Vaskülit nedir? Nasıl tedavi edilir?

Vaskülit, vücuttaki tüm damarları etkileyebildiğinden bu durumdan tek bir hastalık olarak söz edilmiyor. Çünkü birden fazla rahatsızlığa ve hastalık grubuna sebep olabiliyor. Bu nedenle hayatı tehdit edici organ hasarları gelişmeden ve geç kalınmadan tedavisi gerçekleşmesi gerekiyor.

Vaskülit nedir?

Kan damar (atar damar, toplar damar ve kılcal damar) duvarlarının iltihabı anlamına gelen vaskülit, damarlarda kalınlaşma, daralma, zayıflama gibi değişiklikler yaparak damarların hasarlanmasına yol açar. Bunun sonucunda damarın beslediği doku ve organlara kan akışı sınırlanacağı için doku ve organ hasarı meydana gelir. Herhangi bir yerde herhangi bir tip ve büyüklükte damar etkilenebileceği için vaskülitler tek bir hastalık değil, çok geniş ve çeşitli hastalıkların oluşturduğu bir grup hastalıktır. Bir organ da, birden çok organ ve sistem de etkilenebilir. Akut (kısa süreli) veya kronik (uzun süreli) olabilir. Behçet hastalığı, dev hücreli arterit (temporal arterit), Takayasu hastalığı, poliarteritis nodoza, granulomatöz polianjiit, eozinofilik granülomatöz polianjiit, henoch schönlein purpurası, kütanöz küçük damar vasküliti bazı vaskülitlere örnek olarak sayılabilir. Her yaştan, her ırktan insanı etkileyebilir ama bazı özel vaskülit türlerinin belli yaş gruplarında görülme ihtimali daha fazladır.

Vaskülit belirtileri nelerdir?

Ateş, baş ağrısı, yorgunluk, halsizlik, kilo kaybı, nefes darlığı, kanlı balgam, kronik sinüzit, kanlı kabuklu burun akıntıları, tekrarlayan ağız aftları, cinsel bölgede yaralar, kronik kulak enfeksiyonları, işitme kaybı, eklem ağrıları ve şişmeleri, kas ağrıları, gece terlemesi, deri döküntüleri, deride yaralar, vücutta uyuşma ve kas kuvvetsizliği, gözde kızarıklık, görme kaybı gibi belirtilerin biri veya birkaçı beraber görülebilir.

Vaskülitin tanısı nasıl konur?

Tanıda bulgular, klinik muayene, laboratuvar testler, bazen biyopsi ve görüntüleme teknikleri (grafiler, EKO, doppler, BT anjiyo, MR anjiyo) birlikte değerlendirilir. Vaskülitler nadir görülen hastalıklar olduğu için benzer bulgu belirtilere sebep olan diğer hastalıklarla ayırıcı tanısı iyi yapılmalıdır. Özellikle tanı konulamamış, sistemleri etkileyen bir hastalık söz konusu olduğunda vaskülit akla gelmelidir. Bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaç verileceğinden özellikle enfeksiyonların dışlanması çok önemlidir.

Vaskülitin tedavisi nasıldır?

Vaskülitin tedavisi tutulan damara, hasar gören organ-sistemine ve hastalığın şiddetine göre farklılık gösterir. Bazı vaskülit türleri kendiliğinden gerilerken ve basit ağrı kesiciler dışında tedavi vermek gerekmezken bazılarında hayatı tehdit edici organ hasarları gelişmeden sitotoksik ve kortizon içeren ilaçlarla hızlıca tedaviye başlanıp damar iltihabı kontrol altına alınmalıdır. Vaskülitlerin bazıları tekrarlama eğilimi gösterdiği için genellikle uzun süreli devam tedavileri verilir. Bazı vaskülitlerin beraberinde kronik hepatit B ve kronik hepatit C enfeksiyonları olabilir, böyle durumlarda önce bu enfeksiyonların tedavisi yapılmalıdır. Bazen de vaskülitin altından kanser hastalıkları, romatoid artrit ve bağ doku hastalıkları gibi romatizmal hastalıklar çıkabilir. Yine öncelikle bu altta yatan hastalıklar tedavi edilmelidir.

Vaskülit hakkında sıkça sorulan sorular

Vaskülit neden ortaya çıkar?

Vaskülitlerin kesin nedeni henüz bilinmemektedir. İmmün sistem (bağışıklık sistemi) yanlış çalışarak damarları yabancı bir işgalci olarak algılar ve onlara savaş açar. Kişinin genetik yatkınlığı, enfeksiyonlar gibi bazı çevresel faktörler varlığında ortaya çıkabilir. Sigara içmek, kronik hepatit B ve hepatit C taşıyıcısı olmak, romatoid artrit, sistemik lupus eritematozus gibi diğer romatizmal hastalıklara sahip olmak vaskülitin ortaya çıkmasına sebep olabilir. Bazı yabancı maddeler, ilaçlar ve kanserler de vaskülite sebep olabilir.

Vaskülit neye yol açar? 

Bazı vaskülitler tedavi edilmezse organ hasarları (böbrek yetmezliği, akciğer hasarı), kan pıhtılaşmaları , inme, anevrizma denilen damar genişlemeleri, kalıcı görme kaybı, ve ciddi enfeksiyonlara yol açabilir.

Vaskülit için ne yemeli ne yememeli?

Vaskülitin özel bir diyeti yoktur.Sağlıklı, akdeniz tipi beslenme, lifli gıdalardan , az yağlı süt ürünlerinden, yağsız et ürünlerinden, meyve ve sebzeden bol ve dengeli beslenme önemlidir. Yağlı ve şekerli gıdalardan uzak durulmalıdır. Bol su içilmelidir. Alkol verilen iltihap baskılayıcı ilaçlarla beraber karaciğeri etkileyebileceği için tüketilmemelidir. Bu hastalar genellikle kortizon kullandıklarından dolayı tuzsuz yemeli, yine kortizonlu ilaçların kemik erimesi yan etkilerinden dolayı kalsiyum ve D vitamini destekleri almaları yararlıdır.

Vaskülite ne iyi gelir?

Düzenli egzersiz yapılması (yürüyüş, yüzme, aerobik, pilates, bisiklet, dans)  mutluluk verdiği,  kemik erimesinden koruduğu,  formda kalmayı ve dinç olmayı sağladığı için vaskülit hastalarında yararlıdır. Herkes kendine iyi gelen sevdiği egzersizi yapmalı, kendini egzersiz konusunda aşırı zorlamamalıdır. Vaskülit yorgunluk ve halsizlik yapabileceği için vaskülit hastaları aynı zamanda yeteri kadar dinlenmeli, uykularına dikkat etmelidir. Sigara, damar duvarlarında daralmaya ve akciğer hastalığına yol açacağı için sigarayı bırakmak çok elzemdir. Sosyal destek, aile ve arkadaşlarla olabildiğince çok vakit geçirmek stresin azaltılmasında etkilidir. Vasküliti olan diğer hastalarla hasta grupları oluşturmak onlarla bir araya gelmek yine hastaların kendilerini yalnız hissetmemeleri açısından yararlı olabilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.