Aft Nedir? Aft Neden Olur ve Nasıl Geçer?

Aft Nedir?

Ağız yarası türü olan aft, bilinen ağız boşluğunda, diş etlerinde, bademciklerde ve dilde ortaya çıkan sarı renkte ve yuvarlak olan ağrılı ülserdir. Aftöz ülser veya aftöz stomatit olarak da adlandırılan aft, bazen genital bölgede de görülebilirler. Ağızdaki aftlar özellikle dil kenarında veya dudakların iç kısmında yaygındır. Yuvarlak veya oval, sarımsı ila grimsi beyaz tabanı olan ve genellikle iltihaplı kırmızı bir sınırla çevrili yaralar şeklindedir. Boyutu, bir iğnenin başının boyutundan üç santimetre çapa kadar değişebilir.  Çapı 1 santimetreden küçük aftlara minör aft, 1 santimetreden büyük aftlara ise majör aft denmektedir.

Aftöz ülserler ağrılıdır ve sağlık üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilir. Ağrının ne kadar şiddetli olduğu kişiden kişiye değişir. Dil gibi yüksek mekanik baskıya maruz kalan alanlardaki aftlar özellikle rahatsız edici olabilir. Konuşmak, yemek yemek veya yutmak ağrıya neden olur.

Aft, asitli, sert ya da tahriş edici yiyeceklerin tüketilmesinden, vitamin ve mineral eksikliklerinden, yorgunluktan, bulaşıcı veya viral hastalıklardan kaynaklanabilir. Düzgün ve zamanında tedavi edilmezse aftlar tekrarlama eğilimindedir. Ayrıca aftlar Behçet gibi bazı sistemik hastalıklara da eşlik edebilir.

Aft Neden Olur?

Aft, kişide vitamin ve mineral eksikliğinde, stres zamanında, ilaçlara bağlı olarak ya da hormonal değişiklikler nedeniyle görülür. Ağız boşluğunda, yumuşak dokularda veya diş etlerinin tabanında küçük lezyonlar halinde gelişen aft çoğunlukla sağlıklı insanlarda ortaya çıkar. Özellikle ağrı kesici ve bazı tansiyon ilaçlarına bağlı olarak da aft oluşabilir. Ayrıca AIDS, Behçet sendromu, inflamatuar bağırsak hastalıkları, farenjit gibi hastalıklarda da görülür. Aft bu durumlar ile ilgili olabilir:

• Behçet hastalığı, HIV enfeksiyonu gibi hastalıklar
• Otoimmün reaksiyon
• Bağışıklık sisteminin zayıflığı
• Stres
• Kimyasal tahriş
• Ağız mukozasında yaralanmalar
• Gıda eksiklikleri
• Sert gıdalar ve asitli yiyecekler
• Hormonal dengedeki değişiklikler
• Genetik faktörler
• Virüsler ve bakteriler

Behçet hastalığı, HIV enfeksiyonu gibi hastalıklar

Aft, kronik iltihaplı bağırsak hastalığı, çölyak hastalığı (ince bağırsak mukozasının kronik hastalığı), Behçet hastalığı (vasküler iltihap) HIV enfeksiyonu, Herpes enfeksiyonu, el, ayak ve ağız hastalığı gibi hastalıklar bağlamında ortaya çıkabilir.

Otoimmün reaksiyon

Bağışıklık sistemi vücudun kendi dokusuyla savaşarak hastalıklara karşı bir reaksiyon gösterebilir. Bu gibi durumlarda kişide aft meydana gelir.

Bağışıklık sisteminin zayıflığı

Diyabet gibi kronik hastalıklara sahip kişilerde ya da bağışıklık sistemi zayıflamış olanlarda aft görülebilir.

Stres

Kişinin çok fazla strese maruz kalması durumunda ağız içerisinde aft görülmesi mümkündür.

Kimyasal tahriş

Diş macununda bulunan sodyum lauril sülfattan (SLS), ayrıca koruyucular veya renklendiriciler gibi gıdalardaki katkı maddeleri yoluyla ağız içerisinde kimyasal tahriş meydana gelerek aft oluşabilir.

