Yükleniyor
Bilimsel adı Salvia officinalis olan adaçayı, ballıbabagiller familyasından olup, keskin kokusu ile bilinen çok yıllık otsu bir bitkidir. Tıbbi anlamda kullanımı yüzyıllar öncesine dayanan adaçayı, sahip olduğu vitamin ve mineraller sayesinde ağız sağlığını iyileştirme, menopoz semptomlarını bastırma, kan şekeri ve kolesterolü düşürme yanı sıra beyin fonksiyonlarını geliştirme gibi çok fazla faydaya da sahiptir.
Adaçayı (Salvia Officinalis L.) önemli farmakolojik aktivitelere sahip bileşenleri içeren bir bitkidir. Eski çağlardan beri parfümlerde kullanılmış, lezzet vermek amacıyla yiyeceklere eklenmiş ve günlük beslenmede tedavi amaçlı yer almıştır. “Salvia” kelimesi “iyileşmek için” anlamına gelir. Orta Doğu ve Akdeniz’e özgü aromatik bir bitki olan adaçayı; Avrupa’da geleneksel tıpta sindirim sistemi rahatsızlıkları, öksürük ve bronşit, fazla terleme, yaşa bağlı kognitif hastalıklar, boğaz ağrısı ve deri iltihaplanmasında kullanılmaktadır.
Adaçayı, K vitamini açısından oldukça zengin olan, A, E ve C vitaminleri, magnezyum, çinko ve bakır gibi minerallerde içeren 160'dan fazla polifenol içerir. Adaçayı ağız sağlığını iyileştirmeye, kolesterolü ve kan şekerini düşürmeye ve beyin fonksiyonlarını geliştirmeye, menopoza bağlı sıcak basması gibi semptomları azaltmaya yardım eder.
Adaçayı şu yararları ile öne çıkar:
Adaçayı K, A, C ve E vitaminleri, magnezyum ve çinko yanı sıra kanser ve kronik hastalık riskini azaltan antioksidan kaynağıdır. Boğaz ağrısı ve öksürüğü yatıştırır, kandakiiyi kolesterol seviyelerini artırır, kan şekerini düşürür. İltihap giderici etkiye sahip olan adaçayı yara iyileşmesini destekler, ağız ve diş sağlığını korur. Ayrıca mantar önleyici ve mikrop öldürücü etki gösterir.
Adaçayının faydaları şunlardır:
Adaçayı, antioksidan türü olan 160'tan fazla polifenol çeşidine sahiptir. Bu özelliği serbest radikaller ile mücadele etmesine yardım eder. Ayrıca az da olsa A, C ve E vitamini içerir. İçeriğinde ki C vitamini ile bağışıklık sistemini güçlendirerek, vücut direncinin artmasına yardımcı olabilir.
Beyindeki belirli reseptörleri aktive eden bileşikler açısından zengin olan adaçayının etkilediği bu reseptörler ruh hali seviyelerini yükseltmekten, stresi azaltmaktan ve hatta ağrıyı hafifletmekten sorumludur.
Diş çürüklerine neden olan streptococcus mutans bakterisini öldürdüğü kanıtlanan adaçayı, diş plaklarına neden olan mikropları da etkisiz hale getirebilir. Ağız sağlığını desteklemesi için adaçayı gargara olarak kullanılabilir.
Adaçayı atardamarlarda biriken ve önemli sağlık sorunlarına neden olabilen kötü kolesterolü düşürmeye yardımcı olabilirken, HDL kolesterol olarak bilinen iyi kolesterol seviyelerini de yükseltir.
Gaz söktürücü özelliği bulunan adaçayı, gastrit gibi mide ve sindirim sistemi sorunlarını yatıştırmaya da yardım eder.
Adaçayı, hafıza, dikkat ve problem çözme gibi beyin fonksiyonlarını iyileştirmeye fayda sağlayabilir. Adaçayı ile ilgili yapılan bir araştırmada alzheimer hastalığı olan kişilerde bilişsel ölçümlerin iyileştiği gözlenmiştir.
Adaçayı içerisindeki bileşiklerin menopoz nedeni ile seviyesi düşen östrojen hormonuna benzer özelliklere sahip olması, sıcak basması ve terleme gibi menopoz semptomlarını bastırmaya yardım edebilir.
