Tetanoz Nedir? Tetanoz Belirtileri Nelerdir?

Halk arasında kazıklı humma olarak isimlendirilen tetanoz, hastanın sinir sistemini etkileyerek kaslarda şiddetli kasılmalara neden olur. Tedavi edilmeyen kirli yaralarda clostridium tetani bakterilerinin çoğalıp ürettiği toksinlerden kaynaklı bulaşıcı bir hastalıktır. Özellikle çene ve boyun kaslarında ağrılı kas kasılmaları oluşturan tetanoz, hastanın solunum sistemini de etkileyerek kişide hayati riske sebep olabilir. Tetanoz hastalığına karşı korunmanın en etkili yolu tetanoz aşısı yaptırmaktır.

Tetanoz Nedir?

Tetanoz, kas kasılmalarına neden olan bir toksin üreten Clostridium tetani adı verilen bakterinin vücuda girmesi ile ortaya çıkan enfeksiyon hastalığıdır. Merkezi sinir sistemini ile birlikte boyun ve çene kaslarını etkileyen tetanoz ölümcül sonuçlara neden olabilir. Clostridium tetani bakterisi iğne, çivi gibi ürünler nedeniyle oluşmuş yara kesiklerinden ya da toz, toprak veya gübre gibi çevrede bulunduğu doğal yapı üzerinden vücuda girerek ağrılı kas kasılmalarına neden olan toksin üretimine başlarlar. Bir diğer adı da çene kitlenmesi olarak bilinen tetanoz, boyun ve çene kaslarında kitlenmelere sebep olur ve ağzı açmayı zor hale getirir. Aynı zamanda tetanoz, hastanın solunum sistemini de etkileyerek hayati riske neden olabilir.

Tetanozun Belirtileri Nelerdir?

Tetanoz belirtileri genellikle enfeksiyon vücuda girdikten genellikle 4 ila 14 gün sonra ortaya çıkar. Tetanoz hastalığında en sık görülen belirti çene kaslarında spazmdır. Çene kaslarında spazm dışında, yutkunma güçlüğü, baş ağrısı, en çok midede olmak üzere kas kasılmaları, ateş, terleme, sırt ya da boyunda oluşan sertlikler ve kalp atışında hızlanma da tetanoz kaynaklı görülen belirtilerdir. 

Clostridium tetani bakterisi vücuda girdikten sonra ortaya çıkan tetanoz belirtileri şunlardır:

• Çeneyi açmayı zorlaştıran çene spazmları
• Ani ve istemsiz kas kasılmaları
• Nefes almada güçlük
• Yutma güçlüğü
• Vücudun hemen hemen her noktasında kaslarda sertleşme
• Nöbetler
• Ateş ve terleme
• Omurganın geriye doğru eğilmesi
• Kanlı dışkılama
• Dokunma gibi uyaranlara karşı hassasiyet
• Kan basıncı değişiklikleri ve kalp atışında hızlanma
• Hafif uyarıcı durumlarında ortaya çıkan spazmlar
• Kalp atım hızında artış

Bazı hastalarda kasılmalar çok kuvvetli şekilde ortaya çıkıp hastanın tüm vücudunu yay gibi gergin bir hale getirebilir. Hastanın tıbbi geçmişi tetanoz teşhisi için önemli olmaktadır.

Tetanoz Türleri Nelerdir?

Klinik bulgulara göre dört ana sınıfta tetanoz türleri ise şöyle sıralanır:

• Jeneralize (yaygın) tetanoz
• Yenidoğan tetanozu
• Serebral tetanoz
• Lokalize tetanoz

Jeneralize (yaygın) tetanoz nedir?

