir. Bu terapiler, hastaların alternatif stratejiler geliştirmesine ve kalan yeteneklerini en iyi şekilde kullanmasına odaklanır.
Sonuç olarak, agnozinin tedavisi, altta yatan nedenin tedavisi ve semptomların yönetilmesine yönelik destekleyici terapileri içerir.
Agnozi, beyinde meydana gelen hasar nedeniyle duyusal bilgileri tanıma veya anlamada yaşanan bir bozukluktur. Kişi, nesneleri, yüzleri, sesleri veya dokunarak hissettiği şeyleri algılayabilir ancak bunları tanımlamakta zorlanır.
Bir agnozi vakasının altında yatan sebep, şiddeti ve türü, agzoninin ne kadar süreceği konusunda temel kriter sayılır. Ancak, çoğu agnozi kalıcıdır.
Agnozi belirtileri varsa ilk olarak psikiyatri bölümü doktorlarından randevu alınabilir. Durumun şiddetine bağlı olarak nöroloji bölümüne yönlendirme yapılabilir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Yayınlanma Tarihi: 10 Mart 2025
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