Adaçayı idrar söktürücü etkiye sahiptir. Her bir fincan adaçayı için ilave olarak 1 bardak su tüketmeye dikkat edilmelidir.
Antiseptik ve antibakteriyel özelliklere sahip olan adaçayı tıpkı ağız sağlığı için olduğu gibi boğaz ağrısında da hem gargara hem de çayını içerek tüketildiğinde boğaz ağrısını yatıştırmaya yardım edebilir.
Adet söktürücü özelliğe sahip olan adaçayı, östrojen gibi bazı hormonları uyararak adet döngüsünü düzenlemeye yardım eder.
Adaçayı ekstraktının aşırı yağ asitlerinin kan dolaşımından temizlenmesine yardımcı olan ve insülin duyarlılığını artırdığı gözlenmiştir.
Adaçayının sahip olduğu özler yapılan çalışmalarda kanser hücrelerinin büyümesini baskılarken, hücre ölümünü de uyardığı gözlenmiştir. Yine de bunun kanıtlanabilmesi için daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır.
Adaçayındaki bileşikler kırışıklık gibi yaşlanma belirtileri ile mücadelede yardımcı olabilir.
Adaçayı aynı zamanda doğal bir sakinleştiricidir. Sakinleştirici etkisi ile uyku sorunlarını çözmeye yardım edebilir.
Adaçayı yağı, cilt üzerinde bir yara olması durumunda yüzeyel olarak uygulandığında antiseptik ve iltihaplanmayı baskılayıcı etki gösterebilmektedir. Aromaterapide 2-3 damla adaçayı yağı ile havadaki bakteri ve diğer mikroorganizmaların temizlenmesi sağlanırken, stresi azaltmaya yardımcı olmaktadır. Adaçayı yağı aynı zamanda bebeklerde koliğin geleneksel tedavisi olarak ağrıyı azaltmak amacı ile topuklara 1-2 damla sürülmektedir.
Bu nedenle düzenli ilaç kullanımında adaçayı tüketimi konusunda dikkatli olunmalı, kullanılan ilaç ile etkileşimi konusunda hekim veya beslenme uzmanına danışılmalıdır.
Adaçayı diş sağlığı, boğaz ağrısı, beyin fonksiyonlarını geliştirmeye yardım etmesi, diyabet ve yüksek kolesterol seviyelerini düzenlemesi gibi yararları bulunur. Adaçayı ayrıca mukozaların solunum yolundan atılmasına yardımcı olan bir balgam söktürücüdür.
Adaçayı demlenerek bitki çayı olarak tüketilebileceği gibi boğaz ağrısı ve ağız yarası durumda gargara şeklinde kullanılabilir. Piyasada kapsül formunda adaçayı ekstresi de bulunmaktadır.
Adaçayı; 150-200 ml. sıcak suya 1,5-2 gram adaçayı yaprağı eklenerek demlenir. Satın alınırken depolama koşullarına dikkat edilmeli; paketlenmiş şekilde depolanmayan ve etiket bilgisi yer almayan adaçayının tüketimi tercih edilmemelidir.
Adaçayı tıpkı siyah çay ve birçok bitki çayı gibi idrar söktürücü etkiye sahiptir. Bu nedenle tüketilen her bir fincan adaçayı için ilave olarak 1 bardak su tüketmek vücuttan sıvı kaybını azaltmaya yardımcı olacaktır.
Adaçayı bazı ilaçlar ile birlikte tüketildiğinde ilaçların etkisini değiştirebilmektedir.
Adaçayı gargarası özellikle boğaz ağrısı, ağız içi yaraları ve diş eti iltihaplanması gibi durumlarda anti-bakteriyel ve anti-inflamatuar etkisi sayesinde kullanılabilir. Adaçayının diş çürüklerine sebep olan bakterilerin etkisini azaltıcı özelliği bulunmaktadır.
Adaçayı, “emenagog” yani adet görmeyi kolaylaştıran bir bitkidir. Östrojen gibi bazı hormonları uyararak adet döngüsünü düzenler. Ayrıca adet öncesi dönemde karşılaşılan baş ağrısı, mide bulantısı, ruh hali değişiklikleri ve yorgunluk gibi durumların azaltılmasına yardımcı olur.