Jeneralize tetanoz hastalığı tetanozun en yaygın görülen formudur. Hastalık en sık olarak çene kaslarındaki kasılmayla başlamaktadır. Daha sonra kasılmalar boyun, gövde, kol ve bacak kaslarına yaymaktadır. Çok şiddetli, tekrarlayan kasılmalar görülebilir. Jeneralize tetanoz hastalığına yakalanan kişinin uzun süre hastanede yatarak tedavi edilmesi gerekebilir. Uygun tedavi ve yoğun bakım desteğine rağmen hastaların en az %10-30’unun kaybedildiği bildirilmektedir.

Maternal ve yenidoğan tetanozu nedir?

Doğum sonrasında annede gelişen tetanoz hastalığı maternal tetanoz, bebekte gelişen tetanoz hastalığı ise yenidoğan tetanozu olarak adlandırılmaktadır. Annenin gebelik sırasında tetanoz aşısı yaptırması anneyi maternal tetanoz bebeği ise yenidoğan tetanozundan korunmaktadır.  

Serebral veya sefalik tetanoz nedir?

Serebral tetanoz hastalığı tutulumu kafa kas ve sinirleri ile sınırlıdır. En sık olarak kafa yaralanmaları, göz yaralanmaları, dişe yönelik girişimler, orta kulak iltihabı gibi nedenlerle ortaya çıkmaktadır.

Lokalize tetanoz nedir?

Tetanoz hastalığının en az görülen türü lokalize tetanozdur. Hastalık tek kas grubunda görülmektedir.

Tetanoz Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?

Tetanoz hastaları mutlaka bir hastanede tedavi edilmelidir. Hastalara hemen insan tetanoz immünglobulini ve tetanus aşısı uygulanır. Tetanus immunglobulini ve aşısı ayrı yerlerden ve farklı injektörlerle uygulanır. Tetanoz bağışıklık bırakmaz. Tetanoz hastalığını geçiren hastalara da tam tetanoz aşısı bağışıklama şeması uygulanır. Tetanoz tedavileri şunları içerir:

Yaraların temizlenmesi

Tetanoz durumunda şüphelenildiğinde detaylı yara temizliği ve bakımı yapılır. Tetanoza neden olan bakteri o bölgeden temizlenir.

Tetanoz aşısı

Tetanoz aşısı tetanoz toksoidi yani Clostridium tetani bakterisinin hastalığa neden olan toksininin hastalığa yol açmayan fakat bağışıklık oluşturan bir benzerini içerir. Tetanoz aşısı en güçlü bağışıklık oluşturan aşılardan biridir.

Kasılmalar için ilaç takviyesi

Tetanozun yol açtığı kas kasılmalarını kontrol eden ilaçlar kullanılır. Bu durumda hastanın yoğun bakım koşullarında takibi gerekebilir.

Antibiyotikler

Yara enfeksiyonunun iyileşmesi ve Clostridium tetani bakterilerinin öldürülmesi için antibiyotikler kullanılabilir.

Tetanoz Aşısı Nedir?

Tetanoz aşısı, vücudun clostridium tetani bakterisinin ürettiği toksinin neden olduğu enfeksiyonla savaşabilmesi için vücudun antikor üretmesini sağlayan bir aşıdır.  Dört tür aşı, tetanoza karşı korunmaya yardımcı olur ve aynı zamanda diğer enfeksiyonlara karşı da koruma sağlar.

Tetanoz Hakkında Sık Sorulan Sorular

Tetanoz nasıl anlaşılır?

Tetanoza neden olan bakterinin bulaşmasından sonra, terleme, kaslarda gerilme hissi ve vücutta ağrılı kas sertliği, kas krampları, çenede kilitlenme ve yutma güçlüğü yaşanması tetanoz için klinik tanılayıcı belirtilerdir.

Tetanoz aşısı hangi durumlarda yapılır?

Tetanoz aşısını doğru zamanda yaptırmak tetanozdan korunmanın en iyi yollarından biridir. Çocukluk çağında olunan aşılar sayesinde 10 yılda bir yapıldıktan sonra koruyuculuğunu devam ettirir. Bu yüzden bir yara, çizik ya da enfeksiyona açık olan yaraların korunmasın için tetanoz aşısı yaptırılmalıdır.