Ağız mukozasında yaralanmalar

Diş telleri, kötü oturan diş protezleri veya ısırık yaralanmaları nedeniyle ağız içerisinde meydana gelen çeşitli yaralanmalar afta neden olur.

Gıda eksiklikleri

B12 vitamini, demir ve folik asit eksikliği nedeniyle kişide aft oluşabilir. Vitamin ve mineral eksiklikleri giderildiği durumda aft oluşumu da azalır.

Sert gıdalar ve asitli yiyecekler

Fındık, domates, alkol veya turunçgiller gibi besinler kişinin ağız içerisindeki dokuların zarar görmesine ve tahrişine neden olabilir. Bu da aft oluşumuna zemin hazırlar.

Hormonal dengedeki değişiklikler

Hormonal problemlerden kaynaklı olarak ortaya çıkan bağışıklık sisteminin zayıflaması ve çeşitli hastalıklar aft oluşumuna neden olabilir.

Genetik faktörler

Aile geçmişinde çeşitli nedenler bağlı olarak çok fazla aft görüldüğü durumda kişide de aft görülme olasılığı bulunur.

Virüsler ve bakteriler

Vücuda özellikle ağız yoluyla giren virüs ve bakteriler ağız içerisindeki dokunun zarar görmesine neden olarak aft oluşumuna zemin hazırlar.

Aft Belirtileri Nelerdir?

Aft, ağzın iç kısmında yanma, sızlama, kızarıklık, şişlik şeklindeki belirtilerle görülen ağrılı, oval sarı, beyaz yaralardır. Aft oluşurken ilk aşamada küçük bir kabarcık belirir. Kenarları kırmızı bir alanla kaplı olan aft, sonrasında en fazla 0,5 cm genişliğinde gelişir. Ülserin iç kısmı sağlıklı mukoza zarı seviyesinin altındadır. Kişi genellikle yalnızca bir aftöz ülserden muzdariptir, çoğu da nadiren aynı anda ağız boşluğunda ortaya çıkar. Konuşurken ya da yemek yerken hissedilen ağrı ve sızlama daha da artar.

Aft belirtileri şöyle sıralanabilir:

• Kenarları kızarık görünümü sahip yara
• Dil, yanak içi, dudak için ve diş etlerinde görülen beyaz ve sarımsı oval yara
• Yara çevresinde kızarıklık ve şişlik
• Konuşurken ve yemek yerken zorluk çekme
• Diş fırçalama esnasında yarada yanma

Aft Nasıl Geçer?

Aftlar genellikle zararsızdır, bulaşıcı değildir ve kendi kendine iyileşir. İyileşme süresi aftın boyutuna bağlıdır. Küçük aftların iyileşmesi 1-2 hafta sürebilir ve iz bırakmaz. Büyük aftların geçmesi aylar alabilir. Büyük aftlar iyileştikten sonra ağız boşluğunda izler bırakabilir.

Aftı geçiren yöntemler şöyle sıralanabilir:

• Tuzlu su ya da karbonatlı su ile ağız gargarası yapmak
• Antimikrobik ve analjezik içerikli ağız gargaraları ya da spreyler kullanmak
• Su ile karıştırılmış hidrojen peroksit karışımından pamuklu çubuk kullanarak yaraya sürmek
• Bol sıvı tüketmek
• Vitamin ve mineral eksikliği varsa takviye almak
• Topikal alkolsüz steroid ağız gargarası veya merhem kullanmak
• Antiseptik krem veya jel sürmek
• Yara geçene kadar acı baharatlı, tuzlu, ekşi yiyeceklerden uzak durmak
• Ağız hijyenine dikkat etmek
• Diş macunlarında kullanılan sodyum lauril sülfat (SLS) maddesi gibi sert kimyasallardan kaçınmak
• Streste uzak durmak

Aft Yarasına Ne İyi Gelir?