Bazı adaçayı türleri tansiyonu yükseltebilirken bazıları düşürücü etki gösterir. Düşük ve yüksek tansiyon problemi olan kişiler adaçayı tüketimi konusunda dikkatli olmalıdır.
Adaçayının cilde faydaları en çok merak edilen konular arasında yer alıyor. Adaçayı, içerdiği karnosik ve rosmarinik asit sayesinde vücutta çeşitli faktörler nedeniyle oluşan ve hücreye zarar veren serbest radikalleri azaltarak hücre yaşlanmasını geciktirici etki gösterir. Adaçayı yağının yara iyileşmesini hızlandırıcı ve doğum sonrası karın bölgesinde oluşan çatlakları azaltıcı etkisi olabilmektedir. Bu sebeple yaşlanmayı önleyici bazı kremlerin içeriğinde de yer almaktadır.
Adaçayı ile birlikte tüketilmemesi gereken herhangi bir bitki belirtilmemiştir. Günlük tüketimi 2 fincan ile sınırlandırmak ve gün içerisinde başka bir bitki çayı tüketmemeye özen gösterilmelidir.
Bitki çayı tüketimi günde toplam 2 fincan ile sınırlandırılmalıdır.
“Hamilelikte adaçayı içmek, gebelik sürecini etkiler mi?” sorusu anne adayları tarafından en çok sorulan sorulardan birini oluşturuyor. Adaçayı, adet döngüsünü harekete geçirebilen ve rahim kaslarını gevşetebilen bir etkiye sahip olduğundan hamilelikte kullanımı önerilmemektedir. Gebelikte adaçayı tüketimi düşüğe sebep olabileceğinden güvenli değildir.
Emzirmede adaçayının etkisi bulunmaktadır. Geleneksel tıpta anne sütü azaltıcı etkisi nedeniyle bebeği sütten kesme döneminde adaçayı kullanılmaktadır. Bu sebeple emzirme döneminde adaçayı içilmesi uygun değildir.
Adaçayı uykusuzluğa neden olmamaktadır. Özellikle menopoz sonrası dönemde adaçayı yağının aromaterapide kullanılmasının uyku kalitesini arttırdığı gözlemlenmiştir. Adaçayı merkezi sinir sistemi üzerinden etki ederek sakinleştirici ve iskelet kaslarını rahatlatıcı etki gösterebilmektedir. Böylelikle uyku problemi yaşayan kişilerde adaçayı tüketimi kaliteli bir gece uykusu sağlayabilmektedir.
Adaçayı östojen hormonunu uyarıcı bir etkiye sahip olduğundan erkeklerde fazla tüketimi sperm kalitesinde azalma ve göğüslerde büyüme gibi sorunlara yol açabilmektedir.
Adaçayı gün içerisinde ara öğünlerde veya kahvaltılarda tüketilebilir. Öğünlerden sonra tüketimi hazma yardımcı olur. Uyku problemi olan kişilerde akşam yemeğinden sonra tüketimi uykuya geçmeyi kolaylaştırabilir.
Adaçayı kadınlarda östrojeni uyararak adet döngüsünü tetikleyen bir etkiye sahip olduğundan gebelikte düşüklere neden olma riski mevcuttur.
12 yaş altı çocuklarda adaçayı tüketilmesi önerilmemektedir. Bazı Avrupa ülkelerinde 12 yaş üzerinden günde 1 fincan adaçayı tüketimi güvenli kabul edilse de kesin bir veri bulunmamaktadır. Bu nedenle 18 yaş üzeri tüketimin güvenli olduğu öne sürülmektedir.
Adaçayının, sindirim sistemi problemleri, kadınlarda menopoz sonrası ortaya çıkan sıcak basması ve uykusuzluk, ağız yaraları, yara iyileşmesi, ödem atma, adet döngüsünün düzenlenmesi, üst solunum yolu enfeksiyonu ve fazla terlemenin engellenmesinde doğal bir tedavi yöntemi olarak kullanılması gibi faydaları bulunmaktadır. Bunun yanında metabolizmanın hızlanmasında da etkili olur.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 6 Kasım 2024
Yayınlanma Tarihi: 17 Mart 2024
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