Kimler tetanoz riski taşıyor?

Tetanoz aşısı olmayan herkes için küçük bir yaralanma sonrası bile tetanoz hastalığına yakalanma riski vardır. Tetanoz hastalığı risk faktörleri şunlardır;

• Tıbbi gereklilik olduğu halde 6 saatten uzun bir süre cerrahi olarak temizlenmeyen ve dezenfekte edilmeyen yaralar
• Batıcı-delici tipte yaralar
• İçinde ölü doku barındıran yaralar
• Klinik olarak ciddi enfeksiyon bulguları olan yaralar
• Toprak veya gübre gibi Clostridium tetani bakterileri barındırma olasılığı bulunan maddelerle kirlenmiş yaralar
• Yanık, donma ve ateşli silah yaralanmaları  

Tetanoz yaralanmadan ne kadar sonra ortaya çıkar?

Tetanoz hastalığı genellikle yaralanmalardan 3-21 gün sonra ortaya çıkmaktadır. Bu süre ortalama 10 gündür. Fakat yaranın cinsine bağlı olarak bu süre bir günden birkaç aya kadar değişiklik gösterebilmektedir. Ciddi doku hasarı olan ve kirli yaralarda hastalığın ortaya çıkması için geçen süre daha kısa olabilmektedir. Bu tür yaralanmalarda daha ciddi bir tetanoz hastalığı görülmekte ve hastalığın sonucu da daha olumsuz olabilmektedir.

Tetanozdan korunmak için neler yapılmalı?

Tetanozu önlemenin tek etkili yolu aşı olmaktır. Tetanoz toksoidi güvenli, etkili ve ucuz bir aşıdır. Tetanoz aşısı bebekler ve çocuklar dahil tüm yaşlara, gebelere, bağışıklığı baskılanmış kişilere uygulanabilir. Tetanoz primer aşı şeması tamamlandıktan sonra da 10 yılda bir aşı tekrarlanmalıdır. Bir yaralanma durumunda doktora başvurmak, yaranın temizlenmesi ve gerektiğinde antibiyotik kullanımı da hem tetanoz hastalığı hem de yara infeksiyonlarının önlenmesinde önemlidir.

Tetanoz aşısı ne zaman yapılmalı?

Tetanoz aşısı çocuklarda 2, 4, 6, 18, 48 aylar ve 13 yaşında uygulanır. Erişkinlerde 10 yılda bir tetanoz aşısı tekrarlanır. Daha önce tetanoz aşısı olmamış erişkinlere 3 doz aşı ile primer aşı şeması tamamlanır ve sonrasında 10 yılda bir aşı tekrarlanır. Tetanoz antikorları zamanla azalır, bu nedenle aşı tekrar dozları yapılmazsa ileri yaşlarda tetanoz gelişebilir.

Hamileler ne zaman tetanoz aşısı olmalı?

Gebeler tetanoza karşı aşılandığında, annede oluşan antikorlar bebeğe geçer. Böylece, gebelikte tetanoz aşısı uygulaması hem anneyi hem de bebeği tetanoz hastalığından korur. Sağlık Bakanlığı önerisi çocukluk çağında aşılanmamış, aşılanma durumu bilinmeyen, eksik aşılanmış veya tam aşılanmış ancak son 10 yıl içerisinde pekiştirme dozu almamış olan tüm gebelere Td (tetanoz-difteri) aşısı uygulanmasıdır. Hiç aşılanmamış gebelerin 4 hafta arayla en az iki doz Td aşısı olmaları sağlanmalıdır. İkinci doz doğumdan en az iki hafta önce tamamlanmalıdır.  Erişkinde tetanoz bağışıklamasının düşük olduğu ülkelerde gebelerin aşılanması yenidoğan tetanozunun önlenmesi için büyük önem taşımaktadır.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.