Doğum Kontrol Hapı Nedir? Doğum Kontrol Hapı Nasıl Kullanılır?

Doğum Kontrol Hapı Nedir?

Doğum kontrol hapı, östrojen ve progesteron hormonlarının yapay versiyonlarını içeren bir doğum kontrol yöntemidir. İçerdiği bu hormonlar, doğal kadınlık hormonları olan östrojen ve progesteronun sentetik formlarını da kapsamaktadır. Bu sebeple “kombine oral kontraseptif” olarak da anılırlar. Bir başka doğum kontrol hapı çeşidi “mini pill” olarak isimlendirilir ve sadece progesteron içermektedir.

Doğum kontrol hapları, menstrüasyonu (adet) düzenlerken, adet öncesi gerginlik (PMS) semptomlarını, yumurtalık ve rahim kanseri risklerini azaltma ve akneyi iyileştirme özelliği olan hormonlar içermektedir.

Doğum Kontrol Hapı Çeşitleri Nelerdir?

Düzenli kullanıldığında hamileliği önleme konusunda çok etkili olan doğum kontrol hapları, kendi içinde birden fazla çeşit barındırır. Bu çeşitlerin başında kombine haplar, mini haplar ve acil kontrasepsiyon gelir. Kombine haplar, doğum kontrol haplarının içinde en yaygın olarak kullanılan hap çeşididir.

Doğum kontrol haplarının çeşitleri şu şekilde açıklanabilir:

Kombine haplar: İçeriğinde östrojen ve progestin hormonlarını barındıran kombine haplar, en yaygın kullanılan doğum kontrol hapıdır. 

Mini haplar: Sadece progestin hormonu içeren doğum kontrol haplarına mini hap adı verilir. 

Acil kontrasepsiyon: Halk arasında ertesi gün hapı olarak da bilinen acil kontrasepsiyon, genellikle korunmasız olarak yaşanan cinsel birliktelik sonrasında olası hamileliğin önlenmesi için kullanılır. Ancak buradaki püf noktası 24 saat kuralıdır. Cinsel birliktelik sonrasındaki ilk 24 saat içinde alınan ertesi gün hapı hamileliği büyük oranda önlerken, ikinci 24 saate girildiğinde kişinin hamile kalma ihtimali yükselir. Bu sebeple, korunmasız ilişkiler sonrası mümkün olan en kısa sürede ertesi gün hapı almanız gerekir.

Doğum Kontrol Hapı Nasıl Kullanılır?

Doğum kontrol hapları düzenli olarak alabilmeniz için haftanın günlerini işaret eden şekilde 21 ya da 28 hap içeren paketler halindedir. Her ikisinde de hapı kullanmaya adetin ilk günü başlanmalı ve her gün, doğru sırada ve tercihen her gün aynı saatte kutuda ki ilaçlar bitene kadar günde bir tane olacak şekilde içilmelidir. 21 tabletlik doğum kontrol haplarında kullanım 21 gün hap, 7 gün ara şeklinde iken, 28 haplı olan yeni nesil doğum kontrol haplarında kutu bittikten sonra hiç ara vermeden yeni kutuya başlanmalıdır.

21 tabletlik hap kullanıldığında kutu bittikten sonra veya bitmeye yakın adet kanamanız başlarken, 28 tabletlik hap kullanıldığında hapların bitmesine yakın kanama başlıyor olacaktır.

Doğum Kontrol Hapı Ne İşe Yarar?

Doğum kontrol hapları, rahimde ki mukusu kalınlaştırması spermin yumurtaya ulaşmasını zorlaştırır. Rahmin iç yüzeyini inceltir, bu nedenle döllenmiş bir yumurtanın rahme yerleşme ve büyüyebilme şansını da azaltmış olur. Temel olarak aslında yumurtlamayı engellemektedir.

Doğum Kontrol Haplarının Avantajları Nelerdir?

Hamileliği önlemenin yanında doğum kontrol hapının birçok avantajı bulunur. Progestin içeriğine sahip haplar, regl sancılarının giderilmesini sağlayarak adet dönemlerinin hafif geçmesini sağlar ve dış gebelik riskinin azalmasında etkili olur. Bunların yanında aknelerin önlenmesini ve azalmasını sağlar. Doğum kontrol hapının sağladığı avantajlar şöyle sıralanır:

• Birçok doğum kontrol yöntemine göre daha iyi korunma sağlar
• Özellikle ağrılı adet dönemlerinde oluşan semptomların azalmasında etkili olur
• Dış gebelik riskini azaltır
• Adet dönemlerindeki şiddetli kanamayı önler
• Regl öncesi (PMS) gerginliği giderir
• Rahim kanseri riskini azaltır
• Aknelerin azalmasında etkilidir
• Endometriozis hastalık tedavisinde yararlanılır
• Yumurtalık kistleri tedavisinde kullanılabilir

Doğum Kontrol Hapı Yan Etkileri Nelerdir?

