Belli renklerin algılanamadığı bir görme bozukluğu olan renk körlüğü genellikle erkeklerde daha sık görülmektedir. Farklı nedenlerle oluşabilmekteyse de daha çok kalıtsal geçiş gösteren renk körlüğünün tespiti ve derecesi için bazı testler kullanılmaktadır. İlaçla veya ameliyatla tedavisi bulunmayan renk körlüğü için üretilmiş özel tasarımlı kontakt lensler bulunmaktadır. Bu lensler ile renk körlüğü olan hastaların renkleri daha net algılaması ve ayırt etmesi sağlanabilmektedir.
Renk körlüğü nedir?
Renk körlüğü belirli renklerin veya renklerin arasındaki farkların algılanamadığı kalıtsal bir görme bozukluğudur. Renk körleri nasıl görür sorusunun yanıtı şu şekilde ifade edilmektedir: renk körlüğü genellikle kırmızı, yeşil ve mavi renklerden bir ya da birden fazlasını ayırt edememeyle ortaya çıkmaktadır.
Renk körlüğü neden olur?
Renk körlüğü, görme merkezinde özel bir pigment molekülünün bulunmaması veya gerektiğinden az bulunması sonucu gelişir. Genellikle, X’e bağlı çekingen bir genden kaynaklanır. Bu nedenle renk körlüğünün anneden ve babadan çocuklara geçişi farklılık göstermektedir. Örneğin, renk körlüğü olmayan erkeklerin kız çocukları renk körü olmamakla birlikte renk körlüğünün taşıyıcısı durumundadırlar. Taşıyıcı kadınların erkek çocuklarının yarısı da renk körü olarak doğmaktadır. Annenin renk körü olduğu durumda ise, erkek çocuklar renk körü olarak doğmaktadır. Baba renk körü, anne taşıyıcı ise doğacak her çocuk %50 olasılıkla renk körü olacaktır. Genetik geçiş dışında renk körlüğünün ortaya çıkmasındaki diğer etkenler ise makular dejenerasyon, optik nevrit, kafa yaralanmaları, sinir harabına neden olan sistemik hastalıklar, ağır metal zehirlenmeleri ve bazı ilaçlardır.
Renk körlüğünün belirtileri nelerdir?
Toplumda en yaygın görülen renk körlüğü kırmızı-yeşil renk körlüğüdür. Bu tip renk körlüğünde yeşil, sarı, turuncu ve kırmızı, aynı biçimde algılanır. Renk körlüğünün nadir ve ciddi bir türünde ise görüş bozukluğu ilerleyicidir ve hasta tüm renkleri siyah - beyaz görür. Genel olarak, renk körlüğü günlük yaşamda önemli bir sorun oluşturmaz. Ancak, kırmızı-yeşil renkler bütün dünyanın kara ve deniz işaretlerinde yaygın olarak kullanıldığından ve bu renklerde önemli uyarılar yapıldığından, bu renklerin algılanmaması yaşamsal tehlike oluşturabilir. Bunun yanı sıra, ciddi düzeyde renk körlüğü sorunu olan kişiler renklerle ilgili belirli işlerde çalışamazlar.
Renk körlüğü nasıl tespit edilir?
Renk körlüğünü, tipini ve derecesini tespit edebilen farklı testler bulunmaktadır. Bunlar içerisinde en yaygın kullanılan ise Ishihara testidir. Bu testler özellikle ehliyet, polislik ve askeriye sınavları gibi önemli belgelerin alınması sırasında kullanılmaktadır.
Renk körlüğü testi nasıl yapılır?
İshihara testinde renk körlüğü şüphesi olan hastalara kendisine gösterilen levhalarda yer alan rakam ve şekilleri nasıl gördükleri sorulur. Bu testin muayene esnasında ve yeterli ışığın olduğu ortamlarda 35-40 cm uzaklıktan yapılması gerekir. Testte herhangi bir sorun yaşayanların mutlaka bir göz hastalıkları uzmanına başvurması gerekir.