Aft çok rahatsız edici bir şekilde kaşınabilir ve yanabilir, bu nedenle hastalığın süresini en aza indirmek gerekir. Bunun için aft yarasında iyi gelebilecek yöntemlerden yararlanmak gerekebilir:

Sıcak içeceklerden ve baharatlı yiyeceklerden kaçının

Aftan etkilenen bölgeyi tahrişten korumak için sıcak içeceklerden ve baharatlı yiyeceklerden kaçınılmalıdır. Bu besinler iyileşme sürecini yavaşlatır.

Papatya ve adaçayı demleyerek uygulayın

Papatya veya adaçayı demlenerek, soğuduktan sonra ağız çalkalanabilir veya aftın üzerine çay ağacı yağı uygulanabilir.

Tuzlu ve karbonatlı karışımla gargara yapın

Suyla birlikte hazırlanan tuzlu, karbonatlı ya da sirkeli çözeltilerde ağız içi hijyeni için fayda sağlayabilir. Tuzlu ve karbonatlı karışımlar günde 2-3 kez sirkeli karışım ise günde bir kez gargara yapılabilir.

Yoğurt tüketin

Aft oluşumuna neden helicobacter pyloriyi engellemek için yoğurt tüketilebilir. Böylelikle aft engellenmiş olur.

Balın antibakteriyel özelliğinden yararlanın

Bal içerisindeki antibakteriyel özellikler nedeniyle aftın yarattığı ağrı ve kızarıklık giderilebilir. Bunun yanında enfeksiyonun önlenmesine de yardımcı olur.

Aft Hakkında Sık Sorulan Sorular

Aft neyin belirtisidir?

Aft şiddetli ağrıya neden olabilir ancak çoğunlukla zararsızdır ve herhangi bir sorun olmaksızın iyileşir.  Ancak bazen, vitamin ve mineral eksiklikleri, bağışıklık sisteminin zayıflaması,  Behçet hastalığının damar iltihabı, ülseratif kolit,  Crohn hastalığı, reaktif artrit (Reiter hastalığı) ve üveit gibi hastalıklarla bağlantılı olarak ortaya çıkabilirler.

Ağızda aft neden çıkar?

Ağız boşluğunun özenli hijyeni son derece önemlidir çünkü dişlerde, dilde veya ağızda farklı birikintiler afta neden olan birçok mikroorganizmanın varlığını destekleyebilir.

Aft bir bakteri veya virüse bağlı olarak oluşabilir, ya da ağız boşluğunda bulunan belirli bir bakteri türüne karşı olan alerji de aftı tetikleyebilir. Aft belirli yiyeceklere alerjik karşı verilen bir reaksiyon da olabilir. Yetersiz bir bağışıklık sistemi sonucu da aft oluşabilir.

Son yıllarda bazı hastalarda aft oluşumunun folik asit, demir veya B12 vitamini eksikliği ile ilişkili olduğu belirtilmiştir. Bu nedenle nedeni oldukça sıradan olabilir, belki ağız boşluğunda küçük bir yaralanma, küçük bir ısırık veya kötü oturan bir protez olabilir. Stres ve kaygı da aft oluşumunda rol oynayabilir. Aft uzun bir süre sonra bile iyileşmezse tamamen farklı bir hastalıktan kaynaklanabilir. İlk başta Behçet hastalığı olmak üzere diğer sistemik hastalıklarda da görülebilir

Çocuklarda  aft durumunda ne yapılmalıdır?

Çocuklarda bağışıklık sisteminin zayıflaması, çeşitli hastalıklarla birlikte afta neden olabilmektedir. Beslenme yetersizliği ya da bağışıklık sisteminden kaynaklanan bir durum söz konusu ise altta yatan nedene bağlı olarak tedavi başlatılır. Çeşitli tetkikler yapılarak çocuğa gerekli besin ve vitamin- mineral desteği için planlama yapılabilir. Aft için de çocuğun yaşına uygun olarak hafif medikal tedavi başlatılabilir.