Doğum kontrol hapı kullanımında, baş ağrısı, mide bulantısı, göğüslerde hassasiyet ve şişkinlik, cinsel isteksizlik, ruh hali değişiklikleri ve en yaygını olarak ani ara kanamalar geçici yan etkiler olarak görülebilir.

Doğum kontrol haplarının potansiyel yan etkileri şunlar olabilir:

• Memede hassasiyet
• Cinsel istekte azalma
• Ruh hali değişiklikleri veya depresyon
• Ara kanama
• Baş ağrısı
• Vajinal akıntı artışı
• Kornea kalınlaşması ve buna bağlı oluşan göz problemleri
• Artan ödem veya şişkinlik.

Doğum Kontrol Hapının Riskleri ve Zararları Nelerdir?

Doğum kontrol haplarının olası riskleri şöyle sıralanabilir:

• Kombine oral kontraseptif kullanımının ciddi bir riski pıhtı oluşma riskinde artış yaratabilir
• Pıhtı oluşması derin ven trombozu, kalp krizi, inme ve akciğer embolisi ile sonuçlanabilir
• Bir yıllık OKS kullanımında on bin kadından on tanesinden azında pıhtı oluşumu saptanmaktadır. Bu risk gebelik sırasında ve doğumdan hemen sonraki pıhtı oluşum riskinizden daha azdır.
• Pıhtı oluşma riskinizi arttıran durumlar: aşırı kilolu olma, yüksek tansiyon, hareketsiz yaşantı sürmek, sigara içmek, ailede damar tıkanıklığı ve pıhtı öyküsü bulunması olarak sıralanabilir.
• Pıhtı oluşma şüphesi uyandırabilecek belirtiler konusunda duyarlı olmak gereklidir, bunlar: ciddi karın veya mide ağrısı, öksürük ve nefes darlığı ile beraber göğüs ağrısı, şiddetli baş ağrısı-baş dönmesi, görme bulanıklığı veya kaybı, konuşma sorunu, şiddetli bacak ağrısı.

Hangi Durumlarda Doğum Kontrol Hapı Kullanılmamalıdır?

Doğum kontrol hapı, özellikle hamilelik şüphesi olduğu durumlarda kullanılmaması gerekir. Bunların yanında doğumdan sonra ilk 6 hafta içinde olan kadınların, 35 yaş üstü ve sigara içenlerin, meme kanseri, diyabet, hipertansiyon, karaciğer hastalıkları, damar tıkanıklığı, iskemik kalp hastalığı, inme öyküsüne sahip kişilerin ve migren baş ağrılarında doğum kontrol hapı kullanılmamalıdır.

Doğum Kontrol Haplarının Etkisini Azaltan İlaçlar Nelerdir?

Doğum kontrol haplarını kullanırken kullandığınız bazı ilaçlar etkisini azaltarak istenmeyen gebeliklerle karşılaşmanıza neden olabilir. Bu ilaçlar şöyle sıralanabilir: rifampin, lopinavir, saquinavir, karbamazepin, topiramate, sarı kantaron (St. John’s wort), griseofulvin, fenobarbital, fenitoin, ritonavir, okskarbazepin, primidon (bu ilaçlar anti-epileptik, anti HIV, bitkisel antidepresan ilaçlardır).

Hapınızı normalde aldığınız saatten 12 saat sonra veya daha geç kullanırsanız, aldıktan sonra kusarsanız etkinliği azalacaktır.

Doğum Kontrol Hapı ile İlgili Sık Sorulan Sorular

Doğum kontrol hapı aldıktan sonra ne zaman ilişkiye girilir?

Adetin ilk 5 günü içinde kullanılmaya başlandı ise kombinasyon doğum kontrol hapları anında korumaya başlayacaktır. Ancak bu aralık dışında herhangi bir zamanda içilmeye başlandıysa hapın etki etmesi 7 günü bulacağı için, 7 gün sonra hamilelikten korunmaya başlarsınız.

Doğum kontrol hapı kilo aldırır mı?

Doğum kontrolüne başladıktan hemen sonra kilonuzda hafif bir artış yaşanabilir ve bunun nedeni genelde vücudun su tutmasının sonucudur. Ve bu aslında doğum kontrol hapı ile ilgili değildir. Sonuç olarak doğum kontrol haplarının kilo aldırdığına dair herhangi bir somut veri söz konusu değildir. Hatta öyle ki günümüzde kullanılan yeni nesil doğum kontrol haplarının içerdiği hormon miktarı çok düşüktür, bu nedenle böyle bir etki göstermeleri düşük olasılıktır. Kullanımın ilk hafta veya aylarında kiloda bir artış oluyorsa bu durum vücutta su tutulmasına bağlı ödem kaynaklıdır. Eğer kilo artışı daha ileri dönemlerde oluyorsa başka bir nedene bağlı olduğu düşünülmelidir.

Doğum kontrol hapı ne zaman korumaya başlar?

Doğum kontrol hapları yani OKS’ler doğru şekilde kullanıldığında ilk hap kullanımı ile birlikte korumaya başlarlar. İlk hapı adetin ilk 5 günü içerisinde aldıysanız anında etki eder fakat bunun dışında bir zamanda aldıysanız etkili olabilmesi için 7 gün beklemeniz gerekir.

Doğum kontrol hapları genç kızlarda kullanılır mı?

Evet çeşitli nedenlerden dolayı genç kızlarda doğum kontrol hapı kullanılabilir.

OKS’ler doğum kontrol amacı dışında hangi nedenlerle kullanılır?

OKS’ler polikistik over sendromu, endometriozis, adet olamama, ağrılı adet görme, premenstrüel sendrom, aşırı adet kanaması ve akne tedavisinde de kullanılmaktadır.

Doğum kontrol hapları kanserden korur mu?

Doğum kontrol hapı kullanılmasının yumurtalık, endometrium ve kolon kanserinden koruyucu etkisi vardır. Hiç OKS kullanmayanlarla karşılaştırıldığında OKS kullananlarda yumurtalık kanseri riski %30-50 azalmaktadır, hap bırakıldıktan 30 yıl sonrasına kadar da koruyucu etkisi devam edebilmektedir. Endometrium kanseri riskinde yaklaşık olarak %30 oranında azalma yapmaktadır. Kolorektal kanserlerde %15-20 arası bir azalmaya neden olmaktadır.

Doğum kontrol hapları tüylenme artışı yapar mı?

Hayır yapmaz, tam tersine tüylenme artışını önleyici yönde etkileri vardır.

Doğum kontrol hapı ne zaman alınmalıdır?

Doğum kontrol haplarında önerilen kullanım, adetin ilk günü ile birlikte alınmasıdır ancak 2-3 gün gecikmeli olsa da başlandığında koruyuculuğu genel anlamda devam etmektedir. Doğru kullanımda hamileliği önleme oranı %99 üzerinde iken, aksamalı kullanımda bu oran istatistiki olarak %91’e düşmektedir.

Cinsel ilişkiden sonra doğum kontrol hapı kullanılır mı?

Özellikle konrunmasız ilişkilerden sonra ertesi gün hapı kullanılır. Ertesi gün hapı, ilk 24 saat içinde kullanıldığında hamileliği büyük oranda önler ancak ikinci 24 saatte bu oran düşer. Bu yüzden ilişkiden kısa bir süre ertesi gün hapı kullanılır.

Doğum kontrol hapı mı yoksa prezervatif mi daha koruyucudur?

Prezervatifler en doğru kullanımlarında bile gebeliği %98 oranında önlerken, doğum kontrol hapları ideal kullanımında %99'un üzerinde etkilidir.

Doğum kontrol hapını 1 gün içmeyi unutursam hamile kalır mıyım?

Kombine hormon doğum kontrol hapı kullanımında 1 gün içmeyi unutma durumunda hamile kalma ihtimali zayıftır.

Doğum kontrol hapı %100 hamileliği önler mi?

Kombine hormonal kontraseptifler, düzenli kullanılırsa %99 etkilidir. Spiral taktırma kadar kadar etkili olmasa da, prezervatif gibi bariyer yöntemlerinden çok daha güvenlidir.

Doğum kontrol hapları kısırlığa neden olur mu?

Doğum kontrol hapının kısırlığa neden olması gibi bir durum söz konusu değildir. Hapı kullanmayı bıraktıktan sonraki 1-2 ay içinde adetler eski haline döner ve gebelik planlanabilir.

Adet olmadan doğum kontrol hapına başlanır mı?

Evet, başlanabilir fakat gebelikten koruması için 7 gün süre ile kullanmaya devam etmeniz gerekir. Bu 7 gün süre boyunca rezervatif gibi bir farklı korunma yöntemleri kullandığınızdan emin olun.

Doğum kontrol hapı adeti keser mi?

Bazı doğum kontrol hapları adet görmeyi durdurabilir veya geciktirebilirler.

İlk kez doğum kontrol hapı nasıl kullanılır?

Doğum kontrol hapı kutuları çoğu zaman 21 tane hap içerir, 28 tane içerenleri de bulunmaktadır. Kutuya adetin ilk günü başlanmalıdır ancak 2-3 gün içinde de başlanabilir ve her gün aynı saatlerde bir tane alınarak kutu bitene kadar devam edilir.

Doğum kontrol hapları işe yarıyor mu?

Doğum kontrol hapları önerildiği şekilde kullanıldığında %99 oranında etkilidir. Haplar düzenli şekilde kullanılmazsa %99 oranında koruma ihtimali düşecektir.

Doğum kontrol hapı tek seferde iki tane alınabilir mi?

Doğum kontrol hapları düzenli olarak günlük şekilde kullanılmalıdır. Eğer bir dozun alınması herhangi bir nedenle atlandı ise yeni gün ve kaçırılan gün için 2 tablet aynı anda içilebilir ancak daha sonrasında normal alıma yani günlük 1 tane olacak şekilde içme düzenine dönülmelidir.

Doğum kontrol hapları gelecekte hamile kalmayı engeller mi?

Hayır, doğum kontrol hapları kadının doğurganlığını etkilemez, ilaç bırakıldığında gelecekte gebe kalınabilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.