Renk körlüğünün tipleri ve derecesi
Koni adı verilen 3 tip retina hücresi sayesinde, gözümüz temel renk olan kırmızı, yeşil ve maviyi algılayabilir. Bu nedenle de renk körlüğü tipleri de bu renklere göre sınıflanmaktadır. Örneğin, deuteranomali yeşil renk görme bozukluğu, protanopia kırmızı renk görme bozukluğu ve tritanopia ise mavi renk görme bozukluğudur.
Renk körlüğü tedavisi var mıdır?
Renk körlüğünün ilaçla veya ameliyatla tedavisi bulunmamaktadır. Ancak, renk körlüğü sorunu olanlar için üretilmiş Chromagen isimli özel tasarım kontakt lensler bulunmaktadır. Bu tedavide özel renk filtreleri sayesinde göze gelen ışığın dalga boyu değiştirilerek hastanın renkleri daha net algılaması ve ayırt etmesi sağlanmaktadır. Renk körlüğü bulunan insanlara yardımcı olmak üzere geliştirilmiş bu özel lenslerin denemelerde %97 oranında başarılı olduğu tespit edilmiştir.
Renk körlüğü ile ilgili sık sorulan sorular
Tam renk körlüğü nedir? Total renk körlüğü nedir?
Total ya da tam renk körlüğü olan hastalar, renkleri hiçbir şekilde tanıyamazlar, cisimlerin sadece şeklini, parlaklığını veya koyuluğunu fark ederler; kırmızı ve yeşil renkleri koyu olarak, sarı ve mavi renkleri ise daha açık olarak algılarlar.
*Renk körlüğü testi nedir?
Renk körlüğü testi faklı yöntemlerle yapılabilmektedir. En çok kullanılan yöntem ise Ishihara testi olarak bilinen renk körlüğü testidir.
*Renk körlüğü kalıtsal mıdır?
Dünya üzerindeki erkeklerin %8’i, kadınların ise %0.5’i renk körüdür. Renk körlüğü hastalığı genetik yolla taşınmaktadır. Renk görme yetersizliğinin en yaygın kalıtsal şeklini kırmızı-yeşil renk yetersizliği oluşturur. Bu durum oldukça yaygın, X’e bağlı çekingen bir genden kaynaklanmaktadır.
*Renk körleri hangi işlerde çalışamaz?
Dünyada birçok meslek için renkli görmek önem taşır. Bu tür mesleklerde renk körü veya renk algılama eksiklikleri olan kişiler tercih edilmez. Bu meslekler ve sektörler arasında polislik, diş hekimliği, pilotluk, deniz kaptanlığı, boyacılık elektrik işleri, sanatsal/ tasarım ve moda sektörü, kimya laboratuvarları ve iş istasyonları gibi sektörler bulunmaktadır.
*Tetrakromat testi nedir?
Normal insanlarda mavi, yeşil ve kırmızıyı algılayan üç tip koni hücresi vardır. Tetrakromasi bu üç tip koni hücresine ilaveten bir tip koni hücresi daha eklenmesiyle ortaya çıkan durumdur. Gözde yer alan 4. koni hücre grubu farklı dalga boylarını da algılar ve diğer koni hücrelerinden gelen bilgiyle birleştirilip harmanlandığında renk algısı çok yüksek boyutta artabilir. Bir kişi de
tetrakromasi olup olmadığının anlaşılmasında öncelikle genetik bir test yapılması tercih edilebilir. Bu test ile kişinin genomunun tam profili çıkarılarak, dördüncü koni ile sonuçlanabilecek gen mutasyonları tespit edilir. Bu gen mutasyonu sonucu kişinin 4. koni olduğu halde farklı renkler görüp görmediği de test edilmelidir. Bunun için de tetrakromasi ölçümü için hazırlanmış bir renk testi uygulanmaktadır.
*Renk körlüğü mercekle düzeltilir mi?
Renk körlüğünün cerrahi tedavisi bulunmamaktadır. Renk körlüğü için lensler kullanılmaktadır, bunlar özel yapıdaki lenslerdir ve hastaların sağlıklı bir şekilde görebilmesini sağlamaktadır.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 9 Kasım 2021
Yayınlanma Tarihi: 5 Nisan 2